پښتو څنګه سياله ژبه جوړيږي شي
ليكونكى: عبدالجبار كاكړ
پښتو په دي څونزدو كلو كښې ډېره پرمختياكړه ده په زياته بيا چي معلوماتي ټيګنالوجى د ليك او لوست او نورو چاره كښې ډېر غټ بدلون او انقلاب راوستي دي نن كه ويب پاڼى وكتل شي نو پښتو ژبي پاڼي بى شمېره دي چي د نړۍ دلو يو ژبو سره سيالي كوي شي ددي سره سره چي په تورو ملكو كښې حكومتونه دخپلو قومي ژبو دوي دپاره كچي كار كوي او بى شمېره ويب پاڼي مخ په وړاندي وړي خو پښتانه دخپلي ژبي سره د زياتي ميي دكبله هم د ځانه څخه لګښتونه كوي او تر ډېره يې بيله د څه دولتي مرستي دهغه كار مخ ته وړي آن دا چي هر لوستلي پښتانه چي غواړي خپلي مورني ژبي ته كار وكړي ځائي ويب پاڼي په انټرنيت باندي پرانستلي دي چي تر خپله وسه د پښتو د پرمختيا دپاره كار وكړي خو شمېر يې ډېر زيات نه شي كيدي ولي چي دبده مرغه موږ ډېر لوستلي پښتانه ګوروچي دخپلي ژبي سره يو ډول تړاؤ نه ساتي او د خپلي مورني ژبي پښتو سره بيګانه شوي دي او كه چيري پښتو دمنځ څخه استل كيږي دوي څه اړه نه ورسره لري ولي چي و داسي چاته دخپلي مورني ژبي ارزښت نه دي څرګنده داسي څوك دنورو پريد وژبو تر اغيز ولاندي وي او دوي ونورو ژبو دويلو ليكولو او لوستلو باندي وياړ څرګندوي چي داسي چاته نو تش په نامه پښتانه بولل كيدي شي.
تركومه چي په تيرو څو كلو كښې چي ځموږ ګراني پښتو څومره وده كړي ده په رښتيا هم دستايني وړده خو دهغه پرمختياياوده دپخوا په ډول په يوه ځانګړي لاره دوخت څخه را روانه ده مانا دا چي د پښتو د پرمختيا دپاره موږ نوي چاري اولاري نه دي ورته ټاكلي دبيلګي په ډول ديوه كتاب چاپ كول چي په رښتيا هم د پښتو د ودي دپاره كتاب چاپ كول څه آسانه كار نه دي ښه غټ او دكاروړ كتاب ځموږ ليكوال چاپ كوي چي په رښتيا هم ډېر لوئي كار دي خو بياودي ته نه ګوري چي دهغه كتاب په پلور نځي چاپه بيه رانيوي يو چا دكتاب څه ستاينه وكړه يايې څه تيروتني په كښې راواستي ځما په اندداسي ډيري لږ پيښي كيږي دا ځكه چي دكرښي ودي خوا په پاكستان كښې ډېر لږ پښتانه دي چي دوي د پښتو كتاب په بيه رانيي بلكي ځموږ ليكوال پخپله خپل كتاب په مننه و هغه چاته رسوي چي دده دا خيال وي چي اخستونكي د پښتو دكتاب لوست كوي او پاته چي څومره كتابونه وي هغه په كورياپه دفتر كښې ورته وډلۍ وي ولي چي نه دولت د پښتو دليكوال څه يو ټاكل شوي شمېر اخلي چي په كتابتون كښې لوستلو دپاره وي نو موږ هر څوك دا اټكل كوي شو چي بيا به يو ليكوال څنګه ودي ته تيارسيږي چي نور كتابونه چاپ كړي نو ځموږ ليكوال نه يواځي نر مالي زيان لاندي راځي بلكي هغه خدائي پاك وركړي علم چي دي يې وخپل ولس ته وړاندي كړي هغه نيمګړي پاته شي هم دهغه حال د پښتو دورځپلو او مجلو دي چي څو پښتانه دي چي دوي پښتو ورځپاڼي او مجلي په بيه اخلي داخبره دچاڅخه وډره او پټه نه ده اوس ددي پړه په چا باندي راځي پاته شوه معلوماتي ټيكنالوجى يا انټرنيت نو دا خوا په لوئي شمېر پښتنو دپاره داسي دي لكه څوك چي وسپوږمي ته بيله د څه چاري ځان رسول غواړي ولي چي يوه خواته خو عام پښتانه په لوئي شمېر نالوستي بيادوي په پښتو دسره څخه لوست نه وي كړي او بل دا چي د دوي لاس وانټرنيټ ته نه ورسيږي نو ځكه چي موږ ويلي شو چي هنوز د هلي دوراست.
په كار دي چي موږ لومړي ستونځوته دټول پام واړه وو په ګډه يې چيړنه وكړو او بيا يې په ګډه يې يوه داواري لاره راوباسو چي هغه په رښتيا هم پښتو وده وكړي او دنړۍ دنورو ژبو سره سيالي وكړي نن چي دنړۍ ټول ژب پوهان په يوه خوله دي چي د نړۍ د سپږ زرو مورنيو ژبو څخه به زياتره ژبي دهميش دپاره دمنځ څخه ولاړي شي كه يوه خواته معلوماتي ټيكنالوجى دنورو ګټو دڅنګه وژبو ته هم ډېره ګټه رسولي ده خو ددي دڅنګه يې د ډېر وژبو دمنځ څخه دوړلو پروګرام د ځان سره راوړي دي او داخبره رښتيا ده ولي چي په يوه اونۍ كښې يوه ژبه خپلى كمبلي ټو لوي پښتنو ليكوالو شاعرانو او رڼ اندو په ډېرو خوار يو خپله ژبه تر دي ځايه رارسولي ده نو ددي دپاره اړينه ده چي بشپړه پښتانه په ګډه ددي دپاره كار وكړي ددي سره چي معلوماتي ټيكنالوجى دهغه آسانتياوي موږ ته راكړي دي.
ځما ددي ليك مطلب دا دي چي بايد موږ په ګډه هغه ستونځي راوسپڼو چي پښتو داوخت ورسره مخامخ ده او بيا داسي هڅي وكړو چي په ګډه دهغه مخ نوي وكړو كه څه كوو هغه د پښتو په كهاته واچوو داونه ګڼو چي د دومره كار كونو سره سره بيا هم ولس ځانګړي ځائي نه دي كړي خو ځما په اند چي داسي سوچ هم سم نه دي دا ځكه چي چالږ او د ير دپښتو دپاره كار كړي دي
پښتو څنګه سياله ژبه جوړيږي شي .
ليكونكى: عبدالجبار كاكړ
پښتو په دي څونزدو كلو كښې ډېره پرمختياكړه ده په زياته بيا چي معلوماتي ټيګنالوجى د ليك او لوست او نورو چاره كښې ډېر غټ بدلون او انقلاب راوستي دي نن كه ويب پاڼى وكتل شي نو پښتو ژبي پاڼي بى شمېره دي چي د نړۍ دلو يو ژبو سره سيالي كوي شي ددي سره سره چي په تورو ملكو كښې حكومتونه دخپلو قومي ژبو دوي دپاره كچي كار كوي او بى شمېره ويب پاڼي مخ په وړاندي وړي خو پښتانه دخپلي ژبي سره د زياتي ميي دكبله هم د ځانه څخه لګښتونه كوي او تر ډېره يې بيله د څه دولتي مرستي دهغه كار مخ ته وړي آن دا چي هر لوستلي پښتانه چي غواړي خپلي مورني ژبي ته كار وكړي ځائي ويب پاڼي په انټرنيت باندي پرانستلي دي چي تر خپله وسه د پښتو د پرمختيا دپاره كار وكړي خو شمېر يې ډېر زيات نه شي كيدي ولي چي دبده مرغه موږ ډېر لوستلي پښتانه ګوروچي دخپلي ژبي سره يو ډول تړاؤ نه ساتي او د خپلي مورني ژبي پښتو سره بيګانه شوي دي او كه چيري پښتو دمنځ څخه استل كيږي دوي څه اړه نه ورسره لري ولي چي و داسي چاته دخپلي مورني ژبي ارزښت نه دي څرګنده داسي څوك دنورو پريد وژبو تر اغيز ولاندي وي او دوي ونورو ژبو دويلو ليكولو او لوستلو باندي وياړ څرګندوي چي داسي چاته نو تش په نامه پښتانه بولل كيدي شي.
تركومه چي په تيرو څو كلو كښې چي ځموږ ګراني پښتو څومره وده كړي ده په رښتيا هم دستايني وړده خو دهغه پرمختياياوده دپخوا په ډول په يوه ځانګړي لاره دوخت څخه را روانه ده مانا دا چي د پښتو د پرمختيا دپاره موږ نوي چاري اولاري نه دي ورته ټاكلي دبيلګي په ډول ديوه كتاب چاپ كول چي په رښتيا هم د پښتو د ودي دپاره كتاب چاپ كول څه آسانه كار نه دي ښه غټ او دكاروړ كتاب ځموږ ليكوال چاپ كوي چي په رښتيا هم ډېر لوئي كار دي خو بياودي ته نه ګوري چي دهغه كتاب په پلور نځي چاپه بيه رانيوي يو چا دكتاب څه ستاينه وكړه يايې څه تيروتني په كښې راواستي ځما په اندداسي ډيري لږ پيښي كيږي دا ځكه چي دكرښي ودي خوا په پاكستان كښې ډېر لږ پښتانه دي چي دوي د پښتو كتاب په بيه رانيي بلكي ځموږ ليكوال پخپله خپل كتاب په مننه و هغه چاته رسوي چي دده دا خيال وي چي اخستونكي د پښتو دكتاب لوست كوي او پاته چي څومره كتابونه وي هغه په كورياپه دفتر كښې ورته وډلۍ وي ولي چي نه دولت د پښتو دليكوال څه يو ټاكل شوي شمېر اخلي چي په كتابتون كښې لوستلو دپاره وي نو موږ هر څوك دا اټكل كوي شو چي بيا به يو ليكوال څنګه ودي ته تيارسيږي چي نور كتابونه چاپ كړي نو ځموږ ليكوال نه يواځي نر مالي زيان لاندي راځي بلكي هغه خدائي پاك وركړي علم چي دي يې وخپل ولس ته وړاندي كړي هغه نيمګړي پاته شي هم دهغه حال د پښتو دورځپلو او مجلو دي چي څو پښتانه دي چي دوي پښتو ورځپاڼي او مجلي په بيه اخلي داخبره دچاڅخه وډره او پټه نه ده اوس ددي پړه په چا باندي راځي پاته شوه معلوماتي ټيكنالوجى يا انټرنيت نو دا خوا په لوئي شمېر پښتنو دپاره داسي دي لكه څوك چي وسپوږمي ته بيله د څه چاري ځان رسول غواړي ولي چي يوه خواته خو عام پښتانه په لوئي شمېر نالوستي بيادوي په پښتو دسره څخه لوست نه وي كړي او بل دا چي د دوي لاس وانټرنيټ ته نه ورسيږي نو ځكه چي موږ ويلي شو چي هنوز د هلي دوراست.
په كار دي چي موږ لومړي ستونځوته دټول پام واړه وو په ګډه يې چيړنه وكړو او بيا يې په ګډه يې يوه داواري لاره راوباسو چي هغه په رښتيا هم پښتو وده وكړي او دنړۍ دنورو ژبو سره سيالي وكړي نن چي دنړۍ ټول ژب پوهان په يوه خوله دي چي د نړۍ د سپږ زرو مورنيو ژبو څخه به زياتره ژبي دهميش دپاره دمنځ څخه ولاړي شي كه يوه خواته معلوماتي ټيكنالوجى دنورو ګټو دڅنګه وژبو ته هم ډېره ګټه رسولي ده خو ددي دڅنګه يې د ډېر وژبو دمنځ څخه دوړلو پروګرام د ځان سره راوړي دي او داخبره رښتيا ده ولي چي په يوه اونۍ كښې يوه ژبه خپلى كمبلي ټو لوي پښتنو ليكوالو شاعرانو او رڼ اندو په ډېرو خوار يو خپله ژبه تر دي ځايه رارسولي ده نو ددي دپاره اړينه ده چي بشپړه پښتانه په ګډه ددي دپاره كار وكړي ددي سره چي معلوماتي ټيكنالوجى دهغه آسانتياوي موږ ته راكړي دي.
ځما ددي ليك مطلب دا دي چي بايد موږ په ګډه هغه ستونځي راوسپڼو چي پښتو داوخت ورسره مخامخ ده او بيا داسي هڅي وكړو چي په ګډه دهغه مخ نوي وكړو كه څه كوو هغه د پښتو په كهاته واچوو داونه ګڼو چي د دومره كار كونو سره سره بيا هم ولس ځانګړي ځائي نه دي كړي خو ځما په اند چي داسي سوچ هم سم نه دي دا ځكه چي چالږ او د ير دپښتو دپاره كار كړي دي