د « سي. آې. أې. د حقایـقـو د کـتاب»

[14.Nov.2015 - 15:14]

د « سي. آې. أې. د حقایـقـو د کـتاب» څـیـړنه ۲۰۱۲-۱۹۸۱

د پښتون- دښمنې د سیسې څـڼـډې
Analysis of “CIA World Factbook” 1981-2012: Dimensions of anti-Pashtun Conspiracy
 
لیکوال: ډاکټر رحمت ربی زیرکیا ر، خپلواک څیـړونکی، امریکا
[email protected]
 
 
سي. آې. أې. ته د ځیرکیار وړانـدیـز: ۱۱ نومبر۲۰۱۵=۲۰لړم/عقـرب۱۳۹۴
 
ما ځیرکیارپه پورتني سرلیک څیـړنه تقریبَا دوه نیم کالونه وړاندې د ۲۰۱۳د اپریل په ۶ (وری ۱۳۹۲= جماد لاولی ۱۴۳۴) په اِیـنـټـرنیټ کې خپره کړې وه. بیا مې دغه څیـړنه د امریکې یو سناټـور ته ولیـږله چې له ډیر وخت راهیسې مې ورسره په امریکا کې د ټولنیزعدالت په اړ لیکلي تماسونه نیولي وو. دغه شان ما له دغه سناټور نه لیکلې هیله کړې وه چې د خپل دفتر له لارې زما پورتنۍ څیـړنه  د امریکې د ولسمشر بارک اوباما، د سي. آې. أې. او د امریکې د نورو استخباراتي سازمانونو سره شریکه کړي – د دې لپاره چې د ۲۰۰۱ له اکتوبر راهیسې د امریکې د حکومت له خوا د پښـتنو په ضـد  بـې عدالتي او جمعي جزا په بل مخ واړوي. ما  نـن (۶ نـومبر۲۰۱۵= ۱۵ لـړم ۱۳۹۴=۲۳ محـرم ۱۴۳۷)  د  سي. آې. أې. د احصائیو پاس ذکر شوی کتاب(سي. آې. أې. وَرلـډ فَـکـټ بُوک)  بیا ولوست، او هلته مې  په افغانستان کې د قـومي احصائیو په عوض دا «یادښت» ولوست: «نوټ: په افغانستان کې د قـومونو د احصائیـو د حساسې موضوع په اړه او سني احصائـیوي اطلاعات نشته، او د نظر پلټنې لپاره د جواب ورکوونکو په کوچنیو سمپَلونو(نمونو) اتکا د قومي احصائیو د معلـوماتو لپاره ډاډ وړ لار نه ده.» اوس نو بایـد زه ځیرکیار دا موضوع راوسپـړم
 د لوستونکـو بـاید دیـته پام وي چې سي. آې. أې.(  د امریکې مرکزي استخباراتو) د افغانستان د قومي جوړښت په اړه د ۱۹۹۲ له جولای (چنګاښ ۱۳۷۱لمریز=محرم ۱۴۱۳) راهیسې د پښتنو او د هغوی د ژبې احصائیې ډېـرې ټـیـټې ښودلې وې. د سي. آې. أې. دا پـریکړه چې لومړی( په ۱۹۹۲ جولای/چنګاښ۱۳۷۱کې) د پښتنو قـومي احصائیې ډیرې ټـیټې و ښئ او بیا پخپله د پښتنو په  شمول  د ټولو قـومي احصائیو له ښودلونه ډډه وکړي، دوه نتیجې لري: لومړی دا چې دټولو قومي احصائیو نه ډډه کول، په افغانستان کې د قـومي احصائیو په اړه زما ځیرکیار د ذکرشوې  څیـړنې (اپریل ۲۰۱۳= وری۱۳۹۲) حقانیت  غښتلی کوي. دوهم دا چې سي. آې. أې. د نړۍ د واقعیتونو په کلني کتاب کې په څنګن (ضمني) ډول  د ۱۹۹۲ زییز له جولای راهیسې په افغانستان کې د قـومي احصائیو دروغ مني، هغـسې دروغ  چې د پښـتون – افغان مـلت د راتـلونکی لپاره جـدي عـواقـب لـري
په افغانستان کې د ژبو احصائیې په غیر عادلانه ډول د پخوا په شان  د سي. آې أې. د واقعیتونو په کتاب کې همغه شان ښودل شوې دي لکه د  ۱۹۹۲زییز له جولای(چنګاښ ۱۳۷۱لمریز) راهیسې چې ښودل شوې وې! په دې موضوع کې سي. آې. أې. پاتی راغلې ده چې خپل منطق تعـقـیب کړي، او په افغانستان کې د قـومې شمیرنو په څیـر یې باطلې وګـڼـي. که د سي. آې أې. د دریځ له مخې، واقعاَ « د نظر پلټې لپاره د جواب ورکوونکو په کوچنیو سمـپَـلونو (نمونو) اتکا د قـومي احصائیو لپاره ډاډ وړ لار نه ده» ، نو بیا خـو به د ژبو ښودل شوې احصائې بل شی نه وي خو دا چې د جواب ورکوونکو په شخصي او ذهني معلوماتو ولاړې وي! که سي. آې. أې. غواړي چې واقعاَ ناپیـیلې وي، نو باید چې په افغانستان کې د ژبو ذکر شوې احصائیې  د خپلو حقایقـو په کتاب کې ( سي. آې. أې. وَرلـډ فیکـټ بوک) کې خپرې نـکـړي. 
 
ســريــزه
 
دا زموږ قسمت دی چې په وينو کې مزل وهو
يو قدرت چې ووهو، بيا بل وهو، بيا بل وهــو
 
پورتنی پښتو بيت په شمال کې د امو او په سوېل کې د اباسين تر منځ د غځېدلي لرغوني پښتون ملت قسمت ته ګوته نيسي او د تاريخ په اوږدو کې د سوداګرۍ او اشغال لارې منعکسوي. د پخواني وریـښمستان او د اوسني پايپ لاينستان تر منځ جګړه اوس د پښتون برخليک ټاکي.     پښتانه د سمسمکي (مساوات- طلبه) شعور اود پاڅونیز کولتور زبرځواک څښـتنان دي .دوی د د د دغه ظرفیت په مټ د پوځي زبر ځواکونو سره په جګړه کې ښکېل دي چې د دوی خپلواکۍ فطري انساني غوښتنه په ډاګه کوي. د امريکا پخواني ولسمشر رونالډ رېګن (۱۹۸۸-۱۹۸۰) د پخواني شوروي اتحاد د «شيطاني امپراتورۍ» پر ضد افغان پـاڅون ته د « ازادۍ لپاره د تر ټولو لوړ انساني الهام بخښونکي خوځښت » نوم ورکړ. همدارنګه ریګن پخواني مجاهدين د امریکې «د بنسټ ایښودونکو پلرونو د معنويسيالانو » په توګه وستايل. خو دسپتمبر د ۱۱مې تراژيدۍ په پايله کې، په افغانستان کېروانه جګړه تر ډېره بريده دافغان وګړو د بشري حقونو د تامین په بهانه پلې شوې ده ، په دې نامه چې غیر- پښتانه د طالبانو له واک او پښتون اکثريت څخه ازاد کړي. د سپتمبر د ۱۱ مې له ناورين څخه شاوخوا ۹ کاله پخوا « د سي. آی. أې د حقايقو کتاب »(د بشـپـړشوواستخباراتو يو ډول ) په افغانستان کې داکثریتي پښتنو احصاييې راکمې کړې. زه به په لاندې  شننه کې  د دغې ستراتیجې جرړو ته ورننوځم.
 
زه له هریو ډاکټر داود ميره کي او ډاکټر زمان ستانيزي نه ډېر منندوی يم چې زما څخه یې د دې ليکنې په اومه مسوده کې خپل وړاندیزونه اوسموونکې نیوکې ونه سپمولې
 
نـنـتوځ
 
د پښتنو خپلواکي- طلبه او مساوات- طلبه فطرت د پښتون ملت لپاره داسې پايلې لرلې چې مخه يې نشوای نيول کېدای. د دوی په خودارادیت ولاړې روحیې د تېر وخت له استعماريځواکونو او د نن ورځې له زبر ځواکونو سره ټکر خوړلی دی
د افغانستان په دننه کې او د برتانيې د تپل شوې ډيورنډ‌ کرښې ( ۱۸۹۳) ها خوا په اوسني برتانوي پاکستان او هند کې پرته شاوخوا ځمکه کې نږدې ۶۰ ميليونه پښتون توکم هغه ځواک دی چې تل يې نړيوال ځواکونه له ځايي او سيمه ييزو اجنډاو سره ویرولی دي
په پایله کې د پښتنو غلیمانو د ځايي لـږکیانو د کارولو له لارېپښتنو ته دسيسې جوړې کړې دي. په شلمه پـیړۍ کې چې پاچا امان الله خان (۱۹۱۹- ۱۹۲۹) واک ته ورسېد، برتانيې پـړپـړه(دسیسه) جوړه کړه او د تاجک اقليت يو داړه مار( بچه سقاو ) يې د دې لپاره وکاراوه چې خپلواکه پښتنه واکمني له منځه يوسي او په اغېزمنه توګه هغه امیدونه او پلانونه شـڼډ کړي چې  وروستـه پاتی افغانستان یې د پرمختګ په لار سـیخولی شو
څه د پاسه شپیته کاله وروسته په ۱۹۹۲زییز کال کې، افغانستان يوه بله سقاوي وليدله (په افغانستان کې سقاوي د بشپړې ګډوډۍ او بې نظمۍ په معنا ده): د شوروي پلوي حکومت له پاي ته رسېدو وروسته ، د شمالي ټلوالې افغان لږه کيو د دروغ جوړونې د يوه ناوړه کمپاين په پيلولو په بیـړه لاس پورې کړ. د مسعود ـــ رباني رژيم د ملګرو ملتونو انتقالي پلان له منځه ويوړ او يوه انارشي يې منځته راوړه. دا د بې نظمۍ او بې قانونۍ يو داسې حکومت وچې د سمسور افغان په کتاب کې «دويمه سقاوي» وبلل شوه. د مسعود- رباني رژیم ته له شوروي اتحاده يوه پښتون ضد رهبري په ميراث ورپاتې شوه چې له احمد شاه مسعود سره يې د سولې يو جوړ جاړی درلود( وګورئ، ريچارډسن). کېدای شي چې مسعود به د ۱۹۸۰ کلونو په مهال د شوروي نیواک  پرمهال د پښتانه توکم د کمزوري کولو  هڅه کړې وي. په پای کې کله چې په ۱۹۹۲ کې برهان الدين رباني او د هغه شاګرد کوماندان احمد شاه مسعود وا ک ته ورسېدل، په رسمي ډیریو(دوسیو) کې د پښتون ولس د توکميزې نقشې د بنسټيز بدلون لپاره يو ډېر بې وجدانه او بدنېتی کمپاين پيل شو
د دغه بدنیتي او کرکجن کمپاين لپاره دولتي ميکانيزم وکارول شو او په هغه کې یې د پښتنواحصایٔیې  راټیټې کړې او زرترزره یې  د(سي. آی. أې د حقايقو د کتاب ) په ګډون له نړيوالو ادارو سره شريکې کړي. د دغه پښتون دښمنه پلان موخه داوه چې په هر ډول راتلونکي جيو پوليټکي وېش او معامله کې د افغان اقليتونو دريځ پیاوړی کړي. په پای کې ، د ۲۰۰۱ م کال په اکتوبر کې ، کله چې امريکا پرافغانستان بريد وکړ،  د شمالي ټلوالې غړو چې د تاجکانو د تیر حکومت(۱۹۹۶-۱۹۹۲) ناستنان (وارثان)وو ، د امريکا لېوالتيا ته خدمت وکړ او هغه مصنوعي احصاييې يې وکارولې چې اکثریت پښتون قوم اقلیت ته راټیټ کړي او خپله قضیه پرې جوړه کړي
د نولسمې زییزې  پیـړۍ مسلمان، متنفذ او ښکېلاک -ضد عالم  سيد جمال الدين افغان ، پخپل کتاب ( تتمة البيان فی التاريخ الافغان) کې دې ته پام اړولی و چې پښتانه د افغان ټولنيز جوړښت يو برلاسی عنصر دی ( پوهاند صديق الله رښتين ، نوې څېړنې، پېښور پښتونخوا، ۱۹۷۹، ۹۸ مخ)/ ( د افغانستان قومي جوړښت لپاره د واک فاونډېشن شپږ کلنه سروې او څېړنه[ ۱۹۹۱ــ ۱۹۹۶]، ۱۳۷۷/۱۹۹۸، ۱۱مخ
هغه سنجول شوې پلان چې د پښتانه توکم د اکثريت د راټيټولو لپاره د مسعود ــ رباني رژيم (۱۹۹۲ــ۱۹۹۶) لخوا ترسره شوی و، ژر تر ژره د سي. آی. أې د نړيوالو حقايقو په کتاب(۱۹۹۲ جولايي) کې راڅرګند شو. ددغه تاکتيک موخه څه وه؟ دغه کار د پخوانيشوروي اتحاد (داوسنئ روسیې)د سیاسې نقشې د خصلت سره ژورې اړيکې لري. د دغه پلان له مخې يې په افغانستان کې د ملي سیاست د زپلو لپاره د اقليتي توکميزو سياستونو ملاتړ وکړ. د افغان پښت يو ټولنيز سياسي شنونکی او ښه ليکوال ، چې په امريکا کې يې تحصيل کړی دی، ډاکټر ستانېزی دی. ده په لنډ ډول په افغانستان کې د شوروي اتحادستراتيژي څېړلې ده. زه به دده څېړنيزه کړنلاره په شپږو ګامونو کې وړاندې کړم
لومړی ګام: شورويانو/روسانو د « خورا زيات مقاومتي » قومي ګروپ (پښتنو) راټیټولو ته پام واړاوه ځکه چې دوی عموماٌ د افغانستان په وسله والو ځواکونو کې مخکښ ګروپ وو: پښتانه د افغان ملي مقاومتي تنظيمونو په منځ کې اکثريت و او د افغانستان د ملي هويت کولتوري زړی و. د خپلې خبرې د روښانولو لپاره ډاکټر ستانېزی ليکي چې دمقاومت د«جوړجاړی » نه منونکی قوماندان ذبيح الله مجاهد هغه يواځينی غير پښتون و چې شورويانو «مړ غوښت» او کېدای شي چې د خپل « نه تسليمېدونکي دريځ»خوند به یې څکلی وي
دويم ګام : شورويانو/روسانو د پښتنود نفوسو د ځواک پر راټیټولوو کار وکړ. دوی د افغانستان په سوېل کې پر پښتني سيمو خپل پوځي عمليات او هوايي بمبارونه وغځول، په داسې حال کې چې غير پښتني سيمې يې « نسبتاَ  ارامې » او « روغې » پرېښودلې. په حقيقت کې، يو وخت شورویانوغوښتل چې پلازمېنه له کابل څخه په شمال کې د افغانستان دويم ستر ښار مزار شريف ته ولیـږدوی ،نه کندهار ته چې اصلا دوهم غټ ښار و خوپهکنډواله اوښتی و
درېيم ګام: په کال ۱۹۸۹م کې ، شوروي ځواکونه د دوه حقايقو له امله ، د افغانستان له شمالي پولو څخه هاخوا بېرته پر شا لاړل: یو داچې د جنګ په مهال یی د پښتنو پاڅون په« پوره »اندازه کمزوری کړی و تر څو په دوی پسې تر مرکزي اسیا نشوای ورتللی. دوهم داچې د هغه وخت امريکايي ولسمشر جورج ، اېچ ، بوش غوښتل چې «مهربان او مخ پر ځوړ» شوي شوروي اتحاد ته د جوړجاړی لاس وروغځوي 
څلورم ګام: د شمال غير پښتانه اقليتونه په شمالي ټلواله کې تنظيم شوي وو( چې اصلي نوم يې د شمالي سيمو څارونکې شورا يا شورای نظار صفحات شمال و). دا د اقليتونو يو متحد محاذ و چې «د پښتنو د ژوند له ټولو اړخونو» سره وجنګيږي. ډاکټر ستانېزی ليکي:« په دې ډول د ډيورنډ د استعماري تړون « د سليزې په ماښام» چې افغانستان يې پر ۱۸۹۳ م کال سره ووېشه، دافغانستان په « توکميزــ ژبني غولي کې» يو ژور چاود رامنځته شو
 
پنځم ګام: دمقاومت پر مهال د شورويانو او د هغوی د پخواني افغان ځواکمن کمونيست مشر ببرک کارمل د جنرالانو په ملاتړ ، د شمالي ټلوالې مشر مسعود د ۱۹۹۲ م کال په اپرېل کې په کابل کې فتحه اعلان کړه او د کارمل د وارث پښتون توکمي ډاکټر نجيب الله پر ځای کېناست. مسعود خپله سوبه چې  کارمل ورسره توکمیزه اړیکـه لــرله. دغه حرکت پهقومي په تاجک شمالي ټلواله پورې وتړله . سياسي ډګر کې سمبوليک و، په داسې حال کې چې پښتون اکثريت يې کمزوری کاوه، په نښه کاوه او محروماوه. د مسعود تر مشرۍ لاندې شمالي ټلوالې د « بې له پښتونه» اجنډا پلې کوله. مسعود له دوو مياشتو وروسته يو تش په نامه مشر، صبغت الله مجددي، په زوره له دفتره وويست او پر ځای يې يو تاجک توکمی برهان الدین رباني کښیناوه
شپږم ګام: د مسعود ـــ رباني د ډلې په لاس د جوړ شوي تاجک حکومت له پيل سره سم ،یو پښتون- دښمنه فعالیت پیل شو. موخه (هدف) یې دا و چې د پښتون قوم سره چل وکړي، یانې پښتون له خپل پیژاند نه غافل کړي او د دغه پلان  په پلي کیداکې له خپل دولتي او موسساتي ميکانيزم نه ګټه واخلي. د بيوروکراتيک چل ول او زور له لارې په افغانستان کېدننه او له پښتونخوا(پخوانی شمال لويديځ سرحدي ايالت۱۹۰۱ــ ۲۰۱۰) څخه دراستنېدونکود يوې لويې برخې پښتنو ته نوې پیژاند پاڼې (تذکرې) ورکړل شوې چې دوی يې پکې تاجکان ښودلي وو. دا د مسعود- رباني د رژیم د هغه حساب شوي کمپاين برخه وه چې د پښتنو اکثريتي مقام راټیټ کړي او په مقابل کې په تقلبي ډول د تاجکانو سلنه (فیصدي) جګه کړي. نورو اقليتي ډلو د زور زياتي او ترهې اچولو له لارې پښتانه په نښه کړل. د بېلګې په ډول ، هزاره ځواکونو د پښتنو کورونه په نښه کړل او له پښتنو کورنيو سره يې زور زياتی وکړ ، تر دې چې دوی یې په زور سره له خپلو کورونو وشړل ـ په ځانګړي ډول دغسې زورزیاتی د کابل ښار په دريمه او څلورمه ناحيه کې تر سره شو. دغه شان ازبک ملیشو هلته په هغو سیمو کې چې په غټه کچه  پښتانه پکې  استوګن وو تالان جوړکړ تر هغه مهاله چې خپل کورونه یې پریښودل او د هیواد په دننه او بهر کې کډوال شول. په «ملي» سویه د« قومي تصفیې عملیات په شمال کې پیل شول او د پښتنو ټـول کلي د ترهه ګرۍ د عملیاتو له لارې تش شول. د  شورویانوسره  د مسعود د زیاتو  اړیکو په اکله ولولئ د افغانستان په اکله د دقیق او باورمن امریکایي  څیـړونکي ، لیکوال او ژورنالست ریچارډسن لیکنې. نوموړي ا فغانستان ته په ۱۹۸۶، ،۱۹۸۷ ۱۹۹۰، ۱۹۹۱ او ۱۹۹۷کې سفرونه کړي وو
په پایله کې د مسعود- رباني په مشرۍ تاجک حکومت نوې احصایٔیې راو توږلې:  په دې ډول چې په سلو کې له نږدې ۶۳  نه ۳۸  ته  د پښتنو شمیر راټیټ کړي، د تاجکانو شمیر په سلو کې له  ۱۲ نه ۲۵ ته جګ کړي  او له دې لارې د  افغان ټولنې په واقعیتونو کې لاس ووهي. د کابل  رژیم دغه تحریف شوې  شمیرنې  د رسمي معلوماتو په څیر بین المللي سازمانونـو تـه ولیـږلې.‎ ډاکتر ستانیزي دغه معلومات له ارواښاد اکاډیمیسن عبدالشکور رشاد [۲۰۰۴-۱۹۲۱]نه لاسته راوړي وو، له هغه چا نه چې په کور کې یې شخصي کتابتون د شمالي ټلوالې د جنګسالارانو له خوا تالا شوی و. پورتنئ تحریف شوې وګړ شمیرنې په ګړندي ډول د امـریکې د مـرکـزي استخباراتو په کلني کتاب (سـي- آې ـ أی ورلډ فکټـبوک: د مرکزي استخباراتو د نړۍ د حقایقو کتاب) کې د ۱۹۹۲ په جولای کې  خپرې شوې، او په غټ  احتمال سره یې  له دغې چینې نه «نیشنل جیوګرافیک ورلډ اتلس» او «ورلډ المنک» ته لار مینده کړه .د امریکې استخباراتو د دغو معلوماتو ټیکلي(سیـډي ) روسي کتابتونونو ته لیـږلي وو( یو افغان چې په روسیه کې استوګن و، هغه مهال یې دغه معلومات  د لویدیزې اروپا په چاپي افغاني میډیا کې خپاره کړي وو). د پورته ذکر شوو شپږ ګامونو په اکله د زیاتو معلوماتو لپاره د ستانیزي لیکنه (۱۶ دسمبر ۲۰۰۹) ولولئ. نوموړې د افغاني او اسلامي چارو یو دقیق سیاسي څیـړونکی دی
ما ته نن(۲۵ اپریل ۲۰۱۳) د بروس  ریچارډسن یوه مهمه لیکنه راورسیده. نوموړی واقعا یـو «پـښتون پیرئ لیکوال»(پشتون ګوست رایـټـر) نه دی، بلکې د افغانستان د موضوعاتو په اکله  یو ارت معلوماته او صادق امریکایي ژورنالیست، لیکوال او چارپوه دی. په ۲۰۰۳ زییز کې د شمالي افغانستان د تخار ولایت د مرکز  د تالقان په غوڼډه کې  په پښتون- ضد پـړپـړه (دسیسه) خبرې وشوې. ښایـې د غه غو ڼـډه د هغې پـړپـړې په موازاتو کې روانه وي چې د امریکې د مرکزي استخباراتو په احصایًیو کې  پکې د ډیرکیو پښتنو شمیر تر ټولو غټ لږه کیانو(اقلیت) ته راټیټ شوی و. دغه پلان موږ ته هغه پـړ پـړه را په زړه کوي چې د پخواني شوروي اتحاد مشر بریـژنیف په ۱۹۸۱ کې  د افغانستان په ویشلو راڅرخولې وه. دلته وینو چې د تالقان پلان د امریکې د شخصي امـپـریالیـزم او د روسې (  د پخواني ټولنیـز امـپریالیزم د ناستنې) په واسطه  را منځته شوی و. په افغانستان کې د داخلي جنګ د پـیر(۱۹۹۶-۱۹۹۲) تاجک  واکمن  برهان الدین رباني د تالقان په غوڼـډه کې ګډون لاره. دامریکې د واکمن جورج ډبلیو بوش (۲۰۰۹-۲۰۰۱) د ادارې د  پښتون- ضد دریځ په چوکاټ کې، د تالقان کنفرانس د معلوماتو له مخې په ۷۵ ملیون ډالرو تمویل شو. د تالقان په غوڼډه کې« د شمالي ټلوالې ټولې ډلې حاضرې وې د کمونیسټي جنرالانو د  ډلګۍ په شمول،  خو هلته د اکثریتي پښتنو «استازولي[نمایندګي] محرومه شوې وه». 
 
د سي. آې.أې دحقایقو په کتاب کې د افغانستان قومي او ژبنئ وګړشمیرنې
زییز۲۰۱۲-۱۹۸۱ = ۱۳۹۱-۱۳۶۰ لمریز
 
د امریکې د مرکزي استخباراتو په وینا، د دغه سازمان د نړئ د حقایقو کتاب چې هر کال دجولای په میاشت کې چاپیـږي د د درې ډوله «بشپـړ شوو استخباراتو» (فینیشد اینټیلیجنس)یو ډول دی په دې مانا چې د «استخباراتي دورې» (سایکل) وروستنی تولید دی. له دغې دورې نه مطلب یوه عملیه ده چې  معلومات پکې  (۱) رارسیدلی دي، (۲)د استخبارتو په شکل  تصفیه( څیـړل شوي او تفسیر) شوې دي،   او (۳) سیاست سازانو ته وړاندې شوي دي.د بشپړ شوو استخباراتو دوه نور ډولونه دادي: د ولسمشرلپاره ورځنئ لڼـډیز(ډیلي بریف) او د« ملي استخباراتو اټکل»( نیشنل اینټیلیجنس ایسټیمیـټس). د استخباراتو پخوانی افسررابرټ ل. سیوټینګر وایي چې د ملي استخباراتواټکل «ناچاراَ د حدس قلمرو ته اوړي». په ۲۰۰۲ کې د عراق د وګړیزې تباهۍ د وسلو په اکله استخبارات ډیر زر د دروغو په لړه بدل شول.  له دې جنګ نه وروسته، د امریکې او برتانیې مشرانو خپل جنګ  ته د مشروعیت داسې پرتوګ ورواغوست چې د صدام حسین   د جنګي ظرفیت د ثبوت پر ځای یې د هغه په شخصیت او خصلت (کرکټر) زور واچاوه. د انګریزانو مشر وینسټن چرچل شوروي مشر جوزیف سټالـین ته د تهران په کنفـرانس کې په ۱۹۴۳ کې داسې ویلي وو: «د جنګ په مهال حقیقت دومره ارزښتمند دی چې باید تل د درواغـو د محافظ له خوا وڅارل شي». 
د ټولنیزو او سیاسي علومو پوهاند او په ۲۰۰۱ کې د امریکې د سیاسي علومو د ټولنې مشر رابرټ جرویس داسې لیکلي  وو: « موږ ته ډیر ځلې ... استخباراتي اټکلونه ډیر په حکومت کې  د قدرتمندو ډلګیو د ګټو او د بهرني سیاست د میلونو په اکله غـږیـږي نسبت دیته چې مقابل اړخ کومه اراده او[عسکري] ظرفیت لري».  د «تمدنونو د ټکر» په ډکون (متن) کې کولی شو هغه ژبنئ او قـومي وګړ شمیرنې (احصا یٔیې) د څیـړنې لاندې ونیسو چې د افغانستان لپاره  د امریکې د مرکزي استخباراتو له خوا غـوره شوې دي.
لاندې جدول له ۱۹۸۱ نه تر ۲۰۱۲(۱۳۹۱-۱۳۶۰ لمریز هجري) پورې د افغانستان د قومي او ژبنیو ګروپونو اټکل شوې احصایٔیې ښئ. له ۱۹۹۲زییز راهیسې د پښتنو او د دوی د ژبې سلنې                     ( فیصدۍ) په پام وړ کچه د امریکې د مرکزي استخباراتو د نړۍ د حقایقو په کتاب( سي. آې. أې. ورلډ فکټـبوک) کې را ټيټې شوې وې. د زییز۱۹۹۲ په جولای کې چې د امریکې مرکزي استخباراتو د پښتون ولس او د ملي ژبې(پښتو) احصائیې راټيټې کړې، دغه عمل یې په افغانستان کې د مسعود – رباني د تاجک-پلوه رژیم د پیل سره همـمهال و، هغه رژیم چې د ملګرو ملتونو منځمهاله پلان یې ړنګ کړی و
    ​  
                      د سي آې أې د حقایقو په کتاب کې دافغان ټولنې وګـړ شمیرنې۲۰۱۲-۱۹۸۱
Afghan Demographics in CIA World Factbook 1981-2012
Year               Ethnic Group Percentage     Language  Percentage          Total Population
                                Estimates                                Estimates                        Estimates اټکل                               
  کال  ​دقومي سلنو اټکل​د ژبنیو سلنو اټکل​ټول وګړي 
1981(1360)       Pashtuns      50%      ​            Pashto                    50%              15,193,000
                         Tajiks          25%                   Farsi(Persian)       35%
                          Hazaras        9%                   Uzbeki,Turkmeni  11%
                          Uzbeks         9%                   all other languages  4%
                          All others      7%
 
1990(1369)        Pashtuns      50%                   Pashto                   50%            15,862,293 
                          Tajiks           25%                   Farsi                     35%
                          Hazaras   12%-15%               Uzbeki,Turkmeni  11%
                          Uzbeks          9%                    all other languages  4%
                          All others  3%-4%
 
1991(1370)           Same as above                           Same as above                   16,450,304
        
1992(1371)         Pashtuns       38%                   Pashto                    35%          16,095,664
                          Tajiks            25%                    Farsi                      50%
                           Hazaras        19%                    Uzbaki,Turkmeni  11%
                           Uzbeks           6%                    all other languages  4%
                           All others     12%
 
2001(1381)         Pashtuns        38%                   Pashto                     35%        26,813,057
                          Tajiks             25%                   Farsi                        50%
                           Hazaras         19%                   Uzbaki,Turkmeni    11%
                           Uzbaks           6%                    all other languages    4%
                           All others        8%
 
2006-2012          Pashtuns         42%                  Pashto                       35%    (31,056,997;
(1385-1391)      Tajiks             27%                   Farsi(Persian)           50%   31,889,923;
                          Hazaras           9%                   Uzbeki & Turkmeni 11%    32,738,376; 
                          Uzbeks            9%                   all other languages     4%    33,609,937;  
                          All others       13%                   ………………………….   29,835,392;
                                                                            July 2012 estimates….       30,419,928).        
      Data collected and organized from the “CIA World Factbook” by Rahmat  Zirakyar
 
اوس نو دا پوښتنه په ځای ده چې آیا  د سي. آې. أې. د حقایقو په کتاب(۲۰۱۲-۱۹۸۱) کې د پښتنو وګړشمیرنې راټـیټـول د امریکې لپاره ځان- ګټې جنبه لري، یانې د پردې شاته د ۹۱۱ له بخولې(فاجعې) راوروسته په افغانستان کې د اقلیتي واکمنۍ لپاره د واشنګټـن په ملاتړ راڅرخي؟
  
Shedding Light on CIA World Factbook Statistics for Afghanistan
د افغانستان لپاره د امریکې د مرکزي استخباراتو د حقایقو د کتاب په احصا‍یٔیو رڼا اچول
 
دې ټکي ته باید ګوته ونیسو چې په اتلسمه او نولسمه پیړۍ کې قوم ویشـنه لومړی په روسـیه کې (قـفـقــاز او مـرکزي اسیا)کې د واکمنۍ د چلونې  لپاره وکــارول شــوه. د افغانستان د نیـواک پـه مهال (زییز۱۹۸۹-۱۹۷۹) شورویانو هڅه وکړه چې هلته د ډیـرکیو(اکثریتي) پښتنو احصایٔیوي اهمیت راټیټ کړي. د څه لپاره؟ د دې لپاره چې افغانستان ویشنـې ته چمتو کړي. دې موخې (هدف) ته د رسیدا لپاره، شوروي پوځي عملیات په غټه کچه  د پښتنو په خوارولو او راټیټولو باندې راچاپـیر وو،خو  په عین حال کې یې غیر- پښتون مسعود، دوستم  او نور استخدام کړل چې په شوروي نظام کې  د افغانستان د شمالي سیمو د خوندي کیدا لپاره اسانتیاوې برابرې کړي. دې موخې ته د رسیدا لپاره دوه لارې شته وې: د افغانستان ویشل،  یا یې د مرکزي اسیا په سوشلیستي جمهوریتونو کې ورننویستل- دا هغــه جمهوریتــونه دي چې د افغـان تاجکـو، اوزبکـو او ترکمنـو قـومیان پکې استوګن دي .
د افغان کمیونیست ببرک کارمل(۱۹۹۶-۱۹۲۹) نوم د شوروي پوځونو له خوا د افغانستان د نیواک(اشغال: ۱۹۸۹-۱۹۷۹) سره هم مانا دی. د ده د واکمنۍ په مهال (۱۹۸۶-۱۹۷۹) پـه افغانستان کې د وګړشمیرنې کمـپین پیل شو د دې لپاره چې د پښتون ولس په وګړشمیرنه کې تقلب وکړي. د دې لپاره چې په اسانۍ سره په وګړیـزواقعـیتونو کې لاسوهنې وکړي، ډیر ځلې به یې  له وګړو نه دا پوښتنه کوله:«به کدام لسان مسلط استید؟»( شــخصي معــلومات چې دهغــه مهــال د واکــمن  سازمان « د افغانستان د  خلکو د دموکراتیک ګـوند» د مرکزي کمیټې یو غـړي را سره شـریک کړي وو‎- زیرکیار). ډیر پښتانه په پښتو او دري(فارسي) غـږیـږي او دغه کفایت پر ځان د پښتنو اعتماد منعکسوي. پورتنئ پوښتنې ته(به کدام لسان مسلط استید؟)  د پښتنو جوابونه چې په ځان اعتماد پکې پـروت دی، په ماهـرانه ډول داسې کنټرول شوی وو چې د پښتنو واقعي شمیر پټ کـړي او د دغــه چل ول لــه لارې  پــه افغانستان کې د تاجکـانـو شمیر جـګ کـړي. پــه دې ډول ، د شــوروي - طلبه کا رمل  د سرشمیـرنې ټـیمونو د پښتنو قـومي هویت یرغمل کړ. د کارمل د ډلې جنرالانود احمد شاه مسعود پلویان شول او مرسته یې ورسره وکړه چې د ۱۹۹۲ زییز په  اپریل کې یې  د قدرت په ګدۍ کښینوي او له دې لارې  په اغیزمن ډول د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو منځمهاله پلان شـڼـډ کړي. په پایله کې، دې ماهرانه غبرګون ( ایتلاف) چې په قـومي او ژبني هویت را چاپیر و، «دوهمې سقاوۍ» ته لار پرانستله چې په انارشۍ (ګډوډۍ) او داخلي جنګ(۱۹۹۶-۱۹۹۲) چلیدله.
په دې پوهیدل مهم دي چې د بین المللي اړیکـو او نړۍ وال سیاست اکاډیمیک منظره یقیناَ د اساسي شکلي بدلون سره مخامخ شوې ده. بلاخره شوروي اتحاد د مړینې په کټ کې پروت و او باید  یو نوې تنظیم را پورته شي ، د دې لپاره چې رامنځته شوې اوښتنې توضیح کړي او د راتلونکو سیاست سازیو لپاره مخلید انځور کړي.  کله چې د ۱۹۸۹  په فبروۍ کې له افغانستان  نه  شوروي پوځونه ووتل،د دې سره جوخت د اسلام او منځني ختیځ د تاریخ د نامتو پوهاند برناډ لویس له قلم نه په ۱۹۹۰ کې «د مسلمانانو د غضب جرړې» په سرلیک لیکنه راووتله او ورپسې په ۱۹۹۳ کې د سیاسي علومو د وتلي پوهاند سامویل هنـټیـنګټـن لیکنه(«د تمدنـونو ټکر»)راووتله چې درې کاله وروسته په ۱۹۹۶کې په عین سرلیک د کتاب په بڼه خپره شوه. عموماَ لویدیز اسلام (رسماَ افراطي اسلام) د «نوي کمیونیزم» په بڼه ومیند. د دغه ډول سیاسي ذهـن په ډکون کې،   د امریکې د مرکزي استخباراتو له خوا د نړۍ والو حقیقتونو په کتاب کې  دافغانانو په قـومي او ژبـنیو احصایٔیو کې لاس وهنې تفسیرولی شو.
د امریکې مرکزي استخبارات  د هر کال په جولای کې «د نړۍ د حقیقتونو کتاب» خپروي. زه غواړم چې د پښتنو او د دوی د ژبې  د احصایٔیو موضوع توضیح کړم. لکه چې پوهیـږو، پښتون- دښمنه شمالي ټلواله د پرچمي ببرک کارمل د کمونستانو په مرسته، د ۱۹۹۲ په اپریل(۱۳۷۱ثور)  کې په کابل کې قدرت ته ورسیدله. له دې پیښې نه څه کم درې میاشتې وروسته، د امریکې مرکزي استخباراتو خپل  د نړۍ د حیقتونوکتاب د جولای په میاشت کې خپور کړ. په دغه کتاب کې د لومړي ځل لپاره د اکثریتي پښتنو او د دوی د ژبې  شمیرنې  په ارته کچه رالویدلې وې: ( له ۵۰ ٪ وګړو نه ٪۳۸ وګړو ته) او د پښتوژبې سلنې له ۵۰ ٪ نه ۳۵٪ ته راټيټې شوې وې. ولولئ:
Zirakyar, 2009, and Richardson, 2009, p. 275
د سي.آې.أې له  خوا  په افغانستان کې دغیـر- پښتون لږکیانو د وګړو د شمیر پـړسول او په مقابل کې  د  ډیرکیانو پښتنو د شمیر راټیټول څه هدف لري؟ د امریکې د مرکزي استخباراتو او د شمالي ټلوالې تر منځ غځیدلې او پالل شوې اړیکې په دې دلالت کوي چې دواړه خواوې د پښتنو او د دوی د ژبې د احصایٔیو په  راټـیټـولو کې  د یـوبل همکارۍ تــه اړتیـا لـري. د امـریکې د مـرکـزي استخباراتو له خــوا  دا سنجول شوی او ځان- ګټی  کوښښ چې د ډیــرکیانو پښتنو ټـولنیزـ ژبنــئ شمیرنې راټیټې کړي د عامه اړیکیو(پبلیک ریلیشنـز) د چل(دسیسې) څرګندوی دی – دهغه چل چې د ناروا جنګ په ملا تړ راچاپـیـر دی، او د مشروع جنګ پرتوګ وراغـوندي. په بله وینا، د دغه چل تنسته داسې غځول شوې ده چې په افغانستان کې اکثریت(یانې غــیر- پښتون اقــلیت) د اقلیت(یانې  پښتون اکثریت) له تش په نامه ستم نه خلاص کړي. دې ډول  احصایٔیوي- روحي عملیاتو د واشنګـټن سره مرسته وکړه چې په افغانستان کې اکثریتي پښتون قوم محروم او اجنبي کړي. په دې ډول د امریکې د مرکزي استخباراتو(سي.آې.أې)« د نړۍ دحقایقو په کتاب» کې یې په افغانستان کې  د پښتنو د شمیر کچه له اکثرتي مقام نه  غټ اقـلیتې ګروپ ته راټیټه کړه.
دوه  ډ اډوړ افغان پوهانو چې د نومونو ښودل یې لازم نه دي، ما(زیرکیار) ته وویل چې درې  سـړي د پښتنــو د احصایٔیو د راټیــټولو په عملیه کې «دخـیل» وو، یانې لاس یې پکــې لاره: دوه تــنه(ر.ف.  او  ا.ا.) غیر-پښتون افغانان دي چې هر یو یې د داکترۍ علمي درجه(پي. ایچ. ډي) په ژبـپوهنه کې لاسته راوړې دي. دریم سړی(ی. ت.)د افغانستان په چارو کې یو امریکا یي چار پوه دی چې د « زل» سره ښې اړیکې لری. په دوه  غیر-پښتون افغان ژبـپوهانو کې یو یې (ا. ا.) د امریکې په دفاع وزارت کې ژباړن او د (فارسي؟) ژبې ښوونکی دی  او هغه بل یې د افغانستان په پخوانیو حکومتونو کې یو لوړ رتبه مامور و. دواړو د مسعود- رباني د رژیم (۱پریل ۱۹۹۲-سپتمبر ۱۹۹۶)  سره ډیرې ښې اړیکې لرلې. دا معلومات یو ځل بیا زما ادعا کوټـلې کــوي چې تور بي بي (سي.آې.أې) او د مسعود- ربانــي رژیــم د ډیره کیانو(اکثریتي) پښتنــو د شمــیرنو پــه راټيـټولو کې د یو بل همکارۍ ته اړتیا لرله.  مسعود او د ستمي ممبر خادمانو یې له پښتنو نه، په تیره له پښتو ژبې نه  کرکه لرله، ځکه چې پښتو د دې جوهر لري چې د یو دولت  او یو هیواد په څیر د افغانستان ملي پـیژاند (هویت) خوندي کړي. په يو پښتو متل کې راغلي دي چې :ملــنــګ مـــه وژنــه، کچکــول ور نــه واخـــله 
ښکیلاک (استعمار) نه یوازې ښکیل شوی ولس د خپل  برلاسي ښکیلاکګـر کلتور د اداره چیانو له لارې په ولکه کې ساتي، بلکې په غیر مستـقـیم ډول يې د ښکیل شوي کلتور د مطیعـو غړو د استعمالولو له لارې هم څارنه کوي. کلونیالیزم او امپـریالیزم دواړه په غټه کچه یو بل ته ورته دي، بلکې یو بل پیاوړی کوي هم: د دواړو شاتـه  هڅه ونکې قوه داده چې له ښکیل شــوو یا په ولکــه کې ساتل شوو ولسونو نه ګټه واخلي. مسعود د مشکل کـــشا په څــیر پــه افغــانستان کې د شــوروي اتحاد،ایران، او  دامریکې د سیاسي اجندې لپاره کار ورکړ
په امریکه کې زیـږیدلی ایریک مارګولیس یو تجربه کار ژورنالیست، لیکوال او معتدل جمهوري  پـلوه سړی دی چې په غټه کچه د منځني ختیز، سهیلي اسیا او اسـلام په اکله لیکنې خپروي.  پــه ۲۰۰۹ کې هغه دې پایلې ته ورسید چې امریکه په افغانستان کې  سوله او استحکام نشي تامینولی خو داچې ډیرکي پـښتانه (۵۵٪) په خپل هیواد کې د حق څښتنان شوي وي، یانې «د طالبانو سـره دې» چې د «پښتون ولس یو برخه ده نیغـه معامله وشي».
 
لانــدې لښتـلـیک ( جــدول)  په افغانستان کې هغـه قـومي او ژبنئ شمیرنــې ښــئ چــې ارواښــاد اکاډ یمیـسن عـبـد الشکور رشـاد د خپل عکس العمل په څیـر د سي.آې.أې. دحقایقو د کتاب د شمیرنو په ضد راټــولې کړې  او خپرې کړې وې،  ځکه چې هلتــه د سـي.آې.أې په ذکــر شــوو شمیرنـو ( ۱۹۹۲په جولای) کې  د لومړي ځل لپاره   دپښتنو احصائیې له اکثریت نه غـټ اقلیت ته راټیټې شوې وې. جولای ۱۹۹۲ هغه مهال و چې نږې درې میاشتې وړاندې  د همدغه کال په اپــریل کې په کابل کې تاجک – طلـبــه رژیــم  رامنځته شــوې و. د اکاډیمیسن عبد الشکور رشاد  لښـتـلیک پـه لانــدې ډول دی
Title of Book
د کتاب سر لیک
Author
د لیکوال نوم
Date and Place of Publication
کال او خپـریـد ځای
Percentage of Major Ethnic Groups
د  غـټـو قـومونـو سلــنې (٪)
 
 
 
Pashtun
پښتون
Tajik
تاجک
Hazara
هزاره
Uzbek
ازبک
Afghanistan
Prof. M. Ali
1955 Kabul
60
20
 
 
Afghanistan
Max Clumborg
1960
60
30
3
3
The National Languages of
Afghanistan
Prof. Aslanov
1964 USSR
60
 
 
 
The World of Geoethnology
M. Mahjub Yawari
1987 (5th Ed.) Iran
60
20
5
5
World’s Largest Languages
McKenzie
1987 Europe
55-65
 
 
 
History and Establishment of
Afghanistan
Abdul Azim Walyan
1987 Iran
70
13
 
 
Fundamentalism Reborn?
Afghanistan and the Taliban
William Maley
1998 London
62.73
12.4
9
6
Afghanistan Federal System
M. Enam Wak
2000 Pakistan
62
12
9
6
The World Almanac
Primedia
2000 USA
38
25
19
6
Copyright www.hewad.com
سمـون
له کیڼې خوا نه د پورتني لښتلیک په دوهم لړ کې دوهم نوم ته پام وکړئ: د افغانستان په اړه  د جرمن- ژبي اطریشي چار پـوه فامیلي نــوم (تخلص) سـم نه دی ښودل شوی(کلَمبورګ). روغ شکل یې (کلیمبورګ) دی. مَکس کلیمبورګ خپلې لوړې زده کړې د هنر په تاریخ او قوم پوهنه کې بشپـړې کړې دي. ما (زیرکیار) نږدې ۴۰ کلونه وړاندې  د مَکس کلیمبورګ یو وتلی کتاب په دې سرلیک لـوستلی و
Max Klimburg, Afghanistan: Das Land im historischen Spannungsfeld
Mittelasiens, 1966.
زه پــه دې ډیــر ډاډه یم چې دا بـه هغه کتاب وي چې په پـورتني لښتلیک کې یې  لـڼـډ سر لیک راغلی دی. اوس به  نوروهغو لویدیزو چینوته راوګرځم چې د افغانستان وګړشمیرنوته پکې ګوته نـیول شـوې ده
 
په نورو لویدیزو چینو کې د افغانستان د قومي شمیرنو اټکلونه
 
ګل جانان ظریف د خپلې ډاکترۍ په علمي کتاب کې (۱۹۷۲)  دیته ګوته نیولې چې له ۱۱ تر ۱۲ ملیون افغانانو نه د  نږدې نهه میلیونو مورنئ ژبه  پښتو ده. ایچ.ایف شورمن اټکلوي(۱۹۶۲) چې پښتانه لږ تر لږه د افغانستان دوګړو نیمایي بره خه جوړوي. دغه شان ډي.اِن. ویلبر لیکي(۱۹۶۲) چې پښتانه د افغانستان د وګړو( ۵۰٪تر۶۰٪ ) جوړوي.  د افغانستان لپاره د سیمې په کتاب کې( ایریا هنډ بُک فور افګانستان، ۱۹۷۳، څلورم چاپ) له ۱۶ میلون افغانانو نه له « اته میلون» نه زیات  یې  پښتانه دي. د مګنوی او نبي(۱۹۹۸) د کتاب له مخې، په افغانستان کې پښتانه « خورا مهمم او ښایي خورا غټ قومي ګروپ جوړوي....معیاري اټکل دا دی چې [ دافغانستان] د وګړو ٪۴۰ تر ٪۵۰ » پـښتانه دي. د نړۍ د کلتورونو پوهـنامه(دایــرت المعارف، دریم ټوک، ۱۹۹۲)داسې اټکلوي چې پښتـنو له جنګ نه په وړاندې افغانستان کې«٪۵۰تر ٪۶۰» وګړي لرل. دیـربشایر او دیربشایر(۱۹۹۶) کاږي چې پښتانه د افغانستان« د ټولو وګړو ۵۴سلنې[۵۴٪] جوړوي». د افغانستان رسمي ژبې پښتو او دري« یا  فارسي» دي چې « په ترتیب سره د وګړو ۵۲٪ او ۳۰٪ پرې غږیـږي.» فرید زکریا د په امریکه  کې په سي.اِن.اِن. نومې ټلویژن کې د بهرنیو چارو مهم اووه نیز پروګرام چلوي چې جي.پي.ایس.(نړۍ وال عامه واټ) نومـیـږي. زکریا په افغانستان کې د ملګروملتونود پخوانی استازي پیتر ګلبرست سره په خپله مرکه کې وویل چې پښتانه د افغانستان دوګړو «اکثریت، ۵۰٪» جوړوي( ۱۱ اپریل ۲۰۱۰).  ارنولډ هغه امریکایي استخباراتي مامور و چې په افغانستان، جرمني، سویډن، برما، جاپان او انګلستان کې موظف  شوی و، او بیا په ۱۹۷۹ کې متـقاعد شو. دغه  امریکایي استخباراتي مامور په خپل کتاب(۱۹۸۳:مخ ۲) کې لیکي چې پښتو په افغانستان کې « د نـږدې  ۵۵٪ وګــړو اصلي، بــومي ژبه ده.» خو سره له دې، ارنــولډ په افغانستان کې  یــو بــرلاســي او« نااشنــا» واقعــیت ته زموږ پام راګرځوي چې په خپل هیواد کې:«که څه هم پښتانه د وګړو لـــه  نیمایي  نه غــټه برخه جــوړوي، ژبـــه یــې مغـلوبه ده».
نیراپ او سیکیـنس(۲۰۰۱) کاږي چې په افغانستان کې وګړشمیـرنې پــه غـټه کچه پـه  اټکلونو ولاړې دي. په افغانستان کې  لومــړئ او «خــورا علمي دمـوګرافـیک[جمعیتي] څــیـړنه» پـــه ۱۹۷۴-۱۹۷۲ زییز کې تر سره شوې وه. دغې سروې(څیـړنې) چې  دافغانستان د حکومت په هــمکارۍ سره د امریکې د بـین المللي پرمختیا  د ایجنسۍ لپاره د نیویارک د دولتي پوهنتون له خــوا پلې شـوې وه، لس عـشاریه آتـه(۱۰،۸) میلیون ځای په ځای شوي(مقیم، دایمي)وګړي يې اعـلان کړل. خو د کوچیانو شمیر یې ونه ښود. د کوچیانو شمیر ځانله څه د پاسه یو ميلیون اټکل شــو(مخ ۹۹).  په همــدغه مخ کې راغلي دي چې په ۱۹۹۵ زییز کې د افغانستان د وګړو شمیر اتلس عـ-شاریه څلور (۱۸،۴) میلیون اټکل شوی و. یـو څو مخونه وروسته، موږ په ۱۹۹۶زییز کې د وګـړو دشمیر یو بل اټکل لوستلی شو: «نـږدې» څلویـښت سلنې(۴۰٪) افـغانان پښتانه وو.  پــاتي نور په پـرله پسې ډول ۲۵،۳٪ تاجکان، ۱۸٪ هزاره ګان، ۶،۳٪ ازبکان، ۲،۵٪ ترکمنان وو، اود نــورو پاتی ډیــر کوچنیـو قـومي ډلو انـدازه ټول ټال اووه عشاریه نهه سلنو(٪۷،۹) ته رسیدله چې یوه سلنه (۱٪) قـزلباشان هم پکې راغلي وو( مخ ۱۰۴). په همدې مخ کې د ۱۹۹۵ زیـیز لپاره د پښتنو د شمیر یوې بلې اندازې ته پام وکړئ:د «خورا ستراو رواجاَ په سیاسي لحاظ خـورا قــوي قومي ګروپ»یانې د پښتـنو شمیر په ۱۹۹۵ کې «په اټکل سره لس عشاریه یو» (۱۰،۱) میلیون و(مخ ۱۰۴). که موږ دغه اټکل شوې شمیر(۱۰،۱میلیون) د ټولو وګړو په شمیر یانې په ۱۸،۴ میلیون وویشو، د پښتنو شمیر به نـږدې ۵۵٪ ته جګ شي
      10,100,000 ÷ 18,400,000= 0.5489=55% Pashtuns
نور خو لا څه کوئ چې د امریکې د مرکزي قواو جنرال ټامي فرانکس چې په اکتوبر ۲۰۰۱ کې  د افغانستان او په مارچ ۲۰۰۳ کې د عراق د یرغلونو مشر و، په خپل کتاب کې په «اکثریتي پښتنو»( میجوریټي پشتـونز) غـږیـږي(لاندې ووینئ).
اوس به یو څو فرانسوي چینو ته هم وکسو: په« اینسیکلوپیدیا دې لاګورا» (۲۰۱۳) کې پښتانه ۳۸٪، پښتو ژبه ۳۵٪، تاجک ۲۵٪، «افغان فارسي»(دري)  ۵۰٪، هزاره ۱۹٪، ترکمن ۱۱٪ اټکل شوي دي. په «لی پیتیت لروس» (۲۰۱۱) کې پښتانه ۴۰٪، تاجک ۳۰٪ ګڼل شوي دي. په «لا روس اینسیکلوپیدیک» (۲۰۰۷) کې هم پښتانه ۴۰٪ کڼل شوې دي. د «و.ن.ګ.» د پروګرام (د سبا افغــانستان) له مخې چې په ۲۰۰۱ کې رامنځته شوی و، پـښتانه ۴۰٪، تاجک ۳۲٪،ا و هـزاره ۹٪ اټکل شوی وو. په «اتلس ایکونومیک موندیال» (۲۰۰۰) کې پښتانه ۳۸٪، تاجک ۲۵٪، او هزاره ۱۴٪ اټکل شوی وو. زه (زیرکیار) له ډاکتر عثمان روستار تره کي نه منندوی یم چې زما سره یې د پورتنیو فرانسوي چینو وګړ شمیرنې شریکې کړې(۱۳ مارچ ۲۰۱۳). د افغانستان د قومي او ژبنی  جوړښت  د شمیرنو لپاره د فرانسې په  دریځ باید نوکې رڼـــا واچـــوم: دغــه شمــیرنې په افغانستان کې د یوې  پښـتون- ضد ډلګــۍ او د هغــې د تـش پــه نامـه« افــسانوي» کوماندان مسعود  سره د فرانسې د حکومت کلک تمایل ښئ. د افغانستان لپاره  په پورتنیو  فرانسوي احصایٔـیو کې هغه پښـتون- ضـد دریځ څـرګندیـږ‎ي چې د۱۹۹۲ له  جولای را هیسې د افغانستان لپاره د امریکې د مرکزي استخباراتو د حقایقو په کلني کتاب کې یې تنسته غځول شوې ده. د دغــه ورته والــي دلیــل دادی چې پخــوانئ ښکیلا ک ګره (استعماري) فــرانـسه او اوسنــئ امپریالیستي امریــکه دواړه د خپلو ملي ګټو د خوندي کولو لپاره ګډ مخــرج لــــري:  سیـاسي ګـوډاګـی احمد شاه مسعــود. نــوموړي د دې جـرأت لاره چې په  ښکیلاکګــرو او امپـریالیسـتي قـدرتــونو (شوروي اتحاد/روسیې، فرانسې، او امریکې)  او پـه فارسي- ژبــي ګاوڼـډي  ایـران بانـــدې  بې لــه کـوم  تبعــیضه د افغــانستان خــپلواکي، حاکمــیت او د خــاورې بــشـپـړتیا لــیلام کــــــړي.
زما په اند، له ۱۹۹۲زییز وروسته به بـرتانوي او جرمني چینو هم د افغانستان د ټولنیـز- ژبني ترکیب لپاره د امریکې د مرکزي استخباراتو احصایٔیوي قالب کارولی وي 
د دې لپاره چې په افغانستان کې  راتوږل شوې (مصنوعي) وګړشمیـرنې ناچله وښیم، دیته اړتیا لرم چې «دافغانستان لپاره د واک موسسې»  مفصله څیـړنه او معلومات وړاندې کړم. دلیل یې دادی چې تر اوسه پورې د وګړشمیـرنې او قومي ترکیب  د شننې (تحلیل) او سروې  دې پروژې په افغانستان کې خورا معتبر او  اصیل سند وړاندې کړی دی
 
د افغانستان د قومي او ژبنیو ډلو لپاره د واک موسسې احصایٔـیې
 
د لاسـوند(سند) په څیر، «دافغانستان قـومي جوړښت» هغه ۲۵۵- مخیز کتاب دی چې  د شپـږ کلنې څـیـړنې اوسروې د پروژې په اوږدو کې رامنځته شوی دی(اپریل ۱۹۹۱- جولای ۱۹۹۶). د غــه تحقیقي او څیـړنیزه پروژه په پـیښور(پښتـونخوا )کې د تاسیس شوې « واک مـوسسې» په لارښودنه بشپـړه شوه او نتیجه یې په ۱۹۹۸ زییز ( ۱۳۷۷لمریز) کې خپره شوه. واک موسسه په مالي لحاظ په ځان متکي ( سیلف فنـډینګ)سازمان دی. انجنیر محمد انعام واک چې  د واک موسسې موسس او مشردی ، په خټه تـریـن- پښتون افغان دی، د ننګـرهار ولایت د سره رود  په سیمه کې  په ۱۹۵۴زییزکې زیـږیدلی دی، او د کابل پـوهنتون د جیالوجۍ له پوهنځي نه فارغ شوی دی. محمد انعام واک څوکتابونه په خپله مورنئ ژبه پښتو کې خپاره کړی دي. هغه مهال چې په ایران کې یې کار کاوه، هلته یې  دوه کتابونه په فارسي هم خپاره شوي دي. «په افغانستان کې د قومي جوړښت » کتاب تر نن پورې  د احصایٔیوموثـق او معـتبر اثر دی
په ۲۰۱۲ زییز(۱۳۹۱ لمریز) کې په کابل کې «اریانا دایرة المعـارف» د قـومي جوړښت شمیرنې خپرې کړې چې د واک موسسې د شمیرنو سره یې اړخ لګاوه: پښتون دوه شپـیته عشا ریه درې اویا سلنې(۶۲،۷۳٪)، تاجک دولس عشاریه اته دیرش سلنې (۱۲،۳۸٪)، هزاره نهه سلنې (۹٪)، ازبک شپـږ عشاریه لس سلې (۶،۱۰٪)،ترکمن دوه عشاریه نهه شپـیته سلنې (۲،۶۹٪)، او نور. مـیـرمن ثـریا پوپل چې اوس په کابل کې  د علومو د اکاډیمۍ مشره ده، پورتنئ قـومي  جوړښت یې په ولسي جرګه کې اعلام کړی و. په اریانا دایرة المعارف کې داسې راغلي دي: «دافغانستان ملی اتنیکی جوړښت چې په دې وروستیو کې څرګند شوی او په لاندې ډول وړاندې کیـږي: پښتانه ۶۲،۷۳،  تاجک ۱۲،۳۸ ،هزاره ۹،۰۰، ازبک ۶،۱۰، ترکمن ۲،۶۹، ایماق ۲،۶۸ ....»، اریانا دایرةالمارف، مخ ۴۵۵ 
 
د واک مـوسسې د  طریقه پوهـنې(میتودولوجي) اعـتبار
 
د واک موسسې د تحقیقاتو اعتبار په مفصلو او دقــیقو هڅــو ولاړ دی. د افغان ټولنې د کلتوري نازکیو اود ټولنیـز- قومي نظم پـيژنـدنه، او د  کافي وخت لرل  چې نتیجې لاسته راوړي د دغې تحــقیــقي پــروژې ځانګــړ تیا وې دي.
له څـیـړنې نـه وړانــدې  د افغـان پـوهانــو،روڼ انــدانو، عـزتمندانو، پخوانیو دولتي مامورانو، ښوونکو، او دیني او ولسي مشرانو سره د پروژې په اړه مشورو،  بحثونو او د هغوی نظریو ته غـوږ نـیول د پــروژې د بــریالــیتوب په لوري  مهم ګام و.  دغو بحثونو، نیـوکو او لارښودنو د تحقیقاتي ټـیم د غـړو افـق ارت کړ چې د ځاییزو ټولنو ټولنیزو- کلتوري معیارونو(نورمونو)  ته درنـــاوی وکــړي او د اعتماد په چاپیـریال کې خپله تحقیقي پروژه پـرمخ بوځي. د تحقیقاتي ټـیم غړي د مسلکي کسانو/چارپوهانو له خو روزل شوي وو. سر بیره پر دې، د ۱۹۹۱ ‎زییز په پیل کې سریزه (مقدماتي) سروې په ایران (تهران او مشهد) کې او د پښتونخوا په پیښور او کویټه کې د کــډوالــو افغانانــو په منځ کې پلې شــوې وه. دغه ډول سریزې/ازمایـښتي مرکې د ۱۹۹۱ په لومړیو وختونو کې د افغانستان په لویو ښارونو کې د پـوهـو خلکو سره هم شوې وې. دا سروې د حـوزې په کچه پـیل شوه او ښکته کلي ته ور وغځیدله. واقعي سروې په افغانستان کې په غـټه کچه  د ولــسوالۍ په ســویه خو په ځینو ځایونو کې د کلي په سویه هم پلــې شوه ( مې ۱۹۹۱ تر سپـتـمــبر ۱۹۹۶).  د واقعــي سروې په مهال، د تحقــیقاتي ټـیــم ځینې غړي په ۱۹۹۵زییز کې روسیې او د مرکزي اسیا هــیوادونو ته لاړل. د دغه سفر موخه(هدف) دا و ه چې هلته د میشتو افغانانو سره د افغانستان  په شمالي ولایتونو کې د مقدماتي سروې معلومات (ډاټا) شریک کړي  او نظر یې معلوم کړي. ځینې مرکې چې د مرکزي اسیا په هیوادونو کې د میشتو افغانانانو سره شوې وې،  واک مــوسسه په دې  قانــع کــړه چې د افغانستان په ځــینو شمالی ولایـتـونو (لکه بغلان، سمنګان او بلخ)کې خپله سـروې تکـرار کړي. د ۱۹۹۶ په لومـړیو کې  د  دغـو ولایتونو  په  یو څو ولسوالیو کې  سروې(څیـړنه) بیـا اجرا شوه 
نانــسي هاچ دوپـرې (چې  د امریکې د یو نامتو افغانستان پیـژندونکي پخواني  پــوهــاند لویٔــیس دوپــرې مـیر من ده) د واک موسسې له خــوا« د افغانستان د قـومي جوړښت» د کتاب (۱۹۹۸= ۱۳۷۷لمریز) په اړه په  خپله بـډیـره (تقـریظ، حمایت) کې داسې لیکلي دي:«ډیـر لږ لیدل شوی چې افغانانو به د دغسې اریـانوونکې موضوع سره عـلاقــه ښودلې وي.» له همدې امله میـرمن دوپرې محّمد انعام  واک ته شابسی وایي چې«په دې مهمه هـڅه کې مخکښ دی»( ۱۱ جون ۱۹۹۸، یونیورسټي ټاون، پیښور). په پښتو کې  دغـه ۲۵۵- مخیز کتاب په لڼډه بڼه  په انګریـزي ژبه کې په پـــیښــور کې خــپــور شو (جــولای ۱۹۹۹) چې وروستنئ نسخه یې د میرمن نانسي دوپـرې لــه خــوا کتل  شــوې(ایـډیټ) وه
 
د محّمـد انعام  واک د وژنې هـڅه: ۱ جون ۲۰۰۰
 
د واک موسسې اغیزمنتیا ته  د  دوه رژیمونو دسیسه سازانو دخطر په سترګه وکتل: په کابل کې دمسعود- رباني رژیم او په پاکستان کې پنجاب – مسلط  حکومت. د دې لپاره چې د دغې مهمې موسسې زړی وچ کړي، د پاکستان  پنجاب- مسلط  حکومت او په کابل کې  د مسعود- رباني رژیم به د واک موسسې د موسس او مشر محّمد انعام واک د وژنې هڅه کړې وي
پــه ۱۹۹۸زیـــیز(۱۳۷۷لمریـــز) کې   په پښتو کې «د افغانستان قومي جوړښت» له چــاپیــدا (زییز۱۹۹۸=۱۳۷۷لمریز) نه وروسته، په جولای ۱۹۹۹ کې په  دغه سرلیک کتاب په لـڼـډه انګریزي بڼه هم خپور شو. د واک دریم کتاب «فدرالیزم په افغانستان کې»په ۲۰۰۰زییز کې خپور شو. په دې  کتاب کې لیکوال د غیرقانونی، بې اتباره او نامشروع «ډیورند لایـن»(۱۸۹۳) په دواړو خواو کې د پښتنو د یووالي  موضوع راولاړه کړې وه. په پیـښور کې میشتې افغان چینې په دې باور دي چې درې ذکر شوو کتابونو د پاکستان استخبارات او مسعود قهرجن کـړي وو. د شمالي ټــلوالې مشر مسعــود درې شیان نــشو زغــملی: (۱) د افغانستان پښتون هویت، (۲) په افغانستان کې د پښتون وګــړو اکثریتي شمیر (څه د پاسه ۶۲ ٪)، او (۳) د ویـشل شـوو پښتنو یووالی ته اړتیا. د پښتنو د یووالي استدلال د پاکستان استخباراتو ته کړاو راپورته کړې وه. د دغه ډول دریځــونـو په رڼا کې ســړی داسې استــدلال وړانــدې کولی شي چې د محّمد انعــام واک  د وژنې پــریکړې ته بــه د ده درې ذکــر شوو کتابونو لارپرانستلې وي. د کار لپاره له خپل اوسید ځای نــه د وتلــو په مهال، د ۲۰۰۰زییز د جون په لومړۍ  په واک  باندې په پیښور کې د خپل اوسیدځای د دړې (دروازې) په مخکې د نامعلومو ټـوپکیانو لخوا برید وشو: دوه مړدکي یې په کـیڼ مټ او یو یې په خیټه ور ننوتل. واک دوه سړي د خـپل استوګنځي په دوه مخکې ګــوټـونو کې ولیدل. کله چې په پیښور کې  له روغـتون نه رخصت شو، ناروې لومړئ هیواد و چې واک د کــډوال په څیــر ومنــي
         د محّمد انـعام واک د وژنې په هـڅه کې د پاکستان د استخباراتو په کچه د مسعـود د لاس  لـرنې احتمال غـټ دی. سربیره پر دې، د پاکستان استخبارات مسلکي قاتـلان لري او دوی ځانونه ډاډه کوي چې په نخښه شوې انسان ژوندی پاتی نـشي.  دا واقعیت چې محمد انعام واک   د ټوپکیانو له بـرید نه ژوندې راووت، د مجـرمانو (ټوپکیانو) بیـړه په ډاګه کوي چې په ګړندي ډول وتښتي  د دې لپاره  چې ځایـیز پولیس یې ونـشي نیولی. که چیرې دغه مجـرمان د پاکستان د استخباراتو سړي وای، هغوي به ځانونه ډاډمن کړي وای چې د محّمد انعام واک ژوند پای ته ورسوي مخکــې له دې چې د جنایت له صحنــې نه ووځي ځــکه د دې پـروا  یې نـه لــرلــه چې ځایـیز پــولیس بـــــه یـې ونیســي
 
واک مـوسسه تـیرې وګـړشمیـرنې د نیـوکې لانـدې نـیسي
 
د دې واقعیت پر بنسټ چې افغاني ټولنه ګـډوله( نامتاجانسه) ده، واک موسسې په لاندې دلیلونو د تیرو وګړشمیرنو را ټولـونې د نیوکې لاندې نیولې دي
لومړی، په افغانستان کې په تیرو وګړشمیـرنوکې  د قومي او ژبنیو ګروپـونو تر منځ توپیر نه و شـوی. د بیلګې په ډول، په هرات کې فارسي(دري)ژبي پښتانه د تاجکانو په تول کې تلي وو.  فارسي ویونکي هزاره ګان په قـومي لحاظ هزاره ګان دي، نه تاجکان. په افغانستان کې د شاهي کورنۍ غړو به په خپله راشه درشه کې فارسي(دري) کاروله، خو هغوی به محّمد زایي پښتانه ګڼل کیدل، نه تاجکان. پښتني ټولنه په غټه کچه قـومي ده اوپیـژاند یې هم په غټه کچه د قوم  له لارې خوندي کیـږي. که موږ افغـان ټولنه  د یو نارنج سره پر تله کړو، ژبه د نارنج د پوټکي  په شان ده، خو د پوټکي په منځ کې خـوندي شوې برخې بیلا بیلې دي او بیلا بیل قـومونه او قـبیلې  تمثــیلوي. په افغا نستان کې د ژبني پیژاند (هویت) او قومي پیژاند د ګډولو (مخلوطولو)  له لارې  د قومي سلنو (فیصدیو) ټاکل د دې مشکل سبب ګرځي چې د  قـومي پیژاند اندازه وټاکل شي. د دې  مانا داده چې تاجک قـومي پـیژانـد  نه دي، بلکې یـو نا مشخص ژبـنئ پیـژاند دي( ډیفالټ لــینګـویــستیک آیـډنـټـيـټي). پایله  داه چې په پښتو نه پـوهیدونکي/یا پښتــو نه ویــونکي پښــتانه، د تاجــکو په تـول کې تلـلی وو. فارسي/دري ویونکـو پښتنو خپل کلـتوري پــیژانــد  د نـږدې اته ســلنو (اووه عشاریه درې اویا سلنو/فیصده: ۷،۷۳٪) په کچه تاجکانو ته پریښود. په بله وینا، په افغانستان کې په سلو کې نـږدې اته پښتانه فارسیوان/تاجکان شوي دي یا فارسیوان/تاجکان پښتانه  دي. پښــتانه په قــومي لحاظ، د افغانــستان د وګــړو دوه شـپیـته عــشاریه درې اویــا ســـــلنــې (۶۲،۷۳٪) جــوړوي، خــو په ژبـني لحاظ پنځه پنځوس سلنې (۵۵٪). بیا هم  وینو چې پښتنو د واک موسسې  د وګړشمیرنې د سروې د بشپـړیدا په کال (۱۹۹۶) کې  په قـومي لحاظ او دغه شان په کلتوري لحاظ هم  د افغانستان د ټولو وګړو (۱۷۹۱۸۴۵۴) اکثـریت جوړ کړی دی
دوهم، کوچني قومي- مذهبي لږکیان(اقلیتونه)  لکه اسماعیلي تاجکان او شیعه قـزلباشان د هزاره ګانو په تـول کې تللي دي. په دې  ډول، د هـزاره ګانو شمیــر جګ شو.  د افغانستان پـه اکــله د امــریکي نامتو متخصص پـوهاند لویس دوپـرې (۱۹۸۹-۱۹۲۹ زیـیر) تـیمـنیان په ایماقـو کې شمیـرلي دي. خو هغوی اصلاَ پښتانه دي، نه ایماق. دغه  شان،  په هـرات کې  د فــارسیــبانـانو (فارسي- ویونکو خلکو) ستره برخه پښتانه دي، او یو څه یې ایماق دي
دریـم، په افغانستان کې د ژبې او قـوم  ګـډوله کول( مخلوطول) دوګـړشمیرنې لپاره روغ کار نـه دی. دا روغه ده چې افغان فارسي(دري) د تاجکانو ژبه ده. خــو دا د دې مانــا نــلـري چې ټـول فارسي- ویونکي افغانان دې په هـډ تاجکان وي. په دې اړوند کې  کوټلې پوښتنه داده چې ولې غـیر- تاجک افغانان دیته ترجیح ورکوي چې په خپله راشه درشه کې دې له  فـارسي(دري) نـه کارواخلي؟ د دې وضعې غټ دلیل دادی چې فارسي(دري) د دربار، ادارې، تجارت، مطبـوعاتـو ، او دغــه شان په غــټه کچه د  ښــوونې او پـوهــنې ژبــه وه 
څــلـورم، پښتو ژبه په خپل هیواد کې له ټولنیز اتبار او شهـرت( سوشَل پریستیـژ) نه محــرومـه وه، ځکه چې په هـډ پـښتنه شاهي او واکمنه کورنۍ هڅه ونکړه چې پښتو زده کړي، ویې لیکي، ویې لــولي او پرې وغـږیـږي. له همدې امله پـښتو یوه هــیره شوې، غـفلت وهلې  دوهمه درجه ملي ژبـه شــوه. که پاچــا اود کــورنۍ غــړو یې په پښتو کې راشه درشه نه کــوله، ولــې به د  دولت لــومړي وزیر، وزیران، د پوهــنتون استـادان ، د پارلمان غـړي، جــنرالان ، دپــلوماتـان ،والــیان، مطـبوعات ، تجارت،...او عــوام دیته اړتیا ولري چې پښتو د راشې درشې د   لــوښـي (وسیلې) پـه څــیر وکاروي. عـملاَ، پښتانه د دې ارمان له ډکولو نه محروم شوي وو چې په خپل هیواد افغانستان کې د قدرت مقامـونو ته ورسیـږي، خـو داچې فارسي/دري یې زده کـړې وي او لیکل او لوستل پرې کولی شي. په عمل کې د پښتو مخه نیول شوې وه چې ټولنیز اتبار او شهرت  یې په برخه شي او د سیاسي اقتصاد قلمرو ته ورننوځي. پښتو خپل ټولنیز اتبار او شهرت ته د رسیدلو لپاره له- پاس- نه- کښته حل(ټاپ- ډون  سولوشن) ته کلکه اړتیا لـرله او لـري یې. د غه ډول حل پښتوته د دې زمینه برابروي چې د سیاسي اقتصاد په چـوکاټ کې یو اغـیزمن شـریک  شـي. پښتون شاعـرـ فیلسوف ګل پاچا الفت(۱۹۰۹- ۱۹۷۷زییز) په خپل یو بیت کې د پښتـو مخ په ټـیټـیدو ټولنیـز اتبار ته داسې ګوتـه نیـولې وه
سر او کار د خلکو دې د ژبې د سرکار سره               کـله به غـریبه پښتو ژبــه د سرکار شي
[د لته باید په لڼډ ډول د ‎ژبې سیاسي اقتصاد  معــرفي کړم: پښتو ژبــه د افـغانستان د دولـت پــه عـملیاتو( قوانیو، لایحو، راپورونو، تړونونو،... اعلامــیو) کې برلاسې نه وه، او دغــه شــان د اقتصاد په ډګـر کې هم د اموالود تولید، توزیع آو استهلاک په عملیو کې نه کارول کیدله. په بــله وینا، پښتو نه د دولت په عملیاتو کې او نه په اقتصادي عملیاتو کې د روزۍ د ګټلو لوښی و].
پـنـځـم، فارسي/دري  د مطبوعاتو او زده کــړو غــټه ژبه وه. په خورا ډیرو ښونځیو او تقریباَ د لوړو زده کړو په تقریبَا ټولو موسسو کې فارسي کارول کیدله. دغه شان، په جوماتونو او مدرسو کې  د دیني زده کړو په نصاب کې فارسي د  درنې برخې خاونده وه: د دیارلسمې زییزې پیـړۍ د فارس [اوسني ایران] د لیکوال او شاعر سعدي شیرازي په دوه کتابونو (بوستان او ګلستان) کې د ده صوفيانه، ټولنیز او اخلاقي فکرونه انځور شوي وو، او له دې امله په جـوماتـونـو او مدرسو کې تدریس کیدل. [ دغه شان، «پنج ګنج» چې د غټ صوفي استاد شیخ یعـقوب صرفي کشمیـري (۱۵۹۴-۱۵۲۱)  کتاب دی، د اوسنیو طالبانو په تعلیمي نصاب کې نیول شوی دی: دطالبانو دتعلیم او تربیې دکمیسیون مشر الحاج مولوي محمد اقبال د الاماره ویب پاڼي سره په  «اوږده مرکه » کې داسې ویلــي دی: تر څــو چـې په « اطرفو او کلیوالي سیموکې ...د ابتدایي ضروري دیني تعلیماتو لپاره....یو ټاکلی نصاب جوړیـږي... مروج دیني مضامین لکه قاعده، قرآنکریم، شروط الصلات، قدوري، پنج ګنج او د مجاهدینو د وخت د مکاتبو د لومړنیو  درېو صنفونو کتابونه ورته ویل کـیـږي.» - ایمیل  جولای ۲۰۱۳
 له ۱۹۳۵زییز  راهیسې ایران او پخوانی فارس او ژبه یې فارسي لــه پیـړیــو راهسې په بـین المللي سویــه په فـارسي(پرژن) شهـرت لاره، نه په «ایــراني». د یـو قـدرتمــن ګاوڼـډي په څیر،ایران په افغانستان کې ژورکلتوري نفوذ لاره. د دې لپاره چې د لویدیز کلتوري تـولیدات د ایــراني کـلتور د  خیالونو سره اڼـډول (تعـدیل، برابر)کړي، فـیلتر(صاف) یې کــړل  او پــه مناسب چـوکاټ کې  یې بــرابــر کړل.[ د ایران په شاهي دوره او له ۱۹۷۹ راهیسې د ایران په اسلامي جمهــوریتي دوره کې د ایــران کلتوري او مذهبي تولیداتــوپه افغـانسـتان کې د دریمې سـقاوۍ ( د ۲۰۰۱ له اکتوبر)  را هـیسې پـام وړ غـلبه کړې ده].
دري/فارسـي عـملاَ د افغانستان د ټولو دولتي  مامــوریـنو لپاره اجـباري  ژبـه وه. پښتانه او نور غیـر- تاجک ګروپونه بــه چې کابل ته  د زده کــړو، تجارت او کار لپاره لاړل، بــله لار یې نـه لرله، خو دا چې د فــارسي لا ر ونــیسي.   پــــه افغانستان کې معتبر اخبار (انیس) به په فارسي کې خپریده. د افغانستان په پــلازمینه (کابل) کې د ښځیـنه پښتــوـ ژبـــو لپاره یــو ښوونځی نه و جوړ شوی. په کابل کې یوازې دوه لیسې ( های سکــولز)  د نارینه پښــتو ژبو لپاره جــوړشـوي وو(د خوشحال بابا او رحمان  بابا لیسې).‎‎ « بــې پښتــوارګ د پښتنو ارګ دی»- دا زما زیرکیار چغه وه). د ژبې د اهمیت د شننې(تحلیل)  لـپاره ولـــولئ: زیرکیار،۲۰۱۰ دســمبــر= زییز ۱۳۸۹لینده 
ژبې یوا ځې د پوهاوي- را پوهاوي( افهام او تفهیم، ارتباط ) وسیلې نه دي، بلکې  د نفـوذ، قدرت او پـیژاند (هـویت) وسیلې هم دي – په ځانګـړي ډول په سیاسي  تـنظیم شوې ټـولنه  یـانې  ملي دولت کې. تـر هغه مهاله چې په نړۍ کې ملي دولـتونه شتـه وي، هلته به ملي ګټې او ملي ژبــې  هــم شته وي. ژبې د ملي او کلتوري پیژانـد لپاره بنسټـیز ارزښت لـري. د انسان راتـلونکی  په کلتوري پـیژاند او کلتوري تنـوع کې خوندي شوې ده: زیرکیار،  دسمبر۲۰۱۰=۱۳۸۹زییز
 
په افغانستان کې قــــومـــي او ژبــــنــئ ســـلنـــې (فـیصدۍ)، واک موسسه: ۱۹۹۶-۱۹۹۱        Wak Foundation Research and Survey1991-1996
                  
                       
Number       Major Ethnic Groups               Ethnicity %                     Language % 
ګڼه           غټ قـومي ګروپونه              ٪  قومي سلنــې               ٪ ژبنئ سلنې                                  
    ۱                        Pashtun                              62.73                                     55
   ۲                         Tajik                                 12.38                                      33 
    ۳                         Hazarah                               9.00                                   00
    ۴                           Uzbek                              6.10                                  5.80
    ۵                          Turkman                           2.69                                    1.4
   ۶                         Aimaq                                2.68                                   00
په افغانستان کې د وګړو د شمیرنې د معلوماتو لپاره واک موسسې  اووه(۷) سیمې په لاندې ډول ټاکلې وې 
For collecting  demographic data in  Afghanistan, seven regions were determined by the 
Wak Foundation  as follows:
(۱)    شمالي سیمه: سمنګان، بلخ،جوزجان، او فاریاب ولایت
(۲)   شمال- ختیزه سیمه: بدخشان، تخار،کندوز، او بغلان ولایت
(۳ )   شمال- لویدیزه سیمه: غور، بادغیس، هـرات او فـراه ولایت
(۴)    ختـیزه سیمه: پکتیا، ننګـرهار، کونـړ او لغمان ولایت
(۵)    ختیزه- مرکزي سیمه: غزنی، لوګر، وردګ، کابل، کاپـیسا، پروان او بامیان ولایت 
(۶)    سهیلي سیمه: نیمروز،هلمند، کندهار، زابل، پکـتیکا او ارزګان ولایت 
(۷)  کــوچــیــان 
1. Northern Region: Samangan, Balkh, Jozjan and  Fariab province.
2. North-Eastern Region: Badakhshan, Takhar, Konduz and Baghlan Province
3. North-Western Region: Ghor, Badghis, Herat and Farah Provice.    
4. Eastern Region: Paktia, Nangarhar, Kunar and Laghman Province.
5. East-Central Region: Ghazni, Logar, Wardag, Kabul, Kapisa, Parwan and Bamyan province.
6. Southern Region: Nimroz, Helmand, Kandahar, Zabal, Paktika, andOrzgan.
7. Nomads    
Ethnicity-Based Percentage of Major Ethnic Groups in Seven Afghan Regions

د  افـــــغـــــــانـــستان د ســــیـمــــو پـــــه کــــچ  د غــټـــــو قـــو مـــــونـــــــو  ســــــلـنـــــــــــې  ٪   

ســــیـــمـــې       پـښتـون                تـاجــک                هـــزاره               ازبــک

Northern               684,532                148,191                253,756                 765,708

                            30%                          6%                       11%                       33%   

North-Eastern     711,194                 981,807                  89,605              283,916

                              33%                         45%                     4%                     13%

North-Western     1,115,037              154,912                  27,166                  6,071

                                59%                       8%                          1%                     0%

Eastern                   1,994,275               18,237                      879                      0

                                  90%                       1%                           0                       0

East-Central             2,907,405             912,454                 1,000,495          37,388

                                   58%                   18%                        20%                   1%

Southern                   2,047,679               2,812                   239,959               447

                                        87%                   0%                          10%               0%   

Nomads                    1,780,000                   

                                      89%                     0%                           0%              0%       

Total                         11,240,122           2,218,413             1,611,860      1,093,530       

                                      62.73%              12.38%                    9%             6.10%

 

Considerable  Minorities           Total                   Small Minorities 

کوچني لـږکیان/اقلیتونه                         ټـول             پـام وړ لـږکـیان/اقـلیـتونــه     

 

ایماق               تـرکمن                                                                             ټولټال/ګرینډ ټوټل 

1,305                  378,797             2,232,289                  61,345                  2,293,634

0%                        17%                     97%                         3%

                            35,149               2,101,671                  71,285                 2,172,956

                               2%                       97%                         3%

478,825                 49,046               1,831,057                   53,053               1,884,110

25%                         3%                      97%                          3%                  

                                                     2,013,391                   200,462             2,213,853

                                                            91%                          9%   

                            18,694                 4,876,436                 119,535             4,995,971

                                0%                        98%                           2%

                                                          2,290,897                  67,033             2,357,930

                                                               97%                          3%    

                                                          1,780,000                  220,000          2,000,000

                                                               89%                          11%

480,130             481,686                   17,125,741                792,713         17,918,454

2.68%                  2.69%                       95.58%                    4.42%            

اوس نــو بــایـد د شمالي ټــلــوالې د مشــرانــو پــه خــواصــو بـانــدې  یــو څه رڼــا واچــوم 

د شـمالي ټـلوالـې  غــټ لــوبغـاړي  د امریکایي جنرالانو او استحباراتي مامورانو په قضاوت کې
 
دا مهمه ده چې د شمالي ټـلوالې د مشرانو صداقت او اعتبار راوسپـړو او ګوته ورته ونـیسو ځکه چې د پښتنـو د وګړشمیـرنو په ټګمارۍ کې د دوی مغرضانه او بې شرمه فعالیت د دوی د کـرکټر څرګــندوی دی. لانـدې کرښې د شمالي ټــلوالې د غـټانـو په هغه ارزونې را څرخي چې د امریکې د استخبارتي او پوځي  مامورینو په اقـتباسـونـو ولاړه ده  
د ۲۰۰۱ زییز د سپتمبر د نهمې نیټې (۹۱۱) له بخولې نه دوه ورځې وروسته، د امریکې د ملـي امنــیت د جــرګې په غــوڼـډه کې  (۱۳ سپتمبر ۲۰۰۱) ولسمشر جورج ډبلیو بوش غوښتل چې د ســي.آې.أې  د مشرتابه له خولې د شمالي ټـلــوالې د مشرانو په اکله وپــوهيـږي. کوفـر بلک ( په سي.آې.أې کې د ټـروریزم – ضـد مرکز مشر) ورغبرګه کړه: « د [شمالي] ټلوالې یو مهم جنرال عــبدالرشید دوستــم د هـرچا معــاش خــور دی ـ  د روسیې، ایــران، او پاکـــستان»(د اقتباس لپاره ولولئ :وُډوارډ، ۲۰۰۲، مخ ۵۳). وُډوارډ  د  دفـاع وزارت د استـخباراتي ایجـنسۍ (ډي.آې.أې) د « ډیـر پـټ یاداشت» (هایــلي کــلاسیفایــــډ مـیمو) له مخې پــوهـیده چـې په دغــه یاداشت کې «په غــټـه انــدازه په جنـرال فهیــم پـــړه اچــول شــوې وه، اساســاً یــو ډارن ســړی چې ږغــیـږي او ږغیـږي بــه، او بیا د جنـګ ډګــر ته نـــه راوځي»  (مخ ۲۶۸). د امریکې د ملي امنیت د جــرګې پـه ذکــر شوې غــوڼـډه کې د سي.آې.أې مشر ټینـیټ وویــل چې : « د سي.آې.أې. پــه ټـیم او پــه ټـنــونــو پیســو[ شمالي] ټلواله په یوه منسجمه جنګي قـوه اوښتلی شي»(۵۱مخ)
دامریکي د مرکزي قدرت د مرستیال مشر کوماندان جنرال مایکل دیلانګ په وینا ، د شمالي ټلوالې غټ کوماندانانو ( دوستم، خلیلي، فـهیم، او اسماعیل خان) به« بې له پـښیمانۍ جګړه او وژنه کوله» او دا «د هغـوی لپاره د ژوند یـوه لار وه». جنرال دیلانګ زیاتـوي چې د هغـوی «هـر یـوه شخصـا تر  پنځـوس تنو وژلي وو»، او د ۹۱۱ له بخولې(فاجعې) نه وروسته به هغوی «په نظري توګه»  هغه جنرالان وي چې د امریکي د مرکزي قدرت د مشر کوماندان ټامي فـرنکس لپاره بـه په افغانستان کې جنګـیـږي( دیلانګ  د نواه لوکمَن سره، ۲۰۰۴،مخونه ۲۴ـ ۴۷). دغه شان جنرال فـرانکس پــه دې واقعیـت پـوهــیده چې« شمالي ډلــې [ شمالي ټلوالـــه] د اکثـریتـي پښتنــو په ضد جنګـیږي» او دغــه کار بــه په افغانستان کې بل داخلي جنګ راولاړ کړي (  د جنرال فــرانکـس  د ویــنا لپاره ولــولــئ: بیرنتسین، ۲۰۰۵، مخـــونه۲۹۲-۲۸۹). بیرنتسین چې په افغانستان کې د امریکې د مرکزي استخباراتو عملیاتي کوماندان و، د شمالي ټلوالې په اکله زموږ سره خپله تجربه داسې شریکوي: «زه د خپلې تجربې له مخې پوهـیـږم چې ایرانیان او د دوی افغان کاکازي ټول د زړه له کومي غالۍ/قـالین پلورونکي دي». په ضمني توګه، بيرنتسین په دې عقیده و چې د شمالي ټلوالې ټول کوماندانان به افغانستان د یوې غالۍ په شان خرڅ کړي. د ۲۰۰۱ زییز د اکتوبر په ۳۰، د امریکې د مرکزي قواو غـــټ کوماندان ټامي فرانکس تاشکند ته راورسید(دلته ورته فهـیم او دده د خـزانې مــشر عــارف منـــتظر وو). لــه غــوڼــډې نه لـږ وړانـدې، جــنرال فرانکــس د سي.آې.أې.  ایجــنټ  بیرنتسیــن ته داسـې وویل: « د دې وخــت رارسیـدلی دی چې د قالــینــونــو پـه قـیمــت [د شمالي ټــلوالې د دوه مشرانــو ســره]  وغــږیـږو». کــله چې فهــیم ډیــرې پــــیسې وغـــوښـــتلې، جنــرال فرانکـــس د فهــیم دغــه هـڅــه «بــولشـیټ» (چټـیات، مـزخـرفات) وګڼله ( فــرانکـس، ۲۰۰۴،مخونه: ۳۱۱-۳۰۹). زما (زیرکیار) په دې څيـړنه کې لــه ټـــولو وړانــدې شـوو حــقیقـتونو، مفکــورو او خیالونـو نه بـاید لانــدې نتیـجـه راووځي
 
پـــــــــــايــــــــلـــــــه
 
ښکـیلاک (استعـمار)اوامـپـریالـیـزم په خپـلو ټولو جیــوپولیـټـیک لــوبوکې د نــورو هــیوادونــوپه لـږکـیانو(اقـلیتونو) باندې اتبار کړی دی. په افغانستان کې یې د «لوي» احمد شاه مسعود د مشرۍ لاندې شمالي ټلواله یوه وتلې بیلګه ده. د امریکې ولسمشر فرانکلین دیلانو روزویلټ ویلي چې «په سیاست کې هـیڅ ناڅاپـي نه پیـښیـږي. خــوکه پیـښیـږي، ډاډ لــره چې حتماَ بــه دغسې پـلان شوی وي»(داقتــباس لپاره ولولئ: مـوور او سلاتر، ۲۰۰۳،مخ ۳۲۳). روزویلټ په یوه معـتبره/اشرافي وزمه  سیاسي کورنۍ کې زیـږیدلی و؛ په هاروارډ پوهنتون کې د حقوقو پوهـیدونکی (محصل) و، د اقتـصادي اتحادیـو حقوقـپـوه و؛ ایالتي سیناټـُـرو؛ د بحري قواو مرستیا وزیر و. دغـه شان، دی د نــیویــارک ایـالت والــي (ګــورنر) و او دامــریکې یــواځـینئ ولسمشر وچــې څــلورځلــې ټاکــل شـــوی و ( ۱۹۴۵-۱۹۳۲زییز). ســربـیره پر دې، د ده په لارښــودنه امــریکـا له سختـو وختونـو ( له غټ اقـتصادي رکود، او دوهمې نړۍ والې جګړې:۱۹۴۵-۱۹۴۱)نه راووتــله
روزویلټ  په یوغـشي دوه مرغۍ وویشتلې: ده په دوهمه نړۍ واله جګړه کې د امریکې د ګډون له لارې غټ اقتصادي رکود او هـیټلر ته ماتې ورکړه.  د ولسمشر روزویلټ د ارتې سیاسي تجربې له مخې، زه د ده له پورتني اقتباس نه مخ نشم اړولی. د ده په اقتباس کې خوندي شوې هوښیارتیا، قــضاوت او سیاسي پــوخوالی زما فـرضیه غښتلې کوي چې: له ۱۹۹۲زییز راهیسې، د امریکې مرکزي استخباراتو په غـور اوتـفکر سره، د پاڅون والو اکثریتي پـښتنو ټولنیزې- ژبنئ احصایٔیې را ‎ټیټې کړې. خو په مقابل کې یې د افغانستان د لږکــیانو (اقــــلیـتونـو) قـومي او ژبنئ احصایٔیې وپـړسـولې     ځـکه چې په غټـه انــدازه د امریکې امپراتـورانه اړتیاو ته حاضر وو.  د مسعـود د مشرۍ لاندې، پښتون ـ ضد شمالي ټلـوالې په افغانستان کې د شوروي/روسي ګټـو د پـلـي کــولــو  لپاره عـین رول لـوبـولی و. عـملاَ مسعـود د افغان ملت د غـبرګون د کمزوري کولو لپاره د بهرنیو قدرتونو «پنځـم غـوڼـډ» و.[پټ غوڼـډ/پټ پلویان چې په انګریزي کې ورته « فـیفت کالم» وایي. پنځم غوڼډ عموماً هغــه چـاته ویل کیـږي چې په خپل هیواد کې د بل چا د ګټـو لپاره لګیا وي. دغه ټکي د هسپانیې د داخلــي جنــګ (۱۹۳۹-۱۹۳۶) په مهال هسپانوي جنرال اِمیلو مولا ویـدال ته منسوب شـوی دی. نوموي دغه ټکی په ۱۹۳۶ کې  د یو ژورنالست په شتون کې وکاراوه، په د ې ډول چې د نوموړي جنرال څــلور غـوڼــډونه به په پــلازمینه( مادرید) بر ید کوي او د ده له پټـو پـلویــانو جوړشوی پنځم غـونډ به په مادریـد کې جـمهوري حکـومت له دنــنه کـمزوری کــوي]. 
د سي.آې.أې له خوا د افغانستان د قـومي او ژبنـیو شمیرنو اټکل د ډیـرکیو (اکثریتي) پښتنو لپاره  کلک عـواقـب لري. د دوی شمیرنې د امریکې د مرکزي استخـباراتـو له خوا  د ۱۹۹۲ په جـولای کې را ټیـټې شوې وې، او دا  په هغه کال کې چې د غـټ شوروي- پـلوه ببـرک کارمل د ډلـې  د کمونیست جنرالانو په مټ د مسعود- رباني  تاجک- پلوې ډلګۍ په کابل کې قدرت کې تښتـولی و. د افغانستان لپاره د امریکې د مرکزي استخباراتو له خوا اټکل شوې شمیرنې به په افغانستان کې د یوې نوې ممتازې خو نوکرې سروالې پټې په ټاکلو کې کارول کیـږي. د بیلګې په ډول،  یو افغان- امریکایي  چې د امریکې د ستانـفـورډ په نـوم د یـو وتـلي پـوهنـتون د انـګړ(محوطې) سره اشنا دی، ماته په ۲۰۱۲ زیـیز کې  داسې معـلومات راکـړل: پــه دغـه پـوهــنـتون کې د افغـانســتان  د پـو هیـدونکـو (محصلینو) په منځ کې «یـو بې اهمـیته شمیـر» («تعـداد نـاچیـز») پښتـانه وو. کــه څه هـم د کابل اوسنئ رژیم اليکـرترونیک پیژاند پاڼې  (الیکترانیک آیډیـنــټــیټــي کاردز) ویشـي ، کیدی شي چې  د فساد او تقـلب احتمال ډیرجګ وي ځکه چې اوسنئ رژیـم په اغیـزمن ډول د تیر احمد شاه مسعود  د ناسـتنانو (قایم مقامانو)  په ولکه کې دی (لانــدې مل وګـورئ). الیکـترونیک پیژاندپاڼې بـاید هغه مهال ترتیب او اداره شي چې اوسنئ رژیم د بهرنیو قـواو او شمالي ټلوالې له منګـولو نه خلاص شوی وي. بیا نو د ټـولنیزو- ژبنیو شمیـرنو مشکل د الیکـټـرانیک پـیژاند پاڼـو له لارې له منځه تللی شي. خو دا اوسنئ ښکیلاکـګر، نوکر اوڅوڅـڼـډیزه فاسد رژیـم د دې تـومنه نـه لري چې ملي ایلیکـتـرونیک پـیـژانـدپاڼې راوباسـي او ویـې ویشـي. یـو مـشروع، ویـا ړمـن او  باورمن ملي حکومت به د دې تومنه ولري چې ذکر شوې پیژاند پاڼه خپره کړي او ویې ویشي. په ملي ایلیکترو نیک پیژاند پاڼـو کې باید لاندې  ټکي خونـدي شـي: (۱) د پـیژاند دواړه برخې: قـوم او ژبـه؛ (۲)  په پــیژاندپاڼــه  کې باید دخــپل خاونـد د ګــوتې ټـاپــه خـونـدي شـوې وي (فـیـنګــر پـریــنـټـید)؛ او (۳) په پـیژانـدپاڼه کې خــوندي شــوې  ژونـد نـامه (شــرح حـال:بـــایـوګــرافـیکل ډاټــا) بـــاید  پــه ماشــین/کـمـپـیـوټـرکې د ولاړولـو (لوستلو) وړ وي. د ایلیکترونیک ژوند پاڼې د  وړاند یـز د  زیاتې روښــانــتیا لــپاره لانــدې نــمــونــه وړانــدې کـوم
   
AFG8KR, RE-PN9ZSF93837456
Name: Zalanda Samsor 
Gender: Female
Nationality: Afghan
Ethnicity:  Pashtun,Hazara, etc
Language: Pashto, Turkmani, Uzbaki, etc.
Mother Language: Pashto, Degani, etc.
Father: Sambal Redai
Born: 1352(1973) in Asmar, Kunar
 
AFG stands for Afghan; 8 is the number assigned to Kunar province, KR stands for
Kunar province; 9 is the number assigned to the neighboring province Nangarhar; RE stands for Region East; PN stands for Pashtun; and ZSF stands for Zalanda Samsor, Female, 93837456 is the national electronic ID card number issued to  Zalanda Samsor in  the Kunar province. 
افغ۸ک ړ،خ س- پ ن۹ځ س ښ۹۳۸۳۷۴۵۶
نوم: ځلانده سمسور
جنس: ښځینه
ملیت: افغان
قوم: پښتون،...هزاره...یـا
ژبـه: پښتو،...ازبکي...یـا
مورنئ ژبه: پښتو،...دیګانې... یا
پــلار: سمبال ریـدی 
زیـږیدنه: ۱۳۵۲لمریز(۱۹۷۳)اسمار، کونړ
 
پــه پورتنئ پښتـو نمونه کې:«ا فغ»  افغان تمثیلوي؛« ۸» هغه عـدد دی چې کونـړ ولایت تمثیلوي؛ دغه شان «ک ړ» هم کــونړ ولایت تمـــثیلوي؛ «خ س» ختیزه سیمه تمثیلوي چې کونړ ولایت پکې غځیدلی دی؛ «پ ن» پښتون تمثیلوي؛ « ۹»هغـــه عـدد دی چې  د کونــړ ګاوڼـډی نـنګـرهــار ولایت تمـثیلوي؛ «ځ س ښ» ځلانده سمسور ښځینه تمثیلوي، او« ۹۳۸۳۷۴۵۶» په کونړ ولایت کې  د ځلاندې سمسور لپاره  د ملي پیژاند پاڼې ولایتي شمیره ده
 
مـل د کـره کـتــــنـې لانــدې
 
لاندې هغه پـیژاند پاڼه («تـذکره») وینئ چې په کابل کې د ګوډاي رژیم د دنـنـیو چارو د وزارت له خوا وړاندې شوې ده.د پـیژاند پاڼې په تندي  باندې چاپ شوی متن یواځې په دري ژبه دی، که څه هـم د کابل رژیم د استعماري اساســي قانــون په ۱۶ ماده کې لومړی پښتو او ورپسې دري د دولت رسمي ژبې ګــڼل شوې دي. د پــیژاند پاڼې نــور معلومات لومړی په فارسي- دری او ورپسې په پښتوژباړه کې چاپ شوي دي
________________________________________________________________________
 
 
 ما د پورتنئ پیژانــدپاڼې  په پــښتو متن کې څـلور تــیروتنې ومینـدلې اوپه ګــوټــیــنو لینـدیــو کې مې په دې ډول وښــودلې:«د هیواد د وګړو معـلومات چې د کــورنــیـو چـارو [د]وزارت پـه معـلوماتي مرکز»...د ولسوالی [ولسوالۍ]کوډ».« د...زیـژیـډلـو [زیـږیدنې/زیـږیدلو]کال».  په رسمي/ دولتي لاسـوَنـد  (سند)  کې دغــه عــیـبونــه، نه یواځې د غـفلت بیلګې دي بلکې د پښتو ژبې  د ټولنیز او سیاسي اتبا د راټـیټـولو قـصد هم منعکـسوي- دهغې ژبې چې د افغانستان د مي پـیژاند لپاره کورنئ اِنرجي لری.دغه شــان پــه پـیژاند پاڼــه کې د «وګــړو» ټکی پــه مشکل ســره د «اتــباعــو» مفــهــوم  تمثـیلولــی شي.  د «وګـړي» ټکی په غټه کچه د خلکو او ولس سره اړخ لګوي- تبعه (وګـړی)، اتـباع (وګـړي= ولس، خلک). زما په آند د «هـیوادوال» ټکې پـوخ سیاسي مفهـوم لري، یانې  د «شهــرونـد» په شان په ښار کې نــه، بلکې  پــه خـپل هــیواد کې د بـرخې، مسـولیت، سیاسي ګـډون او پریکړې خـاوند. د تبعه ټکی  یا په اوسني بلواک افغانستان کې د «شهــروند» ټکی د هــیــوادوال په شان کــوټــلی ســیاســي او اصـلي ماهیت نلري.[په افغانستان کې به د ۱۹۹۰ کلونو پورې د بلـدیې ریٔیس ته «ښاروال» ویــل کــیده او د ښار خلکو ته به ښــاریــان]. ځــما وړانــدیـز دادی چې تـــذکــره دې «پـیـژانـد پـاڼــه» وګـڼــله شــي، او تبعــه/اتــباعـو/وګـړو تــه دې «هـیوادوال/هــیواد والان» وویــل شــي. ګــونــدې پــه دې اکـله پـښتــو ټـولــــنه خـــپله چارپــــوهــنه  او  خلاقــیــت وکــارولـی شــي 
یـوه یادونه
دا لیکنه زما د انګریزي لیکنې ژباړه ده. لومړي څلور مخونه یې په افغانستان کې د «اوښتـون» د  دوه ځوانانوله خوا ژبا ړل شوي دي. زه د دواړو د خدمت  او پـيرزوینــې  ډیــرمـننــدوی یــم. د انګریزي لیکنې  پاتی نورمخونه پخپله ما ژباړلي دي.  په لـینـدیو [    ] کې نیــول شـوی مـتن مــا د وضاحت لپاره ورزیات کړی دی. زیـرکیار، ۲۵ جولای ۲۰۱۳ 
 
My Biography
I am of Salarzai-Pashtun/Afghan heritage with a Ph.D. in political science from the Free University of Berlin, Germany. I taught in Afghan, German and U.S. universities, currently a U.S. based independent scholar. Most of my publications are in Pashto, followed by English.  
  
[email protected]
 
Bibliography
 
Afghan, Samsor, The Second Saqawi [anarchy, chaos]. (First ed. 1998, 2nd ed. 2001), in Pashto. Second edition includes 414 pages.
 
سمسور افغان، دویمه سقاوي. لومړئ چاپ ۱۳۷۷ لمریز(۱۹۹۸)، دوهم چاپ ۱۳۷۹ لمریز(۲۰۰۱). خپرندوی: د افغانستان د کلتوري ودې ټولنه، جرمني. دوهم چاپ په ۴۱۴ مخونو کې  
Afghan, Sayed  Jamaluddin (1837-1897), in his book “Tatmatul Bayan Fi Tarikhul Afghan”, referenced in: Sediqullah Reshtin, New Research (Peshawar/Pashtunkhwa, 1979, p. 98), quoted in Wak (1998)/see below.
 
صدیق الله رښتین، نوې څیـړنې(پیښور، پښتونخوا، ۱۹۷۹، مخ ۹۸ )/ د افغانستان  قــومي جوړښت د افغانستان لپاره د واک فونډیشن شپـږ کلنه(۱۹۹۶-۱۹۹۱)  سروې او څیـړنه. لمریز  ۱۳۷۷=   ۱۱مخ، ۱۹۹۸
 
Area Handbook for Afghanistan (Washington, DC, 4th edition, 1973). 
 
Aryana Encyclopedia (da aryana daieratul ma’aref, Kabul 2012):
«دافغانستان ملی اتنیکی جوړښت چې په دې وروستیو کې څرګند شوی او په لاندې ډول وړاندی کیـږي: پښتانه ۶۲،۷۳، تاجک ۱۲،۳۸، هزاره  ۹،۰۰، ازبک ۶،۱۰، ترکمن ۲،۶۹، ایماق ۲،۶۸....»- مخ ۴۵۵، اریانا دایـرة المعارف 

 
Arnold, Anthony, (Afghanistan’s Two Party Communism: Parcham and Khalq( Stanford  University, California,  1983).  
 
Berntsen, Gary,  Jawbreaker: The Attack on Bin Laden and Al-Qaida( 2005). 
 
CIA World Factbook  (1981-2012 = 1360-1391 Solar Hijri).
 
DeLong, Michael  with Noah Lukeman, Inside the CentCom: The Unvanished Truth about the Wars in Afghanistan and Iraq, 20004).
 
Derbyshire, J.D. and Jan Derbyshire (Political Systems of the World. First published in 1989 by W & R Chambers. Second edition-revised and expanded-published in the United Kingdom 1996 by Helicon Publishing Ltd. First published in the USA in 1996 by St. Martin’s Press in New York. 
 
Encyclopedia of World Cultures, Vol. III (South Asia/Paul Hockings volume editor. Boston Massachusetts: G.H. Hall & Co/Macmillan Inc, 1992). 
 
Franks, Tommy, American Soldier. (New York, NY: 2004).
 
French sources: 
Encylopedia de L’Agora (2013); Le petit Larousse (2011); Larousse Encyclopedique (2007); Atlas Economique Mondial (2000). 
 
www.hewad.com has published the late Afghan Academician Abdul Shakur Rashad’s tabulation as a reaction to the false demographics published in the CIA Word Factbook in July 1992.

Huntington, Samuel , “The Clash of Civilizations?” (Foreign Affairs, summer 1993-expanded to a book in 1996).
 
Jervis, Robert, “Intelligence and Foreign Policy,” International Security( winter 1986-1987).
 
Lewis, Bernard, “The Roots of Muslim Rage” (Atlantic Magazine, 1990).
 
Magnus, Ralph H. and Eden Naby, Afghanistan: Mullah, Marx and Mujahid. Boulder Colorado: Westview Press/Perseus Books, 1998.
Margolis, Eric, American Raj: Liberation or Domination? Resolving the Conflict Between the West and the Muslim World (Key Porter Books, 2008).
Moore, James and Wayne  Slater, Bush’s Brain. (John Wiley and Sons, 2003). 
 
Nyrop, Richard F. and Donald M. Seekins (Afghanistan: A Country Study. 2001. Electronic Version (2012).
Reshtin, Sediqullah (see above: Afghani, Sayed  Jamaluddin ).  
Richardson, Bruce G., who traveled to Afghanistan in 1986, 1987, 1990,1991and 1997, has many Afghanistan-related publications, such as  these important to my research paper: Afghanistan: A Search for Truth (New York: Free Forum, 2009); Afghanistan, Ending the Reign of Soviet Terror (Bend, OR: Maverick, 1996); From Archives: In Quest for a ‘Greater Tajikistan’ (May 31, 2011); Ethno-centric Russian and U.S. Strategies in Afghanistan; Redrawing Map, Altering the Ethnographic Character of Afghanistan (2012); “A Noteworthy Narrative, Dispelling Partisan and Politically Expedient Mythology” (April 14, 2013); Discriminatory Ethno-Centric Russian and U.S. Strategies Imperil Afghanistan (April 25, 2013).
 
Sarif, Gul Janan , Das Afghanische Schulwesen (Ph.D. thesis), Von Goethe University, Farnkfurt am Main, Germany, 1972. 
 
Schurmann, H.F., The Moghl of Afghanistan,1962. 
 
Stanizai, Zaman,“From Identity Crisis to Identity in Crisis in Afghanistan”. Electronic version: December 16, 2009  http://www.stanizai.org/     [November 15, 2012].    
 
Wak, Mohammad Enam, The Ethnic Composition of Afghanistan: A Six-year Survey and Research project: 1991- July 1996.Peshawar, Pashtunkhwa (Sapi’s Center for Pashto Research and Development), 1998= 1377 A.H. (In Pashto). Its compact English version was published in Peshawar, Pashtunkhwa (Khatiz Organization for Rehabilitation, July 1999). 
 
Wilber, D.N., Afghanistan: Its people, its society, its culture, 1962. 
 
Woodward, Bob, Bush at War, Simon and Schuster, 2002.
 
Zakaria, Fareed, the host of “Global Public Square” program at CNN (April 11, 2010) was discussing with Peter Galbraith (former U.N. Representative to Afghanistan). 
 
Zirakyar,Rahmat“Pashtun-Bashing in Kite Runner: A Psychological Operation?”, December 2009  http://www.dawatfreemedia.org/english/index.php?mod=article&cat=pashto&article=134

Zirakyar, Rahmat  Language from Adam to Present, in Pashto (December 2010 = Linda 1389 Solar A.H.). Electronic version, published by  www.nahimi.dk/pashto/

زیرکیار، رحمت ربی، ژبه له بابا ادمه تر دې دمه ( لینده ۱۳۸۹ لمریز= دسمبر ۲۰۱۰). 

الیکترانیک نسخه په لاندې لیکه کې  

www.nahimi.dk/pashto/ 

 

Analysis of “CIA World Factbook” (1981-2012): Dimensions of anti-Pashtun Conspiracy
Copyright. April 6, 2013 
By: Dr. Rahmat Rabi  Zirakyar, Independent Scholar,California, USA
[email protected]
 
 
Zirakyar’s Proposal to CIA: 11 November 2015
 
On April 6, 2013, I Zirakyar published my research paper “Analysis of “CIA World Factbook” (1981-2012): Dimensions of anti-Pashtun Conspiracy”.  
I shared this analysis with a senator with whom I have communicated on various domestic issues related to social justice and community empowerment for years. Also, in my letter I asked the above Senator to have my research paper shared with the White House, CIA and other U.S. intelligence organizations through her office so that the US government reverses the injustice and collective punishment it has exercised for the past 12 plus years on Pashtuns in Afghanistan.

Today (6 November  2015), I Zirakyar checked CIA World Factbook and instead of ethnic statistics, I saw this “ note: current statistical data on the sensitive subject of ethnicity in Afghanistan in not available, and ethnic data from small samples of respondents to opinion polls are not a reliable alternative.”  
Now, I Zirakyar would like to elaborate on this subject matter: It is important to keep in mind that the reversal of CIA’s position in regard to the ethnic composition of Afghanistan wherein the percentage of Pashtuns was grossly misrepresented has two implications.  First, it represents a vindication of the position espoused by my research paper and second, it implies a retroactive admission of falsehood that carried on in the CIA World Factsbook from 1992 onward. The advocacy of this falsehood in the CIA World Factsbook had harsh consequences for the Pashtun Nation for many years. 
 
However, languages statistics unjustly remain the same. In this case, the CIA fails to follow their own logic that served as the basis of their decision to revoke statistics on ethnic composition of Afghan Society from its World Factsbook. If indeed, “ethnic data from small samples of respondents to opinion polls are not a reliable alternative,” as the CIA claims in regards to the ethnic composition of Afghan Society, then surely the basis for language statistics could not be anything different except data from subjective respondents. To this end, the said languages statistics should not be carried on the CIA World Factbook if the CIA truly cares about objectivity, the very notion that claims to have compelled them to remove statistics of ethnic composition of Afghan Society from its World Factbook.

Preface: A Pashto Couplet 
 
Destiny demands we wade through pools of blood.
We have defeated the powerful— 
Repeat we must defeat, and yet once more.
–A Pashto couplet
دا زموږ قسمت دی چې په ویـنو کې مزل وهـو       یو قـدرت چې ووهـو بیا بل وهـو بیا بل وهـو
 
The above Pashto couplet points to the fate of the ancient Pashtun nation stretched between Oxus  in the north and Indus in the south and  reflecting historic trade and invasion routs. The battle between the former Silk-istan and current Pipeline-istan is now determining the Pashtun destiny.  Pashtuns are the superpower of egalitarian conscience and a culture of resistance. In such capacity they have been fighting against militarily superior (super)powers reflecting humankind inherent desire to be free.  Former U.S. President Ronald Reagan (1980-88) characterized the Afghan resistance against the fomer Soviet “Evil Empire”  as “man’s highest inspiration for freedom.” Also, he praised the former Mujahedin  as “the moral equal of our Founding Fathers .” But in the aftermath of the 9/11 tragedy  the war in Afghanistan has been, to a great extent, put forth as  a war for human rights of the Afghan people, namely  to liberate them from the oppression  of Taliban and the majority Pashtuns. Some nine years prior to  the disaster of September 11, 2001, “CIA World Factbook” (a type of “finished intelligence”) had reduced statistics of the majority Pashtuns in Afghanistan. We shall go to the roots of this  corrupt strategy. I am very thankful to Dr. Daud Miraki and Dr. Zaman Stanizai for their suggestions and constructive criticism of the rough draft of this writing.
 
Introduction
 
The independent nature of the Pashtun people had unavoidable consequences for the Pashtun Nation. Their spirit of self-determination has collided with the colonial powers of the past and with the imperial powers of today.  
With approximately 60 million in Afghanistan and on the other side of the British- imposed Durand Line (1893), current Pakistan and India, it is a potent force that has made the global powers with local and regional agendas nervous. Consequently, throughout history, the enemies of Pashtuns have conspired to undermine them by suppressing them directly or used local minorities to do their bidding.  In the 20th century, when a charismatic King, Amanullah Khan (1919-29) led Afghanistan, British conspired and used a local bandit of minority Tajik background (Habibullah Bacha Saqaw: the son of water carrier)  to undermine independent Pashtun rule and the promise of progress on the horizon effectively elevating Afghanistan from underdevelopment. 
 
Sixty  years later in 1992, Afghanistan suffered from another Saqawi (by connotation, Saqawi is synonymous with chaos, anarchy): After the demise of the Soviet installed regime, Afghan minorities of the Northern Alliance embarked on a wicked campaign of fabrication and lies. The Massoud-Rabani regime destroyed the UN transitional plan and created an anarchy, a state of disorder and lawlessness that  was called “The Second Saqawi” (Samsor Afghan). They inherited an anti-Pashtun initiative from the former Soviet Union that had a peace accord with Ahmad Shah Massoud (See Richardson). Massoud might have attempted to undermine Pashtun demographics during the Soviet occupation in the 1980s. Hence, when the government of Burhanudin Rabani and his protégé Commander Ahamd Shah Massoud came to power in 1992, a more scrupulous and malicious campaign was launched to fundamentally change the demographic landscape of the Pashtun people in official records.
 
This malicious and hateful campaign consisted of using the government apparatus to undermine Pashtun majority status by fabricating statistics and sharing them with international organizations including the CIA World Factbook. This wicked yet strategic plan intended to cement the position of Afghan minorities in any future geopolitical dealing. Hence, in October of 2001, when the US invaded Afghanistan, the custodians of the post-1992 Tajik-led government, the Northern Alliance served the US’s interest and used those fabricated statistics that it secured during their reign (1992-1996) to make their case.  
 
A Deliberate anti-Pashtun Campaign
 
Nineteenth century Muslim influential Scholar  and anti-colonialist  Sayed  Jamaluddin Afghan (1837-1897), in his book “Tatmatul Bayan Fi Tarikhul Afghan”, paid attention to Pashtuns as the  prevailing element of Afghan social structure (Prof. Sediqullah Reshtin, New Research (Peshawar/Pashtunkhwa, 1979, p. 98):
پوهاند صدیق الله رښتین، نوې څیـړنې(پیښور، پښتونخوا، ۱۹۷۹، مخ ۹۸ )/ د افغانستان  قــومي جوړښت د افغانستان لپاره د واک فونډیشن شپـږ کلنه(۱۹۹۶-۱۹۹۱)  سروې او څیـړنه،لمریز  ۱۳۷۷=   ۱۱مخ، ۱۹۹۸
 
The deliberate undertaking by the Massoud-Rabani regime (April 1992-September 1996) to downgrade majority Pashtun demographics was immediately reflected in CIA World Factbook (July 1992).  What was the purpose of this tactic? This pursuit is deeply rooted in the nature of Soviet/Russian design, which backed minority ethnic politics to override national politics in Afghanistan.  A U.S.-educated and prolific socio-political analyst of Afghan descent Dr. Stanizai has succinctly explained the Soviet strategy in Afghanistan.
I will organize his approach in six steps.
 
STEP ONE: The Soviets/Russians focused  on the debasing of “the most resistant” of the ethnic groups; namely, the majority Pashtuns because they were usually the leading group in the Afghan armed forces, a majority among the Afghan resistance organizations, and “the cultural core of Afghanistan’s ‘national’ identity”.  To clarify his statement, Dr. Stanizai writes that the “uncompromising” resistance commander Zabihullah Mujahed was “the only” non-Pashtun, whom the Soviets “wanted dead” and whose unyielding position “may have done him in”.
 
STEP TWO: The Soviets/Russians worked on curtailing the numerical strength of the Pashtun population: They steppedup  their military operations and aerial bombardments of the Pashtun areas in the south, while leaving the non-Pashtun areas in “relative calm” and  “virtually intact”.Indeed, at one point, the Soviets contemplated the idea of “moving the capital” from Kabul to Mazar-e Sharif in the north, the second largest Afghan city, “replacing Kandahar,which laid in ruins”.
 
STEP THREE:  In 1989 the Soviet forces retreated beyond the northern borders of Afghanistan, due to two realities on the ground:  They pulled back only “after making sure” that (a) the  resistant Pashtuns had been “weakened  sufficiently”, and they would not be pursued into Central Asia (as the then U.S. President George H. Bush pursued “a rapprochement with a kinder and gentler declining” Soviet Russia).

 
STEP FOUR:  The non-Pashtun minorities in the north were organized in the Northern Alliance (originally named: Supervisory Council of the Northern Regions= shora-e nezar-e safahat-e shamal). This was a unified minority front to fight against  “all aspects of the Pashtun life”.  Dr. Stanizai writes that “thus on the eve of the centennial” of the  colonial Durand Treaty that had divided Afghanistan in 1893, “a deep chasm was created in the ethno-linguistic mosaic”  of Afghanistan.
 
STEP FIVE:  Supported by the Soviets  during the resistance and their staunch former Afghan Communist leader Babrak Karmal’s  generals, the Northern Alliance leader  Massoud claimed victory in Kabul in Apil of 1992  and replaced Karmal’s successor Dr. Najibullah, an ethnic Pashtun.  Massoud  attributed his triumph to the Northern Alliance, to which Karmal ethnically belonged. This gesture was symbolic in the ethnic political arena organized around “Tajik supremacy” while undermining, targeting and depriving the Pashtun majority. The Northern Alliance under the leadership of Massoud was implementing “the ‘anybody-but-Pashtun’ agenda”. Massoud forced President Sebghatullah Mujadidi, a figurehead, out of office after two months and replaced him with Borhanoddin Rabbani, an ethnic Tajik.
 
STEP SIX:  
With the onset of the Tajik-centered government installed and run by the Massoud-Rabbani team, a deliberate anti-Pashtun campaign began with the explicit goal of defrauding Pashtuns of their identity, using the State apparatus and institutions. Using bureaucratic fraud and coercion, large segment of Pashtuns inside Afghanistan and returning refugees from Pashtunkhwa (former NWFP: 1901-2010) were given new national identity cards that identified them as Tajiks. This was part of a calculated campaign to undermine the majority status of Pashtuns and fraudulently increased the percentage of Tajiks. Other ethnic minorities targeted Pashtuns violently by terrorizing them. For example, Hazara forces targeted Pashtun homes and violated Pashtun families until they were forcefully evicted from their homes, particularly in the 3rd and 4thdistricts of Kabul. Similarly, Uzbek militia looted homes in the predominantly Pashtun districts of the city until Pashtuns abandoned their homes and became refugees inside and outside the country. At the “national” level, “the ethnic cleansing campaigns began in the north”, where entire Pashtun villages were depopulated through campaigns of terror.  Also, for further information on Massoud’s links to Soviets/Russians ,see U.S. thorough and trustworthy expert on Afghanistan, author, and journalist Richardson, who traveled to Afghanistan in 1986, 1987, 1990,1991and 1997.
 
Consequently, the Tajik led government of Massoud-Rabbani concocted new census aimed at distorting the ground realities of Afghan society by reducing Pashtuns from nearly 60% to 38% and increaseing the proportion of Tajiks from 12% to 25%.  The Kabul regime disseminated these figures to international organizations as official data ( Stanizai received  this information from the late Afghan academician Abdul Shakur Rashad (1921-2004), whoseprivate home-based library was looted by Northern Alliance warlords). Soon these fabricated population figures  were reflected in the CIA World Factbook (July 1992) and most probably from this source to the National Geographic World Atlas and the World Almanac, among other publications. The CIA even sent CDs of the above data to Russian libraries (an Afghan living in Russia reported about this information in printed Afghan media in Western Europe. Zirakyar). For more information about the above six steps, consult Stanizai, December 16, 2009. http://www.stanizai.org/    [November 15, 2012].  Hei is a sharp political analyst in Afghan and Islamic affairs.
 
Today( April 25, 2013), I received an important write up by Richardson, who is not in reality a “Pashtun Ghost Writer”, but a resourceful and honest American journalist, author and expert on the issues of Afghanistan. The anti-Pashtun plot discussed in Talooqan conference of 2003 might have been running parallel to the  CIA’s statistics that reduced majority Pashtuns to the largest minority in Afghanistan (Talooqan is the capital of the Takhar province in northern Afghanistan).This plan reminds us of the former Soviet leader Brezhnev’s scheme to divide Afghanistan in 1981. The Talooqan plan was forged by American private imperialism and Russia, the successor of former social imperialism.  The late Burhanuddin Rabani, the former Tajik president of the civil war period (1992-96), participated in the Talooqan conference. “The anti-Pashtun orientation of the Bush Administration financed and fueled the conference, which was reported to have cost $75 million dollars.” At the Talooqan conference of 2003  “were present all factions of the Northern Alliance accompanied by an ever-present throng of Communist generals,” but the majority Pashtuns “were denied representation” in the above conference. (Richardson, April 25, 2013).  
 
Afghan Ethnic and Linguistic  Statistics Collected from the CIA World Factbook  (1981-2012 = 1360-1391 Solar Hijri)
 
According to CIA, its own "CIA World Factbook” is one of the three types of “finished
intelligence”, which means “the final product of intelligence cycle”, which in turn  is the process by which information is (a) received, (b) refined( “analyzed and interpreted”) into intelligence and (c) presented to policymakers.  The other two types of  finished intelligence are “The President’s Daily Brief” and the “National Intelligence Estimates”.  Former intelligence officer Robert L. Suettinger relates that  National Intelligence Estimates (NIE) “necessarily  have to devolve into a realm of speculation”. The October 2002  prewar intelligence  about  Iraq’s weapons of mass destruction soon became nothing more than the “mashroom cloud” of lies. After this war, however, U.S. and British leaders justified their action by focusing on the character of Saddam Hussein rather than on the evidence for his capabilities. British leader Churchill mentioned to Soviet leader Stalin at the Teheran Conference in 1943: “In wartime, truth is so precious that she should always be attended by a bodyguard of lies.” 
Social and Political Science Professor and President of American Political Science Association (2001) Robert Jervis wrote: “All too often…intelligence estimates tell us more about interests and foreign policy preferences of powerful groups in government than it does about what the other side’s intentions and capabilities are.” 
 
In context of “the clash of civilizations”, the CIA’s statistics for Afghan ethnic and linguistic groups can be interpreted.
 
The following table presents the estimated statistics of Afghan ethnic and linguistic groups from 1981 to 2012.  From 1992, the percentage of Pashtuns and their language was significantly lowered in the CIA World Factbook. The year 1992, when the CIA lowered the Pashtuns’ statistics, their attempt coincided with the onset of pro-Tajik regime of Massuod and Rabani in Afghanistan, which destroyed the UN transitional plan.
 
 
                      Afghan Demographics in CIA World Factbook 1981-2012  
Year                Ethnic Group Percentage     Language  Percentage          Total Population
                                Estimates                                Estimates                        Estimates                               
  کال  ​قومي سلنې​ژبـنئ سلنې​ټول وګړي
 
1981(1360)       Pashtuns      50%      ​            Pashto                    50%              15,193,000
                         Tajiks          25%                   Farsi(Persian)       35%
                         Hazaras        9%                   Uzbeki,Turkmeni  11%
                          Uzbeks         9%                   all other languages  4%
                          All others      7%
 
1990(1369)        Pashtuns      50%                   Pashto                   50%            15,862,293 
                          Tajiks           25%                   Farsi                     35%
                          Hazaras   12%-15%               Uzbeki,Turkmeni  11%
                          Uzbeks          9%                    all other languages  4%
                          All others  3%-4%
 
1991(1370)           Same as above                           Same as above                   16,450,304
        
1992(1371)         Pashtuns       38%                   Pashto                    35%          16,095,664
                          Tajiks            25%                    Farsi                      50%
                           Hazaras        19%                    Uzbaki,Turkmeni  11%
                           Uzbeks           6%                    all other languages  4%
                           All others     12%
 
2001(1381)         Pashtuns        38%                   Pashto                     35%        26,813,057
                          Tajiks             25%                   Farsi                        50%
                           Hazaras         19%                   Uzbaki,Turkmeni    11%
                           Uzbaks           6%                    all other languages    4%
                           All others        8%
 
2006-2012          Pashtuns         42%                  Pashto                       35%    (31,056,997;
(1385-1391)      Tajiks             27%                   Farsi(Persian)           50%   31,889,923;
                          Hazaras           9%                   Uzbeki & Turkmeni 11%    32,738,376; 
                          Uzbeks            9%                   all other languages     4%    33,609,937;  
                          All others       13%                   ………………………….   29,835,392;
                                                                            July 2012 estimates….       30,419,928).        
      Data collected and organized from the “CIA World Factbook” by Rahmat  Zirakyar
Now, the question is justifiable whether the reduction of Pashtun statistics  in  the “CIA World Factbook”(1992-2012 ) is self-serving, a mask for U.S support for minority rule in Afghanistan following the 911 catastrophe?
 
Shedding Light on CIA World Factbook Statistics for Afghanistan
 
It is important to mention that ethnic divisiveness was first used by Russia in the Caucasus and Central Asia in the 18thand 19th century as a vehicle for dividing and conquering. During their occupation of Afghanistan (December 1979-Febraury 1989), the Soviets tried to lower statistical significance of the majority Pashtuns in their country. The purpose of this politics was to prepare Afghanistan for partition. To achieve this goal, the Soviet military operations tremendously debased and dehumanized Pashtuns while recruiting non-Pashtun Massoud, Dostam and others to facilitate the transition of northern tier of Afghanistan into the Soviet system. There were two probable ways for the realization of this design: Via partition of Afghanistan or its eventual annexation to Central Asian Soviet republics, where Afghan Tajiks, Uzbeks and Turkmen have ethnic kinsmen. 
The name of Afghan communist Babrak Karmal (1929-1996) is synonymous with the Soviet occupation of Afghanistan (1979-1989). In his era (1979-1986), a campaign for population census was launched to manipulate Pashtun population statistics. To effortlessly manipulate the demographic realities, most of the time this question was asked:  “In which language are you fluent?” ( ba kodam lesan mosalat asted?). 
به کدام لسا ن مسلط استید
(Private information shared with me by a member of the Central Committee of the then ruling People’s Democratic Party of Afghanistan. Zirakyar).  
Since many Pashtuns are able to speak Pashto as well as Dari, their answers reflecting confidence in both languages were manipulated to mask the true size of the Pashtun people and falsely elevate Tajik percentage in the country. This way, the pro-Soviet Karmal’s census crew camouflaged the ethnic identity of Pashtuns. Generals of the Karmal faction sided with Ahmad Shah Massoud and helped him to consolidate power in Kabul in April of 1992 whereby effectively neutralizing the U.N. transition plan.  Consequently, this maneuvering coalition along ethnic and linguistic lines led to the “Second Saqawi”:  anarchy andthe civil war (1992-1996). 
 
It is important to know that the academic landscape of international relations and global politics faced certain fundamental morphological transformation. After all, the Soviet Union was on its deathbed and a new reformulation had to emerge to both make sense of the emerging changes and serve as forecasts for future policy formulations. Hence, soon after the Soviet withdrawal from Afghanistan in February of 1989, “The Roots of Muslim Rage”  (1990) by Professor of Islamic and Middle Eastern History Bernard Lewis and “The Clash of Civilizations?” (1993- expanded to a book in 1996) by renowned Political Scientist Professor Huntington) emerged.  Generally, the West discovered Islam (officially radical Islam) as the “New Communism”. In context of such political mentality, CIA World Factbook statistics for Afghan ethnic and linguistic groups can be interpreted. 
 
The CIA World Factbook is published each year in the month of July. As we know, the anti-Pashtun Northern Alliance came to power in Kabul in  the month of April 1992. In less than three  months after this event, the CIA World Factbook was published in the month of July, in which the statistics of majority ethnic Pashtuns were considerably  reduced from 50 percent to 38 percent and those of their language from 50 percentage to 35 percent. I want to explain this  issue:  For the first time in 1992, The CIA World Factbook considerably lowered the statistical significance of Pashtuns.(Zirakyar, 2009; and Richardson, 2009, p.275). 

What is the purpose of inflating the population size of non-Pashtun minorities while downgrading the majority Pashtun demographics? The lasting and enduring relations between CIA and Northern Alliance suggest that both of them needed each other’s cooperation in reducing Pashtun ethnic and linguistic statistics. This deliberate and self-serving undertaking by the CIA to lower Pashtun socio-linguistic data is indicative of a public relations ploy for a world-wide support for an unjust war, which was packaged as a just war: to free the majority (minority non-Pashtuns) from the so-called oppression of the minority (majority Pashtuns). This statistical-psychological operation helped Washington to disenfranchise and alienate the majority Pashtuns. Hence, the CIA World Factbook reduced the size of Pashtun population in Afghanistan from majority Pashtuns to the largest ethnic group in their country. 

Two reliable Afghan scholars whose names need not be disclosed told me (Zirakyar) that three men were “involved” (dakheel) in the process of reducing Pashtun statistics: Two (R.F. and E.E) are non-Pashtun Afghans holding PhD’s in linguistics, and the third one (T.E.) is a U.S. expert on Afghanistan with good ties to “Zal” (Kh.). From the two non-Pashtun Afghan linguists one is a translator and teacher in a U.S. military establishment, and the other was a high-ranking politician in previous Afghan governments. Both of them had maintained very good relations with Massoud-Rabbani regime in Kabul (April 1992-September 1996). Once again, this information substantiates my assertion that the CIA and the Massoud-Rabbani regime needed each other’s cooperation to decrease the majority Pashtun demographics. Massoud and his acolytes hated Pashtuns, particularly their language Pashto because it has the substance for the national identity of Afghanistan as a state and as a country. A Pashto proverb says: “Don’t kill the beggar, just take away his begging bowl.”

ملنګ مه وژنه، کچکـول ورنه واخـله

Colonialism not only controls colonized people through administrators of the dominant colonial culture but indirectly by using subservient members of the colonized culture. Colonialism and imperialism are  considerably similar and each energizes the other: Their motive is to exploit the colonized or controlled nations. Massoud served as dues ex machina in the Soviet, Iranian  and American  political agenda in Afghanistan.

A U.S.-born Eric Margolis  is a veteran journalist, writer and “Eisenhower Republican,” who  writesmainly about the Middle East, South Asia and Islam. He came to the conclusion in 2009 that America cannot establish peace and stability in Afghanistan unless the majority Pashtuns (“55%”) are “enfranchised”, namely “dealing directly with Taliban”,  who are “part of the Pashtun people”.

The following tabulation presents the ethnic and linguistic statistics presented by the late Afghan Academician Abdul Shakur Rashad as a reaction to the false demographics published in the CIA “Word Factbook” only three months after the onset of pro-Tajik regime, in July 1992.

Title
Author
Date and Place of Publication
Percentage of Major Ethnic Groups
 
 
 
Pashtun
Tajik
Hazara
Uzbek
Afghanistan
Prof. M. Ali
1955 Kabul
60
20
 
 
Afghanistan
Max Clumborg
1960
60
30
3
3
The National Languages of
Afghanistan
Prof. Aslanov
1964 USSR
60
 
 
 
The World of Geoethnology
M. Mahjub Yawari
1987 (5th Ed.) Iran
60
20
5
5
World’s Largest Languages
McKenzie
1987 Europe
55-65
 
 
 
History and Establishment of
Afghanistan
Abdul Azim Walyan
1987 Iran
70
13
 
 
Fundamentalism Reborn?
Afghanistan and the Taliban
William Maley
1998 London
62.73
12.4
9
6
Afghanistan Federal System
M. Enam Wak
2000 Pakistan
62
12
9
6
The World Almanac
Primedia
2000 USA
38
25
19
6
Copyright www.hewad.com
Complementary Note
 
In the second row of the above table, the last name of German-speaking Austrian expert on Afghanistan is misspelled (Clumborg). Its correct spelling is Klimburg.Max Klimburg holds graduate degrees in Art History and Ethnology. His book was published in 1966 with this  complete  title “Afghanistan: Das Land im historischen Spannungsfeld Mittelasiens”. I am very sure that this is the book quoted in the above table. Now, I will turn to other western sources dealing with Afghan demographics. 
 
       Estimates of Afghan Ethnic Statistics Presented in Other Western Sources 
 
Gul Janan Sarif indicated in his dissertation thesis (1972) that from 11-12 million Afghans circa nine million have Pashto as mother language.  H.F. Schurmann  estimated  ( 1962) that Pashtuns make up at least half of the Afghan population. Similarly, D.N. Wilber (1962) figured thatPashtuns make up 50%-60% of the Afghan population. According to  Area Handbook for Afghanistan (4th edition, 1973),  from 16 million Afghans “over 8” millions are Pashtuns.  According to. Magnus and Naby (1998), the Pashtuns “form the most important and probably the most numerous ethnic group in Afghanistan….the standard estimate is that 40 to 50 percent of the [Afghan] population is” Pashtuns (p.12).  Encyclopedia of World Cultures, Vol. III (1992) estimates that Pashtuns “constituted from 50 to 60 percent of the population of prewar Afghanistan . Derbyshire and Derbyshire (1996 ) wrote that Pashtuns “comprise the largest group, 54% of the total population.” The official languages  of Afghanistan are Pashto and Dari “or Persian” that are “spoken by 52% and 30% of the population respectively.” Fareed Zakaria, the host of CNN’s important foreign affairs show (GPS), was discussing with Peter Galbraith (former U.N. Representative to Afghanistan). Here Zakaria  spoke of “majority Pashtuns, 50%”. April 11, 2010). Arnold was a U.S. intelligence officer assigned to Afghanistan, Germany, Sweden, Burma, Japan, and England. He retired in 1979. In his book (1983, P. 2), Arnold wrote that  Pashto is “the native tongue of about 55 percent of the population. Nevertheless, Arnold is pointing out  to a prevailing and strange linguistic reality in Afghanistan: “Oddly, although Pashtuns comprise over half the population, their language is not the dominant one.”
 
Nyrop and Seekins (2001/ Electronic Version) stated  that  most population statistics in Afghanistan are  founded on estimates. The first and  “most scientific demographic survey” was  implemented  in Afghanistan in 1972-1974 by the State University of New York for the United States Agency for International Development (AID), in cooperation with the then Afghan government.  This survey declared a settled population of 10.8 million. However, it did not report the nomadic population, which was “separately estimated at slightly more than 1 million” (p.99).  On the same page we can read that the Afghan population estimate  in 1995 amounted to 18.4 million.  A few pages later we can easily decipher another  population estimate in 1996: “approximately” 40% of Afghans were Pashtuns, successively followed by  25.3% Tjiks,18% Hazaras, 6.3% Uzbeks, 2.5% Turkmen, while other ethnic groups totaled to 7.9% including 1% Qizilbash (p. 104). Now, take a look at another population size of Pashtuns in 1995 on the same page: “The largest and traditionally most politically powerful ethnic group” of Pashtuns  reached in 1995 “an estimated 10.1 million…”(p.104). If we divide this estimated number by the estimated total population number, the result for Pashtun population size shall be nearly 55%, unless it is an error committed by  the authors/editors (Nyrop and Seekins)? 10,100,000/18,400,000=0.5489=55% Pashtuns. 
Even U.S. Central Command General Tommy Franks (June 2000-July 2003) who led the invasion of Afghanistan  in 2001 and  the invasion of Iraq in 2003, spoke of “majority Pashtuns” (see below).
 
Let’s take a look at a few French sources. According to  Encylopedia de L’Agora (2013):  Pashtuns  make up  38% and their language Pashto35% , Tajiks  are (25%),  and “perse afghan” (Dari ) 50%, Hazaras are19%, Turkmens are 11%. As reported by Le petit Larousse (2011): Pashtuns  are 40% and Tajiks are 30%.  As stated in Larousse Encyclopedique (2007): Pashtuns  amount to 40%. Pursuant to ONG show (Tomorrow’s Afghanistan) created in 2001: Pashtuns  constitute 40%, Tajiks 32%, Hazaras 9%. In keeping with Atlas Economique Mondial (2000), Pashtuns consist of 38%, Tajiks 25%, and Hazaras 14% of the Afghan population. I am very thankful to Dr. Osman Rostar Taraki for sharing the above French data with me (March 13, 2013).
 
The French statistics for Afghan ethnic composition need to be scrutinized. They illustrate the French government’s strong inclination toward an anti-Pashtun group and its so-called “legendary” commander Massoud. We can  easily identify resemblance between the above French and CIA’s statistics about  the Afghan ethnic and linguistic structure. The reason is that former colonial France and current imperial U.S.A. have a common denominator for the realization of  their national interests: the  political puppet Ahmad Shah Massoud. He had the courage  to auction the independence, sovereignty and territorial  integrity of Afghanistan to colonial and imperial powers (Soviet Union, Russia, France, and U.S.A.) and Persian-speaking Iran without any discrimination. 
 
I assume that after 1992  British and German sources might have followed the CIA’s template for the  Afghan socio-linguistic composition.
To refute the cooked up statistics, I need to present the Wak Foundation for Afghanistan’s comprehensive study and data. Until now, this research and survey project has produced the most authoritative and authentic document on the ethnic composition of Afghanistan.
 
        Wak Foundation’s Statistics for Afghan Ethnic and Linguistic Groups 

For the record,“The Ethnic Composition of Afghanistan" is a six-year survey and research project ( April 1991- July 1996). It was conducted by the then Peshawar/Pashtunkhwa-based Wak–Foundation for Afghanistan which was published in 1998 (1377 Solar Hijri). This self-funding organization is Research and Implementation Institute for Afghanistan’s  Rehabilitation, Development and Drug Control Programmes.    Engineer Mohammad Enam Wak is the Founder and President of the Wak Foundation for Afghanistan (I will be using here its short form: Wak Foundation). He is of Tarin-Pashtun heritage born in 1954 in  Sorkhrod of Nangarhar province and graduated from the Geology Department at the Kabul University in Afghanistan. Enam Wak is the author of several publications in his mother language Pashto. While working in Iran, his two books were published there in Farsi (Persian). To refute the cooked up statistics, I need to present the Wak Foundation for comprehensive study and data for Afghanistan. 
 
Until now, this research and survey project has produced the most authoritative and authentic document on the ethnic composition of Afghanistan.  In 2012  The Aryana Encyclopedia (da aryana daieratul ma’aref) in Kabul printed  (p. 455) ethnic statistics that are matching with those published by the Wak Foundation  in (1998= 1377 Solar A.H.): Pashtun (62.73%), Tajik(12.38%), Hazaras (9%), Uzbeks (6.10%), Turkmen (2.69%), etc. Mrs. Soraya Popal, who is currently the President of the Academy of Sciences in Kabul, had declared the above statistics in the House of Representative of Afghanistan (wolasi jarga). Below is the Pashto  text published in the Aryana Encyclopedia:
«دافغانستان ملی اتنیکی جوړښت چې په دې وروستیو کې څرګند شوی او په لاندې ډول وړاندی کیـږي: پښتانه ۶۲،۷۳، تاجک ۱۲،۳۸، هزاره  ۹،۰۰، ازبک ۶،۱۰، ترکمن ۲،۶۹، ایماق ۲،۶۸....»- مخ ۴۵۵، اریانا دایـرة المعارف 
 
Wak Foundation’s Methodology Credibility 

The survey of Wak Foundation has credibility for the detailed and meticulous efforts; familiarity with the cultural nuances and socio-ethnic organization of the Afghan society; and the time spent achieving results.

Consultations with Afghan scholars, intellectuals, dignitaries,  former civil servants, teachers, and religious and tribal leaders took place. These discussions broadened the survey staff members’ horizon to respect the socio-cultural norms of local communities, as the circumstances may require. Also, they were trained by experts.  Besides, preliminary   survey was conducted in early 1991 among refugee population residing in Iran( Tehran and Mashad), Peshawar, and Quetta. Similar exploratory interviews were run with knowledgeable people in large cities of Afghanistan in early 1991. This survey started with zone and extended down to the village.  The actual survey in Afghanistan was mainly conducted on the district (wolaswali) level while in some locations on the village level (May 1991-September1996). During the actual survey, some of its field members went to Russia and Central Asian countries in 1995 . Their mission was to verify with Afghans there the data of the preliminary survey conducted in Afghanistan’s northern  provinces. “Some of the interviews” conducted in central Asian countries “obliged” the Wak Foundation to “repeat the survey in some”  of the northern provinces of Afghanistan like Baghlan, Samagan and Balkh.  “A few districts in these provinces” were reexamined in early 1996.  Nancy Hatch Dupree, the wife of the late  U.S. distinguished expert on Afghanistan Professor Louis Dupree, wrote in her endorsement of the Wak Foundation project about the Afghan ethnic composition:  “  Rarely have Afghans taken an interest in this bewildering subject”.  Therefore, she complimented Wak for “ being a pioneer in this essential endeavour” (11 June 1998, University Town, Peshawar). A short version of this 255-page book in Pashto was published in English  in July of 1999 in Peshawar, and its final draft was “edited” by Nancy H. Dupree. 

Attempt to Kill Mohammad Enam Wak, June 1, 2000

The effectiveness of the Wak Foundation became a threat to the conspirators of both the Massoud-Rabani regime in Kabul and the Punjabi-run government of Pakistan. To destroy this important institution at its core, they might have hand in the attempt to assassinate the founder and president of the Wak Foundation. 
 
Following the Pashto version of The Ethnic Composition of Afghanistan (1998), its compact English version was published in July of 1999. A third book published by Wak was Federalism in Afghanistan (2000), in which he discussed the unification of Pashtuns on both sides of the illegal, invalid  and immoral Durand Line of 1893. Peshawar-based  Afghan sources believed that these three book had  unsettled the Pakistani intelligence and Massoud. The  leader of the Northern Alliance Massoud could not tolerate (a) the Pashtun identity of Afghanistan, (b) the Pashtun ethnic statistics in Afghanistan (62.73%) and (c) the need for Pashtun unification. The Pakistani intelligence service  was agitated by the argument of Pashtun unification. In light of such  positions, one can argue that the decision to assassinate Enam Wak was triggered by the above three books. Leaving his home for work, Eanm Wakwas repeatedly shot in the front of the exit door of his residence in Peshawar by unidentified gunmen on June 1, 2000:  twice in the left arm and once in the abdomen (Wak saw two men at the two front corners of his residence). After 
being released from the hospital, he took refuge in Norway.
The probability of Massoud involvement in the attempted assassination of Wak is more likely than the Pakistani Intelligence service since Massoud had to gain a lot more from his death than the Pakistani Intelligence. Moreover, Pakistani Intelligence has professional assassins and they make sure the targeted person does not survive. The fact that Wak survived points to the culprits wanting to dissipate expeditiously in order to avoid capture by local  police. Had it been the Pakistani Intelligence, they would have made sure to finish him before departing the scene of the crime since they had no reason to worry about capture. 
 
Wak Foundation Criticizing Previous Population Statistics 

Due to the fact that the Afghan society is heterogeneous, Wak Foundation  has
criticized  the collection of previous  population statistics  for  these  reasons: 

First, the previous population statistics did not distinguish between  ethnic and language groups in Afghanistan:  For example,  Persian (Farsi, Dari)-speaking  ethnic Pashtuns in Herat were counted as Tajiks.  Farsi-speaking  Hazaras are  ethnically Hazaras, not Tajiks. Although  members of  the Afghan  royal family were  using the Afghan version of Persian (Dari), they were not called Tajiks, but Mohammadzai Pashtuns. The Pashtun society is predominantly tribal, in which the identity is secured mainly by ethnicity (qaum).  If we compare the Afghan society to an orange, then language is the skin of the orange, not the independent parts (tribes) within its skin.
Determining the ethnic percentage in Afghanistan by mixing language identity with ethnic identity caused problems for determining ethnic identity. This means that Tajik is not an ethnic identity, but a default linguistic identity.  Consequently,  Pashtuns, who could  or did not speak Pashto, were counted as Tajiks.  Farsi/Dari speaking Pashtuns lost their cultural/language  identity by 7.73%  to Tajiks: Pashtuns are ethnically 62.73% of the total Afghan population. However, linguistically/culturally  they are 55%. Nevertheless, Pashtuns made up ethnically as well as culturally the majority of  the total Afghan population (17,918,454) in 1996, the year of the completion of  the Wak Foundation’s survey.

Second, smaller ethno-religious minorities like Ismailite Tajiks and Shiite Qizelbash are counted with Hazaras. This, in turn, increased the number of Hazara group. U.S. anthropologist and expert on Afghanistan Louis Durpree (1929-1989) deemed Taimanis  as part of Aimaqs; however, they are originally Pashtuns, not Aimaqs.  Most of the Farsibans (Farsi-speaking people) in Herat are Pashtuns while some of them are  Aimaqs.

Third, mixing language with ethnicity is not appropriate for counting the population of Afghanistan. Precisely, Afghan Persian (Dari) is the mother tongue of Tajiks; however, it does not mean that all Persian-speaking Afghans are  of Tajik heritage. The question in this state of affairs is this: Why non-Tajik Afghans prefer to speak Persian (Dari)? The main reason for this situation is that Dari/Farsi was the language of the court, bureaucracy, business, the press, as well as mostly the language of education. 

Fourth, Pashto language was suffering from social prestige because the ethnically Pashtun royal  and ruling family did not try to learn, read  speak and write in Pashto. Hence, Pashto became a neglected, second class national language. If the King and his family members do not communicate in Pashto, why should the prime minister, ministers of departments, university professors, parliam. Practically, Pashto speakers could not aspire to positions of power in Afghanistan without learning, writing, and speaking Dari/Farsi (Persian).  In fact, Pashto was precluded   from social prestige and blocked from the sphere of political economy. Pashto urgently needed and needs a top-down solution to achieve social prestige. This will enable Pashto  to become a productive partner in the framework of  political economy. Pashtun poet-philosopher Gul-Pacha Ulfat (1909-1977) had expressed his thought in a couplet on the diminishing social status of Pashto: 

                       People communicate in the language used in the government  

                         When will Pashto become the language of the government   

سر او کار د خلکو دی د ژبې د سر کار سره         کله به غـریــبه پـښتو ژبه د سـرکارشــي            

Fifth, Dari was the main language of education and press. Most schools and all institutions of  higher education were taught in Dari. Also, Dari was part ofthe religious curriculum in mosques and madrasas: The 13th century  Persian writer and poet Saadi Shirazi’s  two books (Bostan=the  Orchard, and Golistan= the Rose) were organized about his Sufi, social and moral thoughts, and for this reason they have been taught in mosques. Today’s Iran (since 1935), former “Persia” and its language “Farsi” (Persian) have always been internationally known as “Persian”, not Irani.  As a powerful neighbor, Iran has had a deep cultural influence in Afghanistan. To adjust them to the Iranian cultural ideals, the western cultural exports were “mostly filtered, refined and conditioned.”  Practically, Dari was compulsory for all government employees in Afghanistan.  Pashtuns and other non-Tajik ethnic groups that were going to Kabul to study and/or to dobusiness, had no other choice but to speak Farsi-Dari. The prominent newspaper “Anis” was published in Dari. There was no girl school for Pashto-speaking population in Kabul. There were only two high schools in Kabul where the teaching language was Pashto: Khoshal Baba Lycee and Rahman Baba Lycee.  “Royal court without Pashto means the death of Pashtuns” (be Pashto arg da Pashtano marg dai, Zirakyar). For an analysis of the importance of language, see Zirakyar (December 2010). 

Languages not only serve as the means of communication, but also they are the medium of influence, power and identity-especially in a politically organized community (nation state). As long as there are nation states, there will be national interests and national languages. Languages are fundamental to cultural and national identity. The future of humanity depends on both the cultural identity and the cultural diversity. See Zirakyar (Language from Adam to Present, December 2010= Linda 1389 Solar A.H.).

          Percentage of Afghan Ethnic Groups Based on Ethnicity and Language
                      From WAK Foundation Research and Survey (1991-1996)
په افغانستان کې  د خـټـې او ژبې په بنسټ د بـیلابـیلو قومونو ســلـنـې، واک فـوڼـډ یشـن:
۱۹۹۶-۱۹۹۱
                             
Number         Major Ethnic Groups             Based on Ethnicity         Based on Language 
                                                                                    %                                   %
    1                          Pashtuns                                     62.73                                55
    2                            Tajiks                                        12.38                                33
    3                           Hazaras                                        9.00                                 00
    4                            Uzbeks                                        6.10                               5.80
    5                           Turkmen                                       2.69                                1.4
   6                            Aimaqs                                        2.68                                  00
 
For collecting  demographic data in  Afghanistan, seven regions were determined by the 
Wak Foundation  as follows:
1. Northern Region: Samangan, Balkh, Jozjan and  Fariab province.
2. North-Eastern Region: Badakhshan, Takhar, Konduz and Baghlan Province.
3. North-Western Region: Ghor, Badghis, Herat and Farah Provice.    
4. Eastern Region: Paktia, Nangarhar, Kunar and Laghman Province.
5. East-Central Region: Ghazni, Logar, Wardag, Kabul, Kapisa, Parwan and Bayan.
6. Southern Region: Nimroz, Helmand, Kandahar, Zabal, Paktika, and Orzgan.
7. Nomads 
 

Ethnicity-Based Percentage of Major Ethnic Groups in Seven Afghan Regions

Regions              Pashtuns               Tajiks                   Hazaras                  Uzbeks  

Northern               684,532                148,191                253,756                 765,708

                             30%                          6%                       11%                       33%   

North-Eastern     711,194                 981,807                  89,605              283,916

                              33%                         45%                     4%                     13%

North-Western     1,115,037              154,912                  27,166                  6,071

                                59%                       8%                          1%                     0%

Eastern                   1,994,275               18,237                      879                      0

                                  90%                       1%                           0                       0

East-Central             2,907,405             912,454                 1,000,495          37,388

                                   58%                   18%                        20%                   1%

Southern                   2,047,679               2,812                   239,959               447

                                        87%                   0%                          10%               0%   

Nomads                    1,780,000                   

                                      89%                     0%                           0%              0%       

Total                         11,240,122           2,218,413             1,611,860      1,093,530       

                                      62.73%              12.38%                    9%             6.10%

 

Considerable  Minorities           Total                      Small Minorities 

Aimaqs              Turkmen                                                                       Grand Total

1,305                  378,797             2,232,289                  61,345                  2,293,634

0%                        17%                     97%                         3%

                            35,149               2,101,671                  71,285                 2,172,956

                               2%                       97%                         3%

478,825                 49,046               1,831,057                   53,053               1,884,110

25%                         3%                      97%                          3%                  

                                                     2,013,391                   200,462             2,213,853

                                                            91%                          9%   

                            18,694                 4,876,436                 119,535             4,995,971

                                0%                        98%                           2%

                                                          2,290,897                  67,033             2,357,930

                                                               97%                          3%    

                                                          1,780,000                  220,000          2,000,000

                                                               89%                          11%

480,130             481,686                   17,125,741                792,713         17,918,454

2.68%                  2.69%                       95.58%                    4.42%            

Now,  I shall shed some light on the characteristics of the leaders of the  Northern Alliance: 

Who Are  the Major Players in the Northern Alliance? 

It is important to also point out and establish the credibility of the leaders of the Northern Alliance as their malicious exercise in indecency in regards to  Pashtuns’  demographic manipulation is indicative of their character. The following write-up and quotes are of the U.S. officials assessing the main figures of the Northern Alliance.
 
Two days after the 9/11 tragedy (during the National Security Council meeting on September 13, 2001), President George W. Bush wanted to know  from the CIA leadership  about the individual Northern Alliance leaders? Cofer Black (Director of Counterterrorism Center at CIA) said: “One key [Northern] Alliance general, Abdurrashid Dostum, had been on everyone’s payroll-Russia, Iran and Pakistan.” (Quoted in Bob Woodward, 2002, p. 53). Woodward knew from DIA’s “ highly classified memo”, which “in large part blamed General Fahim, essentially calling him a wimp who would talk and talk, then not show up for battle.” (Ibid. 268). CIA’s Director Tenet said at the National Security Council’s above meeting that “with the CIA teams and tons of money, the [Northern] Alliance could be brought together into a cohesive fighting force.” (Ibid., p. 51).
 
According to Deputy Commander-in-Chief of the U.S. Central Command Lt. General Michael DeLong, Northern Alliance’s major commanders (Dostam, Khalili, Faheem, and Ismael Khan) were “fighting and  killing without remorse” and this “was a way of life for them”. General DeLong adds that “each having personally killed to fifty men”, and  after the 911 catastrophe they would be “theoretically” the generals  fighting in Afghanistan for the Commander-in-Chief  of the U.S. Central Command General Tommy Franks. (DeLong with Noah Lukeman2004, pp. 24-47). Also, General Tommy Franks  was aware of the fact that “northern factions fighting against majority Pashtuns” would create another civil war in Afghanistan. (Franks quoted in Berntsen,2005, pp 289-92). Berntsen, who was CIA’s field commander in Afghanistan, informs us about his experience with  the Northern Alliance as follows:  “ I know from my experience that Persians and their Afghan cousins are all carpet salesman at heart.”  By implication, Berntsen believed  that the commanders of Northern Alliance would sell Afghanistan like a carpet. On October 30, 2001, Commander-in Chief of the U.S. Central Command General Tommy Franks arrived in Tashkent, where Fahim and his treasury minister  Aref were waiting for him. Shortly  before the meeting, Tommy Franks said to the CIA agent Berntsen: “Time to discuss the price of rugs” with the two Northern Alliance leaders. When Fahim wanted more money, Franks call this try “Bullshit”! (General Tommy Franks (2004, pp 309-311). All the facts, ideas and assumptions presented here shall lead to the following conclusion.  
 
Conclusion
 
For all their geopolitical games,  colonialism and imperialism have been relying on minorities. The Northern Alliance in Afghanistan  under the leadership of “Great” Ahmad Shah Massoud is an example par excellence.  U.S. President Franklin D. Roosevelt had said that “In politics, nothing ever happens by accident. If happened, you can bet it was planned that way.” (Quoted in Moore and Slater, 2003, p. 323). Roosevelt  came from an aristocratic and political family, was Harvard law student, corporate lawyer, State Senator, Assistant Secretary of Navy, Governor of New York, and he was  the only U.S. President to be elected four times (1932-45). In addition,  he led his country through difficult times: the Great Depression and the World War II (1941-1945).  
 
Roosevelt killed two birds with one stone:  His war was good for defeating both the depression and Hitler. Based on President Roosevelt’s extensive political experience, I cannot but to agree with his aforementioned statement. His wisdom, judgment and political maturity, as expressed in his statement, are reinforcing my thesis:  Since 1992 the U.S. Central Intelligence Agency has deliberately lowered the socio-linguistic statistics of the resistant majority Pashtuns while it has inflated the ethnic and linguistic population size of the Afghan minorities mostly subservient to the U.S. government’s imperial needs. The anti-Pashtun Northern Alliance under the leadership of Massoud had played the same  role for the realization of the Soviet/Russian  interests in Afghanistan. Practically, he was the fifth column of foreign powers to undermine the Afghan nation’s solidarity.
 
CIA’s estimates for ethnic and linguistic statistics in Afghanistan are not without serious consequences for majority Pashtuns, whose demographics had been reduced since July of 1992, the year in which the pro-Tajik Massoud-Rabani team grabbed power in Kabul with the help of Communist generals belonging to the very pro-Soviet Babrak  Karmal’s faction.  The  CIA’s estimates for Afghan demographics will be used to determine quotas for a new privileged but client elite in Afghanistan. For example, a non-Pashtun Afghan-American familiar with the campus  of the Stanford University in California informed me in mid-2012 that among the students from Afghanistan there  was an “irrelevant minority” (ta’dad-e nachiz) of  Pashtun heritage. 

However, even if the current regime in Kabul issueselectronic Identity Cards, the probability of corruption and fraud could be very high as the current regime is effectively controlled by the lieutenants of the late Ahmad Shah Massoud (see below attachment).  The electronic cards need to be prepared and administered when foreign forces and the Northern Alliance do not control the current regime in Kabul. Then, the problem of socio-linguistic statistics can be resolved through electronic identity cards. However, the current colonial, mercenary and multi-dimensional corrupt regime is unable to issue electronic national identity cards.  A legitimate, honorable and trustworthy national government will have the capacity to issue such cards. These cards shall include: (1)  both   parts of identity: ethnicity and language;  (2) they shall be finger printed; and (3)  the biographical data on the card shall be machine/computer readable; For  illustration purposes, I suggest the following design:
 
AFG8KR, RE-PN9ZSF93837456
Name: Zalanda Samsor 
Gender: Female
Nationality: Afghan
Ethnicity:  Pashtun,Hazara, etc
Language: Pashto, Turkmani, Uzbaki, etc.
Mother Language: Pashto, Degani, etc.
Father: Sambal Redai
Born: 1352(1973) in Asmar, Kunar
 
AFG stands for Afghan; 8 is the number assigned to Kunar province, KR stands for
Kunar province; 9 is the number assigned to the neighboring province Nangarhar; RE stands for Region East; PN stands for Pashtun; and ZSF stands for Zalanda Samsor, Female. 
 
Attachment under Scrutiny
 
Below see “tazkera” (Identity Card) for Afghans presented by the Ministry of Interior Affairs of the puppet regime in Kabul.  The heading of the ID card is printed in 
Dari  only although article 16 of  the colonial constitution of the Kabul regime mentions Pashto first and Dari second as the formal languages of the state.  Other information onthe ID card  is printed first in Dari followed by Pashto translation. I discovered four errors in the Pashto text:
معلومات چه د کورنیو چارو[ د] وزارت په معلوماتی مرکز .... د ولسوالی [ ولسوالۍ ] کوډ.... د   زیژیـډلو[زیـږیـدنې/ زیـږیـدلو] کال
 
These defects exemplify not only negligence but also the intention to damage the social and political prestige   of Pashto language, which has the home-grown energy for the national identity of Afghanistan. Also, the word “wagarri” hardly represent the meaning of “atba’ ” (citizens). The word “Wagarri” means people (wolas, khalk).
تبعه( وګړی)، اتباع=وګړي (ولس،خلک). د «هیوادوال» ټکی پوخ سیاسي مفهوم لري، یانې په خپل هیواد کې د برخې، مسولیت او پریکړې خاوند.ځما وړاندیز دادی چې تذکرې ته دې «هـویتـپاڼه» وویل شي او تبعه/اتباعو/وګړو ته دې هیواد وال/هیوادوالان وویل شي. ګوندې په دې اکله پښتو ټولنه خپله چار پوهنه وکارولی شي. 
I do not like the word “taba’” (singular for citizen) and “atba’ ” (plural for citizens).The word  taba’  implies  passivity, dependency and submission; however, the words “hewadwal” (citizen)and its plural (“hewadwalan”) imply political participationprovince. 
‌
________________________________________________________________________
 
________________________________________________________________________
 
My biography: I am of Salarzai-Pashtun/Afghan heritage with a Ph.D. in political science from the Free University of Berlin, Germany. I taught in Afghan, German and US universities, currently a US based independent scholar. Most of my publications are in Pashto, followed by English. [email protected]

Bibliography   
[email protected]
 
Afghan, Samsor, The Second Saqawi [anarchy, chaos]. (First ed. 1998, 2nd ed. 2001), in Pashto. Second edition includes 414 pages.
 
سمسور افغان، دویمه سقاوي. لومړئ چاپ ۱۳۷۷ لمریز(۱۹۹۸)، دوهم چاپ ۱۳۷۹ لمریز(۲۰۰۱). خپرندوی: د افغانستان د کلتوري ودې ټولنه، جرمني. دوهم چاپ په ۴۱۴ مخونو کې.  
Afghan, Sayed  Jamaluddin (1837-1897), in his book “Tatmatul Bayan Fi Tarikhul Afghan”, referenced in: Sediqullah Reshtin, New Research (Peshawar/Pashtunkhwa, 1979, p. 98), quoted in Wak (1998)/see below.
 
صدیق الله رښتین، نوې څیـړنې(پیښور، پښتونخوا، ۱۹۷۹، مخ ۹۸ )/ د افغانستان  قــومي جوړښت د افغانستان لپاره د واک فونډیشن شپـږ کلنه(۱۹۹۶-۱۹۹۱)  سروې او څیـړنه. لمریز  ۱۳۷۷=   ۱۱مخ، ۱۹۹۸
 
Area Handbook for Afghanistan (Washington, DC, 4thedition, 1973). 
 
Aryana Encyclopedia (da aryana daieratul ma’aref, Kabul 2012):
«دافغانستان ملی اتنیکی جوړښت چې په دې وروستیو کې څرګند شوی او په لاندې ډول وړاندی کیـږي: پښتانه ۶۲،۷۳، تاجک ۱۲،۳۸، هزاره  ۹،۰۰، ازبک ۶،۱۰، ترکمن ۲،۶۹، ایماق ۲،۶۸....»- مخ ۴۵۵، اریانا دایـرة المعارف 

 
 
Arnold, Anthony, (Afghanistan’s Two Party Communism: Parcham and Khalq( Stanford  University, California,  1983).  
 
Berntsen, Gary,  Jawbreaker: The Attack on Bin Laden and Al-Qaida( 2005). 
 
CIA World Factbook  (1981-2012 = 1360-1391 Solar Hijri).
 
DeLong, Michael  with Noah Lukeman, Inside the CentCom: The Unvanished Truth about the Wars in Afghanistan and Iraq, 20004).
 
Derbyshire, J.D. and Jan Derbyshire (Political Systems of the World. First published in 1989 by W & R Chambers. Second edition-revised and expanded-published in the United Kingdom 1996 by Helicon Publishing Ltd. First published in the USA in 1996 by St. Martin’s Press in New York. 
 
Encyclopedia of World Cultures, Vol. III (South Asia/Paul Hockings volume editor. Boston Massachusetts: G.H. Hall & Co/Macmillan Inc, 1992). 
 
Franks, Tommy, American Soldier. (New York, NY: 2004).
 
French sources: 
Encylopedia de L’Agora (2013); Le petit Larousse (2011); Larousse Encyclopedique (2007); Atlas Economique Mondial (2000). 
 
www.hewad.com has published the late Afghan Academician Abdul Shakur Rashad’s tabulation as a reaction to the false demographics published in the CIA Word Factbook in July 1992.

Huntington, Samuel , “The Clash of Civilizations?” (Foreign Affairs, summer 1993-expanded to a book in 1996).
 
Jervis, Robert, “Intelligence and Foreign Policy,” International Security( winter 1986-1987).
 
Lewis, Bernard, “The Roots of Muslim Rage” (Atlantic Magazine, 1990).
 
Magnus, Ralph H. and Eden Naby, Afghanistan: Mullah, Marx and Mujahid. Boulder Colorado: Westview Press/Perseus Books, 1998.
 
Margolis, Eric, American Raj: Liberation or Domination? Resolving the Conflict Between the West and the Muslim World (Key Porter Books, 2008).
 
Moore, James and Wayne  Slater, Bush’s Brain. (John Wiley and Sons, 2003). 
 
Nyrop, Richard F. and Donald M. Seekins (Afghanistan: A Country Study. 2001. Electronic Version (2012).
 
Reshtin, Sediqullah (see above: Afghani, Sayed  Jamaluddin ).  
 
Richardson, Bruce G., who traveled to Afghanistan in 1986, 1987, 1990,1991and 1997, has many Afghanistan-related publications, such as  these important to my research paper: Afghanistan: A Search for Truth (New York: Free Forum, 2009); Afghanistan, Ending the Reign of Soviet Terror (Bend, OR: Maverick, 1996); From Archives: In Quest for a ‘Greater Tajikistan’ (May 31, 2011); Ethno-centric Russian and U.S. Strategies in Afghanistan; Redrawing Map, Altering the Ethnographic Character of Afghanistan (2012); “A Noteworthy Narrative, Dispelling Partisan and Politically Expedient Mythology”(April 14, 2013); Discriminatory Ethno-Centric Russian and U.S. Strategies Imperil Afghanistan (April 25, 2013).
 
 
Sarif, Gul Janan , Das Afghanische Schulwesen (Ph.D. thesis), Von Goethe University, Farnkfurt am Main, Germany, 1972. 
 
Schurmann, H.F., The Moghl of Afghanistan,1962. 
 
Stanizai, Zaman,“From Identity Crisis to Identity in Crisis in Afghanistan”. Electronic version: December 16, 2009 http://www.stanizai.org/     [November 15, 2012].    
 
Wak, Mohammad Enam, The Ethnic Composition of Afghanistan: A Six-year Survey and Research project: 1991- July 1996.Peshawar, Pashtunkhwa (Sapi’s Center for Pashto Research and Development), 1998= 1377 A.H. (In Pashto). Its compact English version was published in Peshawar, Pashtunkhwa (Khatiz Organization for Rehabilitation, July 1999). 
 
Wilber, D.N., Afghanistan: Its people, its society, its culture, 1962. 
 
Woodward, Bob, Bush at War, Simon and Schuster, 2002.
 
Zakaria, Fareed, the host of “Global Public Square” program at CNN (April 11, 2010) was discussing with Peter Galbraith (former U.N. Representative to Afghanistan). 
 
Zirakyar,Rahmat“Pashtun-Bashing in Kite Runner: A Psychological Operation?”, December2009  http://www.dawatfreemedia.org/english/index.php?mod=article&cat=pashto&article=134

Zirakyar, Rahmat  Language from Adam to Present, in Pashto (December 2010 = Linda 1389 Solar A.H.). Electronic version, published by  www.nahimi.dk/pashto/

زیرکیار، رحمت ربی، ژبه له بابا ادمه تر دې دمه ( لینده ۱۳۸۹ لمریز= دسمبر ۲۰۱۰). الکترانیک چاپ: www.nahimi.dk/pashto/   

 
 
 
 

 

-
بېرته شاته