کرونا څه
[20.May.2021 - 21:01]څه شی دی. COVID-19
د کرونا ویرسونه د لسیزو راهیسې پیژندل شوي دي. د کرونا نوی ویروس )2-SARS-Coronavirus-2 (SARS-CoV د 19-COVID ناروغۍ (د 2019 کال د کرونا ویروس ناروغي) رامینځته کونکی عامل (پاتوژین) دی، د 2020/2019 کال وروستیو راهیسې په ټوله نړۍ کې د خپریدو په حال کې دی.
د 19-COVID ښکاره علایمو کې وچ ټوخی، تبه، ساه لنډی او همدارنګه په لنډ مهاله توګه د بوی او خوند حس له لاسه ورکول شامل دي. د ناروغۍ د عمومي احساس سره د سردرد او د بدن درد، د ستوني درد او د پزې بهیدل هم رپوټ شوي دي. په ځینې مواردو کې ناروغان د معدې او کولمو درد، د بندونو پړسوب او د لنفاوي غدو پړسوب شکایت هم کوي. ورپسې د عصبي سیسټم یا د زړه عروقي او همدارنګه د اوږدمهاله ناروغیو امکان شتون لري. که څه هم د ناروغۍ خفیف علامې عام دي او ډیری ناروغان په بشپړ ډول ښه کیږي، مګر جدي ناروغي، د بیلګې په توګه د نمونیا سره، هم رامینځته کیدې شي او ممکن د مرګ لامل شي.
د AHA + A + L مقرراتو (د واټن ساتل، د نظافت په پام کې نیول، هره ورځ د ماسک اغوستل، د کرونا د خبرداري برنامې ډاونلوډ، منظم د خونو تهویه) په پام کي نیولو سره د عفونیت نه د مخنیوي سربیره، واکسین د دې ناروغۍ پروړاندې ترټولو غوره ممکن محافظت لري.
کوم ډول واکسین کارول کیږي؟
د 19-COVID په وړاندې ګڼ شمیر واکسینونه تایید شوي چې د 19-COVID په وړاندې د انفرادي خوندیتوب لپاره او د وبا په وړاندې غبرګون په توګه برابر مناسب دی. د 19-COVID ویکتور واکسینونه چې دلته بحث شوي (®Vaxzevria چې مخکې د 19-COVID لپاره د AstraZeneca واکسین او د Johnson & Johnson د ®Janssen واکسین په نامه پیژندل کیده)
د جین پراساس جوړ شوي واکسینونه دي، چې تولید یې د پرمختللي ټیکنالوژۍ پراساس ترسره کیږي. د نورو ناروغیو پروړاندې د ویکتور واکسین لا دمخه تایید شوي.
واکسینونه د ویکتور په نوم ویروسونه لري. یاده ویکتور ویروس یو ښه څیړل شوی ویروس دی چې نشي کولی تکثیر وکړي. دوی ژوندي واکسین ندي. ویکتور ویروس د کورونا ویروس د یوازیني پروتین، چې د سپایک پروتین په نامه پیژندل کیږي، لپاره د جین معلومات لري او دغه معلومات انتقالوي. د 19-COVID ویکتور واکسینونه تکثیر کونکي واکسین ویروس نلري، چې دا معنی لري چې واکسین شوي افراد نشي کولی نورو خلکو ته د واکسین ویروس لیږدوي.
د ویکتور ویروس لخوا لیږد شوي معلومات د واکسین کولو وروسته د انسان جینوم کې نه مدغم کیږي، مګر په حجرو کې د دخول وروسته "لوستل" کیږي (په لومړي سر کې د واکسین کولو سایټ او په ځینې مدافع حجرو کې) په داسې حال کې چې دا ډول حجرې بیا پخپله د سپیک پروټین تولید کوي. د سپایک پروټین پخپله نشي کولی د 2-SARS-CoV انتان لامل شي. د سپیک پروټینونه پدې توګه د واکسین شوي شخص د بدن لخوا رامینځته شوي د معافیت سیسټم لخوا د بهرني پروټینونو په توګه پیژندل شوي؛ د پایلې په توګه، انټي باډیز او د معافیت حجرې د ویروس سپیک پروټین پروړاندې تولیدیږي. دا د معافیت غبرګون رامینځته کوي.
د ویکتور ویروس نشي کولی د انسان په بدن کې تولید وکړي او د لږ وخت وروسته تجزیه شي. له دې وروسته، د اضافي ویروس پروټین (سپیک پروټین) نه تولیدیږي. )
واکسین څنګه ترسره کیږي؟
دا واکسین د پورتنۍ مټ عضلاتو کې تزریق کیږي. واکسین باید دوه ځله ورکړل شي. د Vaxzevria® AstraZeneca د کافي محافظت لپاره، د رابرټ کوچ انسټیټوټ )STIKO( کې د معافیت په اړه جوړه شوې کمیټه د لومړي او دوهم واکسینونو تر مینځ د 9 څخه تر 12 اونیو پورې وخت وړاندیز کوي. په دې وخت کې، د دوهم واکسین لپاره، د ورته تولید کونکي ورته واکسین باید د لومړي واکسین په شان وکارول شي. هغه کسان له دې څخه معاف دي کوم چې د 60 کلونو څخه لږ عمر لري او د کومو لپاره چې د Vaxzevria® AstraZeneca د لومړي واکسین لپاره کارول شوی و. د داسې اشخاصو لپاره، STIKO اوس مهال وړاندیز کوي چې دوہم واکسین د mRNA واکیسن (د Comirnaty® BioNTech/Pfizer او د ®COVID-19 Moderna واکیسن) سره د لومړي واکسین څخه 12 اونۍ وروسته ترسره شي.
د 19-COVID لپاره او د Janssen® Johnson & Johnson واکسین باید یوازې یو ځل ورکړل شي. واکسین څومره اغیزناک دي؟
د پوهې اوسنۍ کچې پراساس، دواړه 19-COVID ویکتور واکسینونه ښه اغیزمنتوب وړاندې کوي: د AstraZeneca
®Vaxzevria د ټول عمر په ډلو کې تر 80٪ پورې اغیزمنتوب ښودلی کله چې د STIKO لخوا وړاندیز شوی د دواړو
واکسینونو ترمینځ د 12 اونیو وقفه ترسره شوه، او د 19-COVID لپاره د Johnson & Johnson واکسینو نږدې 65٪ اغیزمنتوب وښود. دا په دې معنی ده چې په 19-COVID باندې د اخته کیدو احتمال ( په هغو کسانو کې چې د 19-COVID پروړاندې واکسین شوي وو) د هغو کسانو په پرتله تر 80٪ (د Vaxzevria® AstraZeneca) یا نژدې 65٪ (د & Johnson Janssen® Johnson)پورېټیټوکومچېنهووواکسینشوي.دجدي19-COVIDناروغۍدمخنیويلپارهاغیزمنتیا(د بیلګې په توګه په روغتون کې درملنه) تر یوې کچې خورا لوړه وه: د AstraZeneca د ®Vaxzevria سره نږدې 95٪ او د Johnson & Johnson د ®Janssen سره 100٪. په دې توګه، که چیرې هغه کس چې د 19-COVID د دې واکسین سره واکسین شي او د ناروغه کس سره اړیکه ونیسي، نو د پام وړ احتمال شتون لري چې دغه کس به ناروغه نشي. دا مهال معلومه نده چې د واکسین خوندیتوب به څومره دوام ولري.
حتی که تاسو واکسین کړی وي، نو دا اړینه ده چې تاسو د AHA + A + L قواعد تعقیب کړئ او پدې توګه خپل ځان او شاوخوا چاپیریال خوندي وساتئ. د دې لپاره دلیلونه دا دي چې خوندیتوب د واکسین څخه سمدلاسه وروسته نه پیل کیږي او په ټولو خلکو کې چې واکسین شوي وو مساوي شتون نلري. سربیره پردې، دا مهال دا ممکنه نده چې په ډاډ سره ووایو چې ایا افراد کولی شي د واکسین کیدو سره ویروس (2-SARS-CoV) خپور کړي.
څوک د 19-COVID پروړاندې په ځانګړي توګه د واکسین نه ګټه اخلي؟
د 19-COVID پروړاندې څو واکسینونه تصویب شوي او د 19-COVID پروړاندې د انفرادي خوندیتوب او د ناروغۍ پروړاندې د غبرګون لپاره په مساوي توګه مناسب دي. تر څو چې د ټولو خلکو لپاره کافي مقدار واکسین شتون نلري، د هغه افرادو واکسین کول باید لومړیتوب ولري چې د 19-COVID له امله د خورا ډیر یا وژونکي ناروغۍ خطر سره مخ یې یا هغه خلک چې
د خپلې دندې له امله 2-SARS-CoV باندې اخته کیدو ځانګړي خطر سره مخ یې یا د خپلې دندې له امله د 19-COVID ګواښ سره مخ افرادو سره په اړیکه کې یې باید واکسین شي.
څوک باید واکسین نشي؟
څرنګه چې د 19-COVID د ویکتور واکسین د هغو ماشومانو او لویانو لپاره ندی تصویب شوی چې د 17 کلونو پورې عمر لري، نو دوی باید د 19-COVID د ویکتور واکسین سره واکسین نشي. STIKO د Vaxzevria® AstraZeneca یوازې د هغو کسانو لپاره وړاندیز کوي کوم چې 60 کاله یا زیات عمر لري. د هغو لویانو لپاره چې د دې عمر حد څخه ټیټ عمر لري، STIKO اوس مهال د دې واکسین سره د واکسین کولو وړاندیز نه کوي، ځکه چې جدي ناروغۍ په ځینو نادره پیښو کې رامینځته شوې، په ځانګړي ډول په هغو کسانو کې چې د 60 کلونو څخه کم عمر لري. په ورته ناروغیو کې د وینې ټوټې کیدل (thromboses) او د وینې د پلیټلیټ په شمیر کې کمې (thrombocytopenia) شامل دي او ځینې وختونه د دې سره د وینې تویدل هم مل وي. په دې اشخاصو کې ځینې مړه شوي دي..
د هغو اشخاصو لپاره چې عمر یې 60 کاله یا ډیر وي، د 19-COVID سره د جدي ناروغ کیدو خطر یا د 19-COVID څخه د مړ کیدو خطر د ځوانو اشخاصو لپاره خورا ډیر دی. سربیره پردې، پورته ذکر شوي پیچلتیاوې په عمده ډول په هغو اشخاصو کې
رامینځته شوي چې له 60 کلونو څخه کم عمر لري. د د Vaxzevria® AstraZeneca سره واکسین کول له همدې امله د 60 کلونو یا ډیر عمر لرونکو اشخاصو لپاره وړاندیز کیږي. دا واکسین د دې عمر په ډله کې هم ښه اغیزمنتیا لري.
د STIKO سپارښتنې سره سم، د Vaxzevria® AstraZeneca سره واکسین کول لاهم د 60 کلونو څخه کم عمر خلکو کې امکان لري که چیرې دوی دا پریکړه د خپل ډاکټر سره یوځای وکړي.
د لومړي واکسین څخه وروسته د Vaxzevria® AstraZeneca سره دوهم واکسین: د 60 کالو او ډیر عمر لرونکو اشخاصو لپاره چې د د Vaxzevria® AstraZeneca سره په لومړي ځل واکسین شول، دا سپارښتنه کیږي چې دوی د آسترازینیکا واکسزویریا سره په دوهم ځل هم واکسین شي.
د 60 کالو څخه کم عمر لرونکو اشخاصو لپاره چې دمخه یې د Vaxzevria® AstraZeneca سره واکسین شوي، STIKO اوس مهال وړاندیز کوي چې دوہم واکسین د mRNA واکیسن (د Comirnaty® BioNTech/Pfizer او د ®COVID- Moderna 19 واکیسن) سره د لومړي واکسین څخه 12 اونۍ وروسته ترسره شي.
څوک چې د (5,38 درجه سانتي ګریډ او لوړې) تبې سره کومه حاد ناروغي ولري، باید یوازې د ښه کیدو نه وروسته واکسین شي. سره لدې، ساړه یا یوڅه لوړ حرارت درجه (د 5,38 نه ټیټ درجه سانتي ګریډ) د واکسین ځنډولو لپاره دلیل ندی. څوک چې د واکسین د اجزاو په وړاندې لوړ حساسیت لرئ، باید واکسین نشئ: که حساسیت لرئ، مهرباني وکړئ د واکسین نه مخکې واکسین کونکي ډاکټر ته خبر ورکړئ. هر هغه څوک چې د لومړي واکسین کولو وروسته سمدستي حساسیتي غبرګون ولري (anaphylaxis) باید دوهم واکسین ترلاسه نکړي.
هغه افراد چې د ایمیونو کمې نه لري، چې په نوي کرونا ویروس کي اخته کیدل یې مخکې تایید شوي و، د رغیدو یا له تشخیص څخه وروسته واکسین کیدې شي (خو د 6 میاشتو څخه مخکې نه) او باید یوازې د واکسیونو یو خوراک ترلاسه کړي. په اوس وخت کې، دا نشي ویل کیدې چې ایا د دې اشخاصو لپاره دویم خوراک لازمي دی یا نه. هغه کسان، چې په کومو کې د لومړي واکسین کولو وروسته انتان مثبت ثابت شوی و، د STIKO سپارښتنې سره سم د انتان څخه وروسته (خو د 6 میاشتو څخه مخکې نه) د واکسینو دویم خوراک ترلاسه کولی شي. داسې هیڅ شواهد شتون نلري چې واکسین د هغه چا لپاره خطر ولري چې مخکې په ویروس اخته شوی وی، پدی خاطر هیڅ اړتیا نشته چې د واکسین کولو دمخه دا موضوع رد شي.
د امیندوارۍ او شیدې ورکولو په بهیر کې د 19-COVID ویکتور واکسینونو کارولو په اړه کافي تجربه شتون نلري.
STIKO اوس مهال د هرډول واکسین سره سره د امیندوارۍ پرمهال د عمومي واکسین سپارښتنه نه کوي. په انفرادي مواردو کې، امیندواره میرمنې چې مزمن ناروغۍ لري چې د 19-COVID جدي مرحلې ناروغۍ لپاره لوړ خطر لري ممکن د خطر او ګټو ارزونې او مفصل مشورې وروسته د واکسین سپارښتنه وشي.
STIKO دا ډیره ناشونې ګڼي چې د مور د شیدې ورکولو پرمهال د مور واکسین کول ماشوم ته خطر لري.
د واکسین کولو دمخه، مهرباني وکړئ خپل ډاکټر ته خبر ورکړئ که چیرې تاسو د وینيد لخته کیدو اختلال ولرئ یا د ویني د لخته کیدو ضد درمل اخلئ. تاسو کولی شئ د ساده احتیاطي تدابیرو سره واکسین شئ. د ضعیف معافیت لرونکي خلکو لپاره هیڅ مورد د واکسین مخنیوۍ نشي کولی. په هرصورت، واکسین ممکن په داسې خلکو کې هغومره اغیزناک نه وي.
مهرباني وکړئ د واکسین کولو دمخه ډاکټر ته هم ووایاست که چیرې تاسو په تیر وخت کې له واکسین کولو وروسته حساسیت ولرئ یا تاسو حساسیت درلودلو. ډاکټر به تاسو ته وضاحت وکړي چې ایا د واکسین نه کولو لپاره څه دلیل شتون لري.
د واکسین نه مخکې او وروسته باید څه کار وکړئ؟
که چیرې د مخکیني واکسین یا بل تزریق نه وروسته بی تاسو هوښه شئ یا سمدستي حساسیت پیدا کړئ، مهرباني وکړئ د واکسین کولو نه مخکې واکسین کونکي ډاکټر ته د اړتیا سره سم خبر ورکړئ. وروسته بیا هغه کولی شي د واکسین نه وروسته تاسې ښه د پام لاندې ونیسي.
د نورو واکسینونو نه باید لږترلږه 14 ورځې واټن ولري. د واکسین نه وروسته، اړتیا نشته چې استراحت یا آرام وکړئ.
د واکسین نه وروسته د درد یا تبې پیدا کیدو په صورت کې ("د واکسین کولو نه وروسته د واکسین کوم ممکن غبرګونونه پیښیدی شي؟" وګورئ)، د درد ارامونکي/د تبې کمونکي درمل وخورئ. د کورنۍ ډاکټر مو کولی شي پدې لړ کې تاسې ته مشوره درکړي.
ژر تر ژره روغتیایی پاملرنه ترلاسه کړئ که چیرې، د واکسین کولو وروسته، تاسو د ساه لنډۍ، د سینې درد، د پښو پړسوب یا د خیټې دوامداره دردونه رامنځته کړئ.
تاسو باید سمدستي له یو ډاکټر سره وګورئ که تاسو د واکسین کولو څخه وروسته شدید یا دوامداره سر درد یا تیاره لید ولرئ، یا که تاسو څو ورځې وروسته د پیچکارۍ د ځای څخه بهر ټپونه یا سور داغونه رامنځته کړئ. د واکسین کولو وروسته د واکسین کوم ممکن غبرګونونه پیښیدی شي؟
د 19-COVID ویکتور واکسین سره د واکسین کیدو نه وروسته، کیدی شي لنډ مهاله او عارضي موضعي او عمومي غبرګونونه د واکسین سره د بدن د شخړې څرګندیدل یې. په دې غبرګونونو کې تبه، ساړه، او د فلو په څیر نورې نښې شامل دي. دوی معمولاا د واکسین کولو څخه وروسته په څو ورځو کې کمیږي. د احتمالي نښو کمولو لپاره، انالجیسیک/ انټیپیریټیک درمل په وړاندیز شوي خوراک کې کارول کیدی شي.
د Vaxzevria® AstraZeneca : د واکسین ډیر راپور شوي غبرګونونه د تصویب په مطالعو کې د پیچکارۍ په ځاۍ کې شینوالۍ (له 60 سلني څخه ډیر)، د پیچکارۍ په ځاۍ کې درد، سر درد او ستړیا (له 50 سلني څخه ډیر)، د عضلاتو درد او تکلیف (له 40 سلني څخه ډیر)، لوړ تودوخې او لړزه (له 30 سلني څخه ډیر)، د ملا درد او بی حالي (له 20 سلني څخه ډیر). په مکرر ډول (د 1٪ او 10٪ ترمنځ)، د زړه بدتیا، اسهال، پیچکارۍ په ځاۍ کي سور والۍ او پړسوب رپوټ ورکړل شوی. ځینې وختونه (د 0.1 او 1 تر مینځ)، د لمفاوي عضلاتو پړسوب، د اشتها کمیدل، ګرنګتیا، خوب وړل، د خولې ډیریدل، خارش او عمومي تخریش.
د 19-COVID لپاره د Janssen® Johnson & Johnson واکسین: د تصویب په مطالعو کې ترټولو عام راپور شوي د واکسین عکس العملونه د انجیکشن په ځای کې درد (د 40٪ څخه ډیر)، د سر درد، ستړیا او د عضلاتو درد (د 30٪ څخه ډیر) او قې (د ٪10 څخه ډیر) دي. په مکرر ډول (د 1٪ او 10٪ ترمینځ)، تبه، ټوخۍ، د جوړونو درد، او د لړزیدلو سره د انجیکشن په ځای کې سوروالی او پړسوب راپور شوي ول. ځینې وختونه (د 0.1٪ او 1٪ تر مینځ)، لړزیدل، پرنجېدل، د خولی او د ستوني درد، عمومي خارښ، د خولې ډیریدل، د عضلاتو کمزورتیا، په مټ یا پښه کې درد، د ملا درد، د عمومي کمزورتیا احساس او ناراحتي واقع کیږي.
په زړو اشخاصو کې د ځوانانو په پرتله غبرګونونه لږ ځله لیدل کیږي. د واکسین غبرګونونه اکثرا نرم او معتدل دي او د د Vaxzevria® AstraZeneca سره د لومړي واکسین کیدو په پرتله د دوهم واکسین وروسته یو څه لږ ځله پیښیږي.
آیا د واکسین عوارض امکان لري؟
د واکسین له امله عوارض د واکسین اغیزې دي چې د واکسین د عمومي غبرګون څخه زیات دي، کوم چې په پراخه کچه د واکسین شوي شخص د روغتیا حالت اغیزه کوي.
د Vaxzevria® AstraZeneca: د واکسین د معرفي کیدو راهیسې، د وینې ټوټې کیدل (thrombosis) چې د پلیټلیټ د شمیر د کمي سره تړاو لري (thrombocytopenia) او ځینې وختونه د وینې د ضایع کیدو سره مل وي، د AstraZeneca ®Vaxzevria سره د واکسین کولو وروسته په خورا لږو پیښو کې لیدل شوي دي. پدې کې هغه ځینې جدي قضیې شاملې وې چې په مختلفو یا غیر معمولي موقعیتونو کې (د بیلګې په توګه د دماغي رګونو sinus thromboses یا د معدې غار کې د mesenteric vein thrombosis په توګه) یې د وینې ټوټې درلودې، حتې په ټول بدن کې د وینې د ټوټو جوړولو زیات فعالیت یا د وینې تویدلو سره. دا زیاتره قضیې د واکسین کولو څخه وروسته د څلورو څخه تر 16 پورې ورځو په منځ کې پیښې شوې او په عمده ډول د 55 کلونو څخه لږ عمر لرونکي کسانو کې. ځینې بیان شوې قضیې مرګوني وې یا د دایمي زیان سره پای ته ورسیدې.
د 19-COVID لپاره د Johnson & Johnson د ®Janssen واکسین: په نادره مواردو کې (له 0.01٪ څخه تر 0.1٪ پورې) ، د حساسیت عکس العملونه او د پوټکي اختلال واقع شول.
د واکسین معرفي کولو وروسته، سمدستي د الرجۍ غبرګونونه (anaphylactic reactions) په خورا نادره پیښو کې راپور شوي وو. دوی د واکسین کولو څخه لږ وروسته پیښ شول او طبي درملنې ته یې اړتیا لرله.
د ټولو واکسینو په څیر، په ډیری نادره قضیو کې د ژر ترژره حساسیتي غبرګون او د شاک یا نورو پخوانیو نامعلوم پیچلتیاو په شمول په قعطي ډول نشي منع کیدلی.
که چیرې د واکسین کیدو نه وروسته داسې علامې څرګندې شي چې د لنډمهاله ځایی او پورته ذکر شوي عمومي غبرګونونو نه ورهاخوا یې، نو د کورنۍ ډاکټر به د مشورې لپاره هرو مرو ستاسې لپاره موجود یېد شدید اغیزو د ښکاره کیدو په صورت کې، په ځانګړي توګه ساه لنډې، د سینې درد، د پښو پړسوب یا د خیټې دوامداره درد، شدید یا دوامداره سر درد یا د لید عوارض، یا که تاسو د واکسین کولو څخه څو ورځې وروسته د انجیکشن د ځای څخه بهر د پوټکي زخم یا د وینې جریان تجربه کړئ، نو مهرباني وکړئ ژر تر ژره د طبي پاملرنې غوښتنه وکړئ. همدارنګه کلی شئ د خپلو جانبي عوارضو رپوټ
ورکړئ
. د کرونا مالوماتی پاڼې څخه