د ځمکپوهنې جغرافییې
[22.Mar.2022 - 15:35]دځمکپو هنې( جغرا فییې ) ځینې اصطلاحات
------------------------------------------
لیکوال/ډاکټرحضرت ولی زرمتي
ځمکپوهنه : (جغرافیه)
-----------------------------
۱- ځمکه : Earth د شمسي نظام له سيارو څخه يوه سياره ده چې موږ او تاسو پکې ژوند کوو
۲- د ځمکې وېش : یوه برخه وچه او درې برخې اوبه دي.
۳- لویه وچه : قاره - براعظم.
۴- لویې وچې : ۷ دي " اسیا، اروپا، افریقا، شمالي امریکا، سوېلي امریکا، اوقیانوسیه او انتارکتیکا "
۵- نیمه وچه : براعظمګی، برصغیر
۶- سمندر : بحر - اوقیانوس
۷- سمندرونه : ۴ دي " آرام سمندر، شمالي کنګل سمندر، اطلس سمندر او د هند سمندر "
۸- سمندرګی : بحیره
۹- خلیج : د سمندر هغه برخه چې دننه په وچه کې پرېوتلې وي . درې څنډې یې وچه او یوه برخه اوبه وي.
۱۰- ټاپو : جزیره
۱۱- ټاپووزمه : جزیره نما - شبه جزیره
۱۲- سیند : دریاب
۱۳- سیندګی : کو چنی سیند
۱۴- اوبلار : کانال - آبنا
۱۵- ځمکتړانګه: هغه نرۍ وچه چې دوه سمندرونه او سمندرګي سره نښلوي. لکه د کارا تړانګه. "خاکنا"
۱۶- ناور : جهیل - په لوی کچ ولاړې اوبه
۱۷- نېز : سېلاب
۱۸- خؤړ : لګډ - توی. د نېز لار
۱۹- توی : لګډ - د سېلاب لار
۲۰- شېله : خؤړ - د سېلاب لار
۲۱- نهر : لویه ویالۀ چې ځمکې خړوبوي.
۲۲- ډنډ : حوض
۲۳- څلېر : د سارا یا غرۀ ډنډ.
۲۴- ویالۀ : لښتی ، بیاله .دنهر نه کو چني وي او اوبه پکې بهیږي
۲۵- لښتی : ویاله ، بیاله
۲۶- چینه : چشمه
۲۷- څاه : کوهی
۲۸- کوهی : څاه
۲۹- کارېز : کارېز- له ځمکې راوتونکې اوبه
۳۰- اوبیزه ځمکه : ښېرازه ځمکه
۳۱- شاړه ځمکه : ناښېرازه ځمکه - للمه
۳۲- چونه : آهک
۳۳-سپلګه : ابرک - ښوره
۳۴- سپلګینه ځمکه:ښوره لرونکې ځمکه
۳۵- پلندی : جبه - لجن زار
۳۶- اوبه خور : خړوبونه
۳۷- هوا : هوا
۳۸-تشیال : فضاء
۳۹- باران : شیګره - ورینګي
۴۰- شیګره : ورینګي جمع ورینګۍ
۴۱- اورښت : بارش- د باران د اورېدو کچ
۴۲- برېښنا : آسماني برق - پېلَبو
۴۳- تالنده : د آسمان غرهار، ګړزا - رعد
۴۴- وریځ : ابر - سحاب
۴۵- مرغسن : پر آسمان د وریځې وړې وړې ټوټې
۴۶- ږلۍ : ږړۍ ،ژاله
۴۷- واوره : کنګل شوې اوبه ،برف
۴۸- راشی :ریږ برفکوچ
۴۹- اَیمال : برفکوچ
۵۰- واورېژ : برفکوچ ، دواوریدو ښوۍیدنه او حرکت
۵۱- رېز : برفکوچ
۵۲- هسک : آسمان
۵۳- توپان : جکړ، سېلۍ
۵۴- جکړ : توپان، سېلۍ
۵۵- اېشمه : سخت باد او ګرد
۵۶- باد : باد
۵۷- وږمه : نسیم
۵۸- الوېښ : نرۍ پسته هوا، ملایمه نسیم
۵۹- بړبوکۍ : گِرد باد
۶۰- خوپ : خړې لړې- غُبار
۶۱- کسیا : خړې لړې- غُبار .
۶۲- تودوخه : گرما
۶۳- سړوخه : سرما
۶۴- سړه څپه : سوړ موج
۶۵- غر :له ډبرو جوړه شوی
۶۶- غونډۍ : تپه
۶۷- د غرۀ څوکه : دغره لوړه برخه
۶۸- آسمان څکي غرونه : لوړ او مرتفع غرونه
۶۹- ورشو :دوښو شین چمن
۷۰- څړځای : دحیواناتو دڅریدلو ځای
۷۱- ځنګلونه : د ګڼو ونو او وحشي بوټو ځای، هغه ځای چې زياتې او ډېرې ګڼې ونې ولري
۷۲- تنګی : دره
۷۳- دره : وادی
۷۴- لوګ : بیابان - دښته
۷۵- مېره : سارا - صحرا
۷۶- سارا : دښته - صحرا
۷۷- کنګل : یخ
۷۸- کنګلغر : دیخي نه جوړ غر
۷۹- غرڅپه : لوی موج
۸۰ - اورشیندی: اور وروونکی
۸۱ - اورشیندی غر: اور وروونکی غر
۸۲- ویلوب : داور وروونکي غر ماده . Lava
۸۳- کال : دولس میا شتې
۸۴- فصل : فصل ، مو سم
۸۵- پسرلی :سپرلی ، څړمونی ، څړمنی
۸۶- اوړی/ دوبی، دنودوخۍ مو سم
۸۷- منی : خزان ، دکال دریم فصل چې دونوپانې پکې رژیږي . پاڼرېژ:
۸۸- ژمی : دسړو مو سم
۸۹- پاڼرېژ: منی
۹۰- میاشت : دیرش ورځې
۹۱- د میاشتو نومونه: وری، غویی، غبرګولی، چنګاښ، زمری، وږی، تله، لړم، لیندۍ، مرغومی، سلواغه او کب.
۹۲- دمیا شتو عربی نومونه : حمل، ثور، جوزا، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس،جدی، دلو و حوت.
۹۳- ورځ : روز
۹۴- اوونۍ : هفته
۹۵- د اوونۍ نومونه: پیلنۍ، یوه نۍ، دوه نۍ، درېنۍ، څلېرنۍ، پېنځنۍ، جمعه
۹۶- څېله : څله څلوېښت ورځې یخني. له مرغومي لومړۍ څخه د سلواغې لسم پورې...
۹۷- هېواد : وطن ، مسکن ، ټاټوبی
۹۸- وطن : هیواد
۹۹- ټاټوبی : هیواد ، ملک ؤ سرزمین
۱۰۰- مېنه : داستو ګنې ځای
۱۰۱- تونل : سوری غر
۱۰۲- کنډو : کوتل
۱۰۳- کڅ : ساحل ، دسیند غاړه
۱۰۴- پتڼ : ساحل
۱۰۵- وچغاړی هېواد : هغه هیواد چې په وچې سره احاطه شوی وي .
۱۰۶- لوندغاړی هېواد : هغه هیواد چې آزادو اوبو یا سمندر ته لاره ولري
۱۰۷- منځنی ختیځ : خاور میانه
۱۰۸- لېرې ختیځ : خاور دور
۱۰۹- وګړشمېر: دوګړو شمیرنه ، دخلکو شمیرنه
۱۱۰- ګڼ وګړی:چې ډیر شمیر وګړي ولري
۱۱۱- وګړمېشتیا: دنفوسو تراکم
۱۱۲- سیند لړزه : څونامي
۱۱۳- ځمکلړزه : زلزله
۱۱۴- پرېوت : موقعیت
۱۱۵- وتلتوب : برآمده گی
۱۱۶- نتلتوب : فرورفتگی
۱۱۷- شمالي قُطب : قطب شمالی
۱۱۸- سوېلي قُطب : قطب جنوبی
۱۱۹- د استواء کرښه: هغه فرضي کرښه چې ځمکه یې په دوو(شمالي نیم غونډاري او سوېلي نیم غونډاري) وېشلې ده.
۱۲۰- عرض البلد: هغه فرضي کرښه چې د استواء کرښې په تګلوري د ځمکې غونډاري په ماډل کې تېرې شوې دي.
۱۲۱- طول البلد: هغه فرضي کرښې چې د شمالي قُطب څخه سوېلي قُطب ته د ځمکې غونډاري په ماډل کې تېرې شوې دي.
۱۲۲- وچکالي : خشک سالی
۱۲۳- وچوبه : للمه . بې اوبو ځمکه
۱۲۴- سوکړه : وچکا لي ، توده او وچه بې اوبو دښته
۱۲۵- ماندۀ / مندۀ : خؤړ یا رود - سیند
۱۲۶- چول : وچه دښته
۱۲۷- سوراړ : سوځنده دښته
۱۲۸- دوړدوړکه: بړبوکۍ، بوړ بوړکۍ