(که سپوره وي که پوره وي نو په شریکه به وي (باچاخان)

هستوي فزیکپوه تنهااندړ وپيژنئ

[12.Sep.2015 - 21:56]

هستوي فزیکپوه پوهنیاررحمت الله تنهااندړ
 

لیک: الحاج پوهنوال  ډاکټرنظرمحمدسلطانزی ځدراڼ
دسرخبرې:‏
زه نظرمحمد سلطانزی ځدراڼ لا ندې لیکنه دکابل ‏پوهنتون دساینس پوهنځی دفزیک دیپارتمنت دهستوي فزیک استاد او د افغانستان اټومي انرژي کمیسیون د هستوي ټکنالوژۍ مشر شاغلی ‏پوهنیارمحمد رحمت الله تنها اندړ په ویاړلیکم.
داځکه چې زه دهستوي فزیک پوه په صفت خپل ځان پوروړې ګڼم چې افغانستان ‏ته ‏دځوان علمي اټل پوهنیارمحمد رحمت الله تنها اندړ ، بې ساری خدمت، دتاریخ پاڼوته وسپارم. بلخواڅرنګه چې دلومړي ځل لپاره یو افغان ساینسپوه دجرمني دفزیکوالوټولنې لومړۍ درجه جایزه ترلاسه کړې ده ،نو له دې کبله اړین ده چې دهغه دپېژندنې اوخدمتونو په تړاوځوان نسل ته تشویق کوونکی پوهنیز ‏مالومات وړاندې کړم.

دژوندلیک خبرې:
پوهنیارمحمد رحمت الله تنها اندړ د قضاوت‌ پوه مولوي ميرزاخان عاطفي زوي دی. نوموړی د كابل پوهنتون د ساينس په پوهنځي کې د فزيك په څانگه كي استاد دی او علمي رتبه يې پوهنیار ده.
افغان هستوي فزیکپوه محمدرحمت الله تنها د غزني ولايت د اندړو ولسوالي اصلي اوسیدونکی دی. خو د ۱۳۶۲ لمريز كال د سلواغې په دويمه نيټه یې د كابل په ښار كي دې نړۍ ته سترگی غړولي دي.

لومړنۍ او ديني زدكړې یې له خپل پلار څخه زده كړې او په يوولس كلنۍ کې د سويې د آزموینې په تيرولو سره اووم ټولگي ته تللی، مانا دا چې زده كړې یې په ښوونځي كې له اووم ټولگي څخه پيل كړې دي. په ۲۰۰۰ زیږیدیز كال كې د خيرخانې مېني د غلام حيدرخان له عالي ليسې څخه وتلی او په ۲۰۰۱ كال كې یې د كابل پوهنتون د ساينس پوهنځي د فزيك په څانگه كې زده کړي پیل کړې. استاد په ۲۰۰۴ زیږدیز كال كې د همدې پوهنځي د فزيك له څانگې څخه په لوړه درجه وتلی او په ۲۰۰۵ زیږدیز كال كي یې په همدغه څانگه كې د استاد په بڼه په خپله دنده پيل كړی او تر اوسه هم په همدې دنده پاتې شوی دی. نوموړي د خپلې دندې په موده كې د نړيوالې اټومي انرژي ادارې په بېلابېلو نړیوالو فيلوشيپونو کې گډون کړی. نوموړی په ۲۰۰۸ کال کې د یوه تحصیلي بورس څخه په استفادې سره د آلمان هیواد ته ولاړ چې هلته یې په هستوي فزیک کې خپل د ماسټري سند تر لاسه کړ او له ۲۰۱۱ تر ۲۰۱۴ پوري په کابل پوهنتون کې د استادي تر څنګ د افغانستان اټومي انرژي کمیسیون د هستوي ټکنالوژۍ مشر هم پاتې شوی. نوموړی له د ۲۰۱۴ کال له اپرېل را په دېخوا د خپلو ډوکټورا زده کړو لپاره بیرته آلمان ته تللی او هلته د هانوور پوهنتون کې د علمي غړي او ډوکټورا محصل په حیث دنده تر سره کوي. نوموړي د ۲۰۱۴ اګسټ کې د آلمان فزیکپوهانو ادارې لخوا جوړشوي سمینار کې په ګډون او د خپلو څېړنو د پایلو په وړاندې کولو سره په لمړي ځل د یوه افغان په حیث د افغانستان په استازیتوب په نړیوالو هستوي څېړنو کې برخه واخیسته. د څېړنو پایلو یې چې د افغانستان په اړه وې د ګډونوالو خاص پام ځانته را واړاوه او په همدې سره یې ده ته د آلمان فزیکوالو اتحادیې غړیتوب هم ورکړ. استاد اټومي او هستوي فزیک پوه دی او له افغان هستوي فزیک پوه پوهاند ډاكتر عبدالحي نظيفي سره یې په گډه د كابل پوهنتون لپاره د هستوي فزيك په اړه په پښتو ژبه دوه كتابونه ليكلي او چاپ شوې دي. د استاد تنها اندړ گڼ شمېر مقالې په ځينو ملي او نړیوالو مجلو او ویبپاڼو کې خپرې شوي. استاد په ډېرو نړیوالو کانفرانسونو او سیمینارونو کې گډون کړی او په ځینو هغو کې یې بشپړه ونډه اخیستې ده. نوموړي د یوه کال لپاره له ۲۰۱۰ تر ۲۰۱۱ پورې په برلین کې آلمان تر ټولو ستر او د نړۍ دریم ستر هستوي لابراتوار کې د یوه کال لپاره د څېړندوی په بڼه کار کړی، د نوموړي ځیني لیکنې د نړیوال اټومي انرژي آژانس په کتابتون کې هم د ماخذ په توګه کارېدلي دي. ډېری لیکنې یې د ده په مورنۍ ژبه پښتو باندې دي چې ډیری یې په پښتو ویپانو لکه بی بی سي او پښتو اخبارونو او مجلو کې خپرې شوې دي. په پښتو، دري او انگريزي باندې روانې خبرې او لیكنې كولای شي او په عربي، آلماني او ارودو ژبو پوهېږي، خو لیکنې نشي پرې کولای. نوموړی دا محال د آلمان هانوور پوهنتون کې د خپلو ډوکټورا زده کړو د ترسره کولو لپاره په څیړنو بوخت دی. په دې وروستیو کې د نوموړي په هڅو افغانستان د فزیکپوهانو د ټولنې غړیتوب ترلاسه کړ.
استادلومړۍ درجه جایزه وګټله:
پوهنیارمحمد رحمت الله تنها اندړ دهېوادترټولوهغه ځوان ساینسپوه دی چې دهستوي فزیک په یوه نړیواله څېړنیزه سیالۍ کې يې دلومړي افغان ساینسپوه په صفت دبرخې اخیستلوبریالیتوب ترلاسه کړ .
په پایله کې نوموړی دنړۍ ۴۴هیوادونوټولو برخه والوڅخه مخته شوی اوله دې کبله هغه ته دروان کال اګست په میاشت کې دجرمني دفزیکوالو اتحاديي لومړۍ درجه جایزه ورکړل شوه.
داستاد لومړۍ درجه جایزه دټولو افغانانو ته مبارک وي.
زه نظرمحمدسلطانزی ځدراڼ دکابل پوهنتون دطبیعي علومو پوهنځی دفزیک دیپارتمنت پخوانی استاداود افغانستان اټومي انرژي کمیسیون پخوانی مسؤل مشر په صفت پوهنیارمحمد رحمت الله اندړ ته دجرمني د فزیکوالواتحاديې دلومړۍ درجې جایزې دګټلوپه مناسبت دزړه له کومې مبارکي وایم.
داځکه چې استاداندړ دهیوادیوبې ساری ځوان علمي ستوری دی چې دجایزې ویاړيې خپل ځان اوټول افغانستان ته ګټلی دی.
داجایزه هرکال هغوساینسپوهانوته اودپې اچ ډي زده کوونکوته ورکول کیږي چې په خپل کلني کنفرانس کې خپلې څېړنې وړاندې کوي. 
دپوهنیارمحمد رحمت الله اندړڅیړنه دبامیان ولایت ،کابل ولایت اوپنشیرکې دچاپېریال په راډیواکټیویتې باندې شوې ده. په نومووړځایونوکې دطبیعي راډیواکټیویټي لکه یورانیم U238،پوتاشیم K40 اوتوریمTh232 په پرتله ډیرلوړراډیواکټیویټي اندازه شوی دی چې داوسیدونکودروغتیاپه تړاوډیرداندیښنې وړدی.
دجایزې تصدیق چې څنګه یوسړی کولای شي دایونایز کوونکو وړانګو دخطرڅخه ځان ساتلی شي. 
دڅیړنوپایلې اوپه هیوادکې دسرطان ناروغۍ:
دپوهنیارمحمد رحمت الله اندړ دڅیړنوپایلې په ډاګه کوي چې دهیواد چاپېریال په راډیواکټیف موادوککړشوی دی. 
دالومړی ځل دی چې پخپله یوافغان ساینسپوه په هیوادکې دلوړې کچې راډیواکټیویټې خبردرسنیوله لارې نړیوالوته اعلان کوي. داڅیړنه په ډاګه کوي چې په ډیرګمان سره ددیرش کلنۍ جګړې په درشل کې هستوي وسلې لکه فقیرشوی یورېنیم Depleted uranium په افغانستان کې کارول شوی وي.
بلخوادافغانستان دعامې روغتیاوزارت رسمي خپرونې هم په ډاګه کوي چې په هیوادکې دسرطان ناروغۍ پېښې هرکال مخ په زیاتیدودي. دنوموړې وزارت احصائیوې ارقام چې درسینوله خواخپورشوې دي په ډاګه کوي چې هرکال لږڅه شل زره کسان دسرطان ناروغۍ له کبله خپل ژوندله لاسه ورکوي. 
ددویمې نړیوالې جګړې په ترځ کې دهستوي وسلوکارول یوخوا اوپه 1986 م کال کې دچرنوبیل Tschornobyl هستوي بټۍ دچاودنې پېښه بلخوا په ډاګه کوي چې په اټومې وسلوباندې د چاپېريال ککړتیادسرطاني ناروغیودمنځ ته راتللوغوره لامل دی .
نن ورځ بیخې سپینه شوې ده چې په طبابت کې دایکس وړانګو X-Rays کارول دسرطان ناروغۍ راپاروي.
زماپه اند په افغانستان کې ددریولسیزوڅخه راپدې خوا دراډیو اکټیف وسلو، کیمیاوي وسلو اوبیالوژیکي وسلوکارول هغه عمده لامل دي چې په عام ولس کې دسرطان ناروغۍ ګړندی پرمختګ ترسترګوکیږی. دبیلګې په توګه د جګړي په ډګرکې دفقیرشوي یورېنیم ‏ depleted Uranium وسلوڅخه کاراخیستل شوی دی .
په افغانستان کې د 1980 ز کال څخه راپدې خوا دجگړو په ډگر کې دفقیرشوي يورېنیم وسلې کارول کيږي، چې په منځ کې يې صفرعشاریه درې سلنه 0,3% چاودیدونکی رادیواکتیو ایزوټوپ U-235 اوپاتې برخه يې لږراډیواکټیف ایزوټوپ U-238 جووړوي . نوموړي راډیواکټیف ایزوټوپونه ديوې خوا دالفاهستوي وړانگې خپروي او دبلې خوا په لومړۍ درجه زهرجن مواد دي . یورېنیوم راډیواکټیف ایزوټوپ د لږڅه څلورنیم ملیارده کالونوپورې دروغتيا په تړاوگواښمن،خطرناک او فعال پاتې کيږي .
نن ورځ په علمي توګه سپینه شوې ده چې دیورېنیوم‏ راډیواکټیف ایزوټوپو هستوي وړانګې سرطانې ناروغی منځ ته راولي . که څه هم دجګړې په ترځ کې دعام ولس پروړاندې دنوموړووسلواستعمالول دنړیوال کونوېنشن څخه یوه ستره سرغړونه ده چې په (1949) زکال د ژنیوپه ښارکې د194هیوادونو له خوالاس لیک شوی دی، خوسربېره پردې هم زبرځواکونه په ډېره سپین سترګۍ سره داډول ناروا عمل ترسره کوي.
همدارنګه علمي څیړنوپه ډاګه کړې ده چې دکوچنیانوغیرنارمل اوعیبناکه زېږیدنه چې په افغانستان کې ددریولسیزوراپدې خوازیاته شوې ده دوه عمده لاملونه لري .
• لومړی داچې دناڅرګنده لامله دماشوم دحجرې دهستې په ارثي موادوکې بدلون (میوتیشن (Mutation منځ ته راځي .
• دویم داچې په زهرجنوکیمیاوي ،بیالوژیکې اوراډیواکټیف موادو دچاپيریال ککړتیا ددې لامل ګرزیدلای شی چې عیبناکه کوچنیان وزیږي . خوپوهان په یوه خوله دي چې نوموړې دواړه لاملونه دیوبل سره تړاولري اودسرطاني ناروغیواوهمدارنګه دعیبناکو اولادونو دپيدایښت اصلي لاملونه دی . 

ديورانیوم وسلو پېښلیک : 
په 2003 م کال داکتوبر مياشت په شپا ړسمه نيټه، دجرمني هېواد هامبورگ په ښارکې، ديورانیوم وسلو په اړه يونړيوال علمي کنفرانس جوړشو(5) . دنوموړي کنفرانس يونامتو برخه وال ډاکتردوراکويچ A .Durakovic (1) ،چې دواشنگټن ښارديورانیوم د طبي څېړنود مرکز (Uranium Medical Research Center ) مشرتوب په غاړه لري، په ډاگه کړه، چې د نړۍ په ځينوهېوادونو لکه افغا نستان، عراق اود پخوانی يوگوسلاويا په اوږدو جگړو کې، په سل گونو ټـنه داسې وسله استعمال شو ېده، چې په هغه کې يوراديواکتيو يانې وړانگې خپرونکی فلزلکه خوارشوی يورانیوم(Depleted Uranium) او يا پلوتونيم (Plotunium ) ايزوټوپونه ور گډ شوي دي . نوموړي طبي څېړنپوه، په تېروکالونو کې، دوه ځله ديوې ډلې پوهانو په ملگرتيا، افغانستان ته سفروکړاو دهېواد په هغو سيموکې، چې ديورانیوم وسلې کارول شوې وې، د بېلگې په ډول لکه دکابل ښار، سپين غرسيمه، جلال اباد او داسې نوروځایونو کې، طبي ازموينې اوعلمي پلټنې تر سره کړې . داځکه چې دنوموړو سيمو اوسيدونکو ديو ډول ناوړې او تر اوسه ناپيژندل شوې ناروغۍ په اړه شکايت کولو .
 دبېلگې په ډول : د هډوکوخوږيدل، دغړوکمزورتيا، تبه لرل، عصبي تکليف، دسترگو دید کمښت، سرخوږيدل، دحافظې کمښت، ژورخفگان (Depression) او داسې نور .
دنوموړو ناروغیوکلینیکي سیمپتومونه يا علامې (Symptoms) د هغې یوې ناروغۍ سره چې د خلیج ناروغۍ او یا(Gulf Syndrom) په نامه سره یادیږی ډیر ورته دي . په دې اړوند باید وویل شي چې دا خبره به اوس دوخت نه تر مخه وي چې گڼې په پوره باورسره دا پریکړه وښي چې نوموړې ناروغۍ دخوار شوي يورانیوم سره تړاولري . داځکه چې د ټيټې کچې انرژي ډوز په اړه لا تراوسه پورې اپيدیمولوژي څېړنې نه شته، داځکه چې په دې تړاو مسئول دولتي سازمانونه هیڅ ډول چمتووالی نه ښئي . بلخوا نوموړې ناروغۍ هغه وخت هم منځته راتلای شي چې که په چا پيریال کې کیمیاوي او بیالوژیکي وسلې استعمال شي اوخلک يې تنفس کړي او یا تماس ورسره پیداکړي . نو له دې کبله تر ټولو مهمه (اړینه) داده چې دخوار شوي يورانیوم یانې د ټیټې کچې وړانگودحجروي بیولوژي (Cellular Biology) او مولیکولاربیولوژي (Molecular Biology) په سطحه پراخې څیړنې پیل شي
ډاکترآصف دوراکويچ او دهغه طبي ډله، د نوموړو سيمواوسيدونکوپه وينه او ميتيازو (Urine) کې ديورانیوم درې ډوله راډيواکټیف ايزوټوپونو لکه (U234;U236;U238) ، د يوې ځانگړې فيزيکي آلې اونوې تگلارې په مرسته سره، تر ازموینې لاندې ونيولې چې نتيجه يې په لاندې شکل کې ښوول شو ې ده . نوموړې کړنلاره چې دکتلې شپکټرومتر (Inductively coupled plasma mass spectrometry ) په نامه سره ياديږي دومره حساسه (sensetive) او دقيقه(Accurate) ده، چې ترڅېړنې لاندې کسانود وينې (Blood sample) او ميتيازو (Urine) په نمونه کې د يورانیوم ايزوټوپود يوگرام يوپه ملياردمه برخه يانې يو نانو گرام (1ng = nano gram = 10-9g)یانې ديوگرام يو په ملیاردمه برخه هم اندازه کولای شي .
ګراف : په عمودي محور کې ديورانیوم کثافت، په واحدد نانو گرام په یوه ليتر ميتیازو(ng/L) کې اوپه افقي محورکې دځينو هېوادونو، لکه دافغانانو(Afghan)، انگريزانو(UK) او امريکايانو(USA) دعام ولس برخه اخيستونکو وگړو شمېر ښوول شوی دی . دنوموړي شکل په افقي ښي اړخ کې عمودي ستنه دهغو افغانانوپه میتیازو (Urine) کې ديورانیوم کچه ښئي، چې دجگړې په سیمه کې اوسیدل . د دغو وگړوپه يوه لیتر میتیازوکې ديورانیوم قیمت مساوي دی له : 
ng/Liter Urine 373 درې سوه درې اویا نانوگرام (1)
۱- دنوموړي شکل څخه څرگنديږي، چې د هیواد په هغو سيمو کې چې هلته د یورا نيم وسلې کارول شوې دي، دپلټل شوو کسانو په يوه ليتر ميتيازو (Urine) کې، ديورانیوم کثافت کچه نسبت هغوکنترول کسانو ته، چې د هغوی په سيمه کې د يورانیوم وسله هېڅ نه وه کارول شوې، د څلويښت ځلوڅخه لوړ قيمت لري (1) . 
۲- بر سيره پر دې داهم وښووله شوه، چې په بمباري شوو سيموکې، ديورانیوم کثافت کچه دڅښلو په اوبو کې درې ځله او په چاپېريال کې د بېلگې په ډول دځمکې پرمخ شپږ ځله نسبت وهغه کثافت ته چې د نړيوال روغتيا سازمان (WHO) لخوادعامو وگړو لپاره ټاکلې شوی ده لوړ قيمت لري .

دنازخبري :
هر قوم ته خپل افتخارات مهم دي، موږ هم باید په خپلو نومیاليو، وویاړو او تل یې یاد ژوندی وساتو. داځکه چې دمځکې پر مخ ټول ولسونه دخپلو وتلوهيوادوالوپه برياو وياړي،هغوي نازوي ‏اوتاريخ پوهان هغوی دتاريخ پاڼوته رسوي ‏ترڅودهيواد راتلونکي نسلونه دخپل ‏هيواد دټولنيز،علمي اوفرهنگی برياواودهغوی له قهرمانانونه پوره ‏خبرتياترلاسه ‏کړي.
موږ پښتانه ولې په یوه داسې ناوړه فرهنګ کې راګیر یو،چې نه دژوندیوملي اټلانو اونه دمړوملي اټلانولمانځنه اوستاینه کوو؟ دايوه پوښتنه ده چې ښايي موږ ټول يې په ذهن کې ولرو او کله نا کله خپلې شاوخوا ته هم وگورو چې زموږ ژوندي قهرمانان په کې څوک دي او د مېړانې او قهرمانۍ معيار لکه څنگه چې موږ ټول باور لرو يوازې د جگړو گټل نه بلکې په نورو برخو کې هم ښايي داسې کسان وي چې رښتينې او د وطن او ولس لپاره يې خدمتونه کړي وي او ملي ارزښتونه يې خوندي ساتلي وي.
زماپه آنددهیواداوپه نړیواله کچه یوه داسې نه هیریدونکي ژوندی څېره پوهنیارمحمد رحمت الله تنها اندړ دی .
دایوڅرګند اوتریخ حقیقت دی چې پښتانه خپل اټلان دنوروقومونوپه پرتله نه دهغوی په ژوند اونه دهغوی په مرګ موده کې ستايي اوبیخي يي دپام څخه غورځوی. دعلمی،فرهنگي اوادبی شخصيتونونازول همدارنګه د تاريخي وياړونو ‏اوتاريخي ارزښتونوساتل یوه کړنلاره ده چې په تیره بیاپه پښتنوکې يې څرک نه ‏لیدل کیږي . ‏
په دې اړوندغواړم چې دپښتنوپه هکله دخپل زړه بړس وباسم اوداسې وایم چې په ‏ژوندیوکې موښه سړی نه شته اوپه مړوکې موبدسړی نه شته .
د خوشحال خان غوندې يو ستر ليکوال چې په ټوله پښتو نخوا ‏کې يې ساری پيدانه شو ، نو ځکه دی وايي‎ :‎
دخوشحال قدر که اوس په هیچـــا نشتــه‎
پس له مرگه به یې یـــــاد کا ډیر عالم
دځوانۍ خبري :
دیادولووړده چې الله ج پوهنیارمحمد رحمت الله تنها اندړ ته یوه ډیره شکلې ،تنکی ،دنګه،د آره اریايي ډوله، لوړه ځوانې ورپه برخه کړې ده چې په افغان ولس کې بیخي ساری نه لري.
استاددنګې لوړې ونې، اوږدو، تورو ځلانده څڼو، د آره اریايي سترګې او موسکا څخه ډکې ‏څیرې خاوند دی.دڅڼوشکلا ته هروخت تغیرورکولای شي . دبیلګې په توګه لکه دنامتوجرمني فزیک پوه البرت اینشټاین څڼې اویا لکه دتکامل تیورې بنسټ ایښودونکی چارلسس ډاروین په شان اویالکه دواده په مراسموکې دهغوتنکیوځوانانو اوږدې تورې دشیشي په شان ځلیدونکې څڼې چې دملي اټن په موخه دآزادی جشن لپاره ټاکل شويوي. دیادولووړده چې استادپخپله هم ملي اتڼ زده دی چې دپښتنولي یواړین رکن دی.
نوموړې صفتونه داستادیوه داسې ځانګړتیاراښيي چې دیوې غیرعادي نښې نښانې په ډول تعبیرکیدی شي .ځکه دانسان ښایست دالله ج یونعمت دی چې په دوستو بندګانوباندې يې لوریږي.

چاپ شوي علمي آثار:
۱- د هستوي فزیک اساسات
۲- د تطبیقي هستې اساسات
ناچاپ علمي آثر: 
۳- درادیوتېراپې ماشین اودسرطاني ناروغیودرملنه
لیکوالان : پوهنوال ډاکټرنظرمحمدسلطانزی ځدراڼ
پوهنیارمحمد رحمت الله تنهااندړ
دشخصیت خبري: 
۱- دلته خوخبره دپوهنیاررحمت الله تنهااندړ په هکله ده چې دلومړي افغان فزیکپوه په صفت يې هیوادته په نړیواله کچه یوه بې سارې علمې جایزه وګټله . زماپه اند دنوموړي په اړوند دخوشحال بابالاندنی شعرښه صدق کوي.‏

چې د ستار تړي بسیار دي
د دستار سړي په شمار دي
(خوشحال خټک)

۲- استاد یو دروند علمي شخصیت دی او الله ج ورته ځانګړې ژبه اوکلام په ‏نصیب کړی دی . هغه د نرم او لطیف مزاج ،د ‏نیکو ‏او لوړو اخلاقو اوداخلاص خاوند دی .
رحمان بابا وايي:
د رواج او رسم عمر مدام نه وي
لکه عمر چې مدام دی د اخلاص

۳- استاد دخپل وطن سره ‏ځانګړې مینه لري . د ده په ذهن او روان کې دخپلواکۍ ، ‏‏دیموکراسۍ اووطنپالۍ ملي احساس پوخ شوی دی . په وطن او خپلواكۍ مین ملي سپيڅلی شخصيت دی

آزادى تر بادشاهيه لا تيری کا
چې دبل ترحکم لاندې شي زندان شى
خوشحال خټک
۴- استاد په علمي کنفرانسونو، ټولنیزو غونډو،دحجرې په مجلسونو کې په ډیره مینه سره ګډون کوي.علم ،هنر،حکمت اوکمال يې خوښیږي اودډیردولت اوپیسوهوس نه لري .

دنیا دار که مستغني په سیم و زر دی ‏
هنرمند و څخه ګنج دخپل هنر دی
(رحمن بابا)

۵- - استاد په ملګرتیاکې ډیروفاداراوپه وعده ټینګ سړی دی ، خوراننګیالی خوښ طبیعته اوصادق سپيڅلی ‏افغان دی. دخبروپر ځای یې کړه وړه خوښیږي. دشعارورکولوپلوی نه دی.
علمیت د بی عمله عالمانو ‏
لکه ګنج د کتابونوپه خر بار شه
(رحمن بابا)
۶- استاد دهرچاپه هلکه ښه نیت لرې اونیکخواه سړی دی . دخوشحال خان خټک لاندې شعر دده په هکله صدق کوي .
چې دخلکونیکخواهي لرې په زړه کې 
مبارک شه بادشاهي لرې په زړه کې
(خوشحال بابا)

۷- ځوانان په ټولنه کې د ملا د تیر حیثیت لري. په دې کې هیڅ شک نشته، چې زموږ د هیواد ټولو ځوانانو د خپلې ټولنې د ساتنې او رغونې په برخه کې مهم رول لوبولی دی.استادتنهااندړهم یوډیرځوان ساینسپوه دی چې ډیروختي يي دعلم اوحکمت ډګرته راودانګل.
خودعلم په ډګرکې پوهنیارمحمد رحمت الله اندړ د خوشحال خان د شعر هغه مېړنئ دی چې هم په څېړنیزسندرو کې یادېږي او هم دهیوادغمجن حالت په ویر کې یادیږي:
ګل ګټنه ده د تورې که کابل دئ که کشمیر 
مېړني دي چې یادیږي په سندرو یا په ویر 
خوشحال بابا

۸- په اخیر کي باید ووایم چي، استاد له پښتوژبې سره ډيره مينه لري او همدارنګه د اسلام په مبین دین او وطن مین ځوان دی
.
په پای کې د الله ج څخه پوهنیاررحمت الله تنهااندړ په شان علمي نازولي شخصیت ته، صحتمنده،خوشحاله اوږد عمرغواړم.

په ډیره مینه

لیکوال :
الحاج پوهنوال ډاکټرنظرمحمدسلطانزی ځدراڼ
دکابل پوهنتون دساینس پوهنځی فزیک دیپارتمنت پخوانی استاداودافغانستان داټومي انرژي کمیسیون پخوانی مسؤل مشر
ځای : دجرمني هیواد
نیټه : دسپټمرمیاشتې لسم 2015 زکال

اخذلیک :

1. A . Durakovic: Uranium Medical Research Center, Washington DC –USA
2. Dai Williams: “Mystery Metal Nightmare in Afghanistan”, 2002
3. WHO , Depleted Uranium ( Sources, Exposure and Health Effects) , 2001
4. International Atomic Energy Agency Reports Series 2003,Vienna
5. World Uranium Weapons Conference ; Hamburg/Germany Oct . 2003

Know about Mohammad Tanha Andar Translated by Negeen Kargar Larawbar.com 2015-09-14 Writen by Dr.Nazar Mohammad Sultansei)Sultanzai(Zadran “I would like to share this information with you all my people as I as a nuclear physicist feel obliged to share this big achievement with my people. An afghan scientist won the first prize among 44 countries in an international research conference”. Biography Mr Tanha is the lecturer of physic at the University of Kabul faculty of science. He is from Ghazni Province and born in Kabul. He started primary education at home from his father and at the age of 11 after entry examination he entered to the 7th class of school. He started his official education from high school. He finished high school in year 2000 and in 2001 he started his BSc at the department of Physic at the faculty of Science in Kabul University. Tanha Graduated in 2003 and started his job as a lecturer in 2005 at the same University. He attended international fellowships of nuclear physics and in 2008 he got a scholarships for MSc from Germany. From 2011 to 2014 besides being a lecturer at the university he was the director of nuclear technology applications for the Atomic Energy High Commission of Afghanistan known as AAEHC. Since April 2014 he returned to Germany for his PhD to the University of Hannover. Mr Tanha attended a seminar in 2014, which was organised by German physicists, and there he presented his research result for the first time as an Afghan. He is the first Afghan attended an International Nuclear Physic Conference. In addition together with Dr Abdulhai Nazifi he wrote two books in Pashto language for Kabul University faculty of science. He is a member of German Physical society as well. From 2010 to 2011 Mr Tanha worked in the world third biggest particle physics laboratory for a year in Berlin. His research is used as reference in several papers. His articles are in Pashto and English published in scientific journals as well as media. Mr Tanha is awarded the first research poster prize. He is the youngest scientist of the country who won the first prize among 44 countries in an International conference. I would like to congratulate all Afghans for such an achievement. And personally as his senior member of the department I would like heartedly to congratulate Mr Tanha. Mr Tanha is an extraordinary talent of Afghanistan and he won this award for the country. This award is granted to the researcher and PhD candidates who present their research in this annual international school. The research topic of Mr Tanha is about measuring radioactivity in the environment. As a landlocked country Afghanistan has only 30% of flat land where 12.5% is arable, citizens used their available flat land for cultivation and livestock, therefore caves were constructed on the top of hills and middle of mountains which were used as living houses alongside history. Most of these caves are located in Bamyan, Panjsher, Nangarhar and Logar provinces. Today all of these caves are used as permanent, seasonal and daily working hour shelter by residence, tourists and mine workers. On the other hand due to recent population increase in big cities, basements with bad ventilation system are used as permanent living space as well. Radon gas has an enhanced concentration indoors relative to open air space. Indoor Radon inhalation accounts for more than 40% of the annual dose from natural sources of radiation, meanwhile radon is considered as the second largest reason for lung cancer after the tobacco. The study covered four living house basements and four caves in Panjsher valley of northern Afghanistan. Four different radon meters with different calibration factors were used for the measurements. In the above area there in addition to Radon, Uranium U238, Potassium K40, and Thorium Th 232 many other radioactive substances are present which is very harmful to the health of residence. The prize was awarded for the research topic of how to protect man from the ionizing radiation, which causes cancer. This is the first time that an Afghan researcher is presenting these figures to the world and showing that there is high concentration radon in some environment. The publication of Afghan Health Ministry shows that cancer is increasing in the last few decades in Afghanistan. The statistics shows that every year more than 20000 cancer cases are reported. During the Second World War the use of nuclear weapons and the incident of Chernobyl in 1986 clearly show that as a result of nuclear waste the cancer is an increasing problem. Nowadays it has been proved that also X-Rays are one cause of cancer. I believe that the main cause of cancer in Afghanistan is the use of chemical and radioactive weapons, for example depleted uranium is used in these weapons. Since 1980 in Afghanistan uranium exists in both forms, from which 0.3% is the radioactive isotope U235 and the reaming part is the inert uranium U238. This radioactive uranium emits alpha radioactive ray and these are first class toxic substances. The radioactive uranium is remaining a health hazard for millions of years. Nowadays it has been proved that radioactive uranium and alpha rays causes cancer. However, the use of chemical weapon is prohibited by the Geneva Conventions and their Additional Protocols form the core of international humanitarian law in 1949, which was signed, among 194 countries. Unfortunately many forces still use such weapons. Research shows that the use of chemical weapons during the war can harm the whole new generation. Babies are born with physical deformation one of the main causes of chemical and biological weapons. First of all it causes mutation in the chromosome of the foetus. Second the environmental contamination with these chemical and biological radioactive substances causes the physical deformation of newborn babies. Scientists suggest that both reasons correlate with each other and the cancer is also increased as a result of the above reasons. Some background information on Uranium weapon In October 2003 an international research conference was held about uranium-based weapons. In this conference, Dr Durakovic the director of Uranium Medical Research of Washington city, presented the fact that in the countries such as Afghanistan Iraq and Yugoslavia hundreds of tons of weapons are used which contains radioactive isotopes of Uranium and Plutonium. Dr Durakovic together with his research fellows had few visits to Afghanistan, where the uranium weapons were used, for example Kabul, Spin Ghar, Jalalabad and many other places which are not know yet. This was due to the complaint of the residents of these areas about an unknown disease. For example the signs of this illness was chronic pain in bones, weakness, fever, mental disorder, weak vision, headaches, dementia and depression. The symptoms of this illness are similar to the Gulf Syndrome. However, it has not been proved yet that it may relate to the depletion of uranium in the environment. This is due to the lack of research and research data about low energy dose of radioactive rays, which is alpha radiation. (There are three types of radioactive radiation Alpha, Beta and Gama. Alpha radiation is the lowest in energy). In addition the responsible government authority of this convention are not ready to peruse a research in this field. This kind of diseases can also occur when chemical and biological weapons are used and people may breath or come in contact to such substances or radiation. The important proposal would be to continue cellular and molecular biology research on the low energy emission ( alpha rays) of radio active substances such as uranium. Dr Durakovic and his research group found three types of radioactive uranium ( U234, U236 and U238) in blood and urine samples of the residence of above areas of Afghanistan. This work was carried out with a special instrument and standard operation procedure. The result of this finding was analysed by Inductive Coupled Plasma Mass Spectrometry (ICPS). This instrument is very sensitive and the accurate, which measures the blood and urine samples in nano gram (10 -9 ) scale. Figure 1 Uranium concentration in urine sample of American, UK and Afghan resident in one-liter urine. The concentration is in nano gram per liter. From the diagram it is obvious that the areas in which uranium based weapon are used clearly showing high concentration in urine samples of the subjects. The urine uranium concentration of the affected areas was higher than the areas where the uranium based weapons were not used. This is three times higher in urine and 6 times higher in the environment and exceeding the limit of World Health Organisation (WHO) recommendation for uranium concentration in the environment. The pride: Every nation has pride and it is important, we have to recognise and remember our famous and hard working people. The history is keeping such people alive, as it is important for the future generation to know who served best for their country in academic and cultural aspects. Publications: • Fundamental of nuclear Physics • Applied nuclear physics Unpublished academic literature • Radiotherapy instrument and the treatment of cancer by M.Tanha and Dr N Sulansei Zadran Written by Prof. Dr. Nazar M. Sultansei Zadran, Lecturer of Faculty of Science Department of Physics, Kabul University, and former director of Atomic Energy Commission of Afghanistan. 10.09.2015 References: 
1. A . Durakovic: Uranium Medical Research Center, Washington DC –USA
 2. Dai Williams: “Mystery Metal Nightmare in Afghanistan”, 2002
 3. WHO , Depleted Uranium ( Sources, Exposure and Health Effects) , 2001
 4. International Atomic Energy Agency Reports Series 2003,Vienna
 5. World Uranium Weapons Conference; Hamburg/Germany Oct . 2003 - ‌‌‌‌‌‌ډاکتر نظرمحمد سلطانزی
بېرته شاته