د ځان وژنې کولتور
[05.Oct.2017 - 10:39]د ځان وژنې کولتور
لیک: خان محمد مبارز څاپی
کلتور ته ځینی کلچر ، ځینی فر هنګ ا و څینی ثقا فت و ا يی ،
خو په پښتو ژ به کی هڅو ب نو ميد لی د ی ۰ کلتور
چی په کی ټو لی ا نسا ني کړ ه و ړ ه ر ا نغا ړ ل شو ي د ي ، کو لی شو په د ې لنډ و ټکيو کی و پيژ نو :
۱ - د یني شعا يیر ۰ ۲- د و د و نه ا و رواجو نه ۰ ۳- کر کیله ا و د ژ و یو سا تنه ۰ - ۴ - و د و نه ا و جنا ز ې ۰ - ۵ - کلي ا و کو
ر و نه ۰ ۶ - ښا ر و نه ا و و ا ټو نه ۰ ۷ - سأ ند ې ا و سند ر ې ۰ ۸ - میلمه تو ب ا و کو ر به تو ب ، ا و د ا سې نو ر ۰
ا و س به و ګو ر و چی د کلتور د د غو ټو لو ا ړ خو نو څخه کو م یو يی ز مو ږ د ټو لنی په و ر ځنیو چا ر و کی په ر و غه ا و
ر ښتینه تو ګه شته و ا لی سا تلی د ی ؟
د يني شعايیر :
په د یني شعا يیر و کی ز مو ږ و ر ځنی ژ و ند په د ې د ر یو ټکيو سنبا ليږ ي : ا یما ن پر غیب ، لمو نځ ا و ا نفاق یاو ر کړ ه ۰))
د غه د ر ې ټکي د قر ا ن کر یم د ا لبقر ې سو ر ت په پیل کی په ځلا ند ه تو ګه لید لی ا و لو ستلا ی شو ۰ یعنی :
یوء منو ن با ا لغیب و یو قیمو ن ا لصلا ت و مما ر ز قنهم یو نفقو ن ۰ ))
د ا سلا م د د ین په ا صو لو کی د د غو د ر یو ا صلو نو د حتمي پلي کيد لو په هکله هر کله تا کيد شو ید ی ۰ خو په خو ا شینی
سر ه با ید و و ا یو چی : نه یو ا ځې ز مو ږ په کړ و و ړ و کی د غه د ر ې ا صله ټو ل په ټو له نه پلي کیږ ي چی په نو ر و ا سلا
مي ټو لنو کی هم همد ا سی مو قف لر ي ۰ د اپه د ا چی که څو ک ا یما ن پر غیب لر ي ا و لمو نځ کو ي ، خو ا نفاق نه لر ي ۰
څو ک چی ا نفاق لر ي ، هغو ی ا یما ن پر غیب نه لر ي ، یا لمو نځ نه کو ي ۰ په د ې تو ګه د د و ی ا یما ن نيمګړې د ی ۰
د ا یما ن د غه نیمګړ تیا ئی ا ړ خ د ا نن نه د ی چی د ا فغا نا نو په منځ کی لید ل کیږ ي چی لا د ډ یر و ز ما نو نه ر ا په د یخو ا
خپل شتو ا لی سا تلی د ی ۰ تو پیر د ا دی چی : پخو ا به شتمنی په سلو کی پنځو س په ر و ا تو ګه تر لا سه کيد لی ، مګر نن
که د هر چا شتمني و څيړ ل شي ، نو د ر و ا و ا لي به ټکی هم په کی و نه ميندد ل شي ۰
د و د و نه ا و ر و ا جو نه
په د و د و نو ا و ر و ا جو نو کی چی د ټو لنی ښیکڼی ا و ښکلا و ې د کلتور د سپیڅلی ا ړ خ په تو ګه ځليد ه ، خپل ر نګ با یللی
د ی ۰ یعنی : د ښیګڼو ا و ښکلا وو پر ځا ی د ا د بد ګڼو ا و ز و ر و ا کو بد ې چا ر ې د ي چی په ټو لنه کی په کر کجنه تو ګه
و ا ک چلو ي ۰
کر کیله ا و د ژ و یو سا تنه
د کر کیلی ا و د ژ و یو سا تنی په چا ر و کی د و د ې ا و پر ا ختیا هیڅ څر ک نه لید ل کيږ ي ۰ یعنی هر څه د پخو په څېر د ي ۰
و د و نه ا و جنا ز ې
د و د و نو ا و جنا ز و په هکله با ید و و یل شي چی :
ا لف : و ا د ه چی د د و ه وو تنو یعنی د پيغلی ا و ځلمی په خو ښه ا و د هغو ی د ر و ا وو شتمنیو په کچه لما نځل کيد ه ۰
مګر نن نه یو ا ځې د ا چی خو ښه ا و ر ضايت په کی نه ر عا یت کیږ ي ، چی د ر و ا وو شتمنیو څرک هم نه لید ل کیږ ي ۰
هر و ا د ه چی هر چیر ته کیږ ي ، هغه ا ر و مر و د نا ر و ا وو شتمنیو په ز و ر کيد و نکي د ی ا و د ا نا ر و ا شتمنۍ د ي چی په
سیا لی کی ئی د و لس ملا ما ته کړ ید ه ۰ "
ب : د جنا ز و په هکله با ید وو یل شي چی : په د ې تیر و څلو ر و لسیز و کی د جګړ و له لا مله په جنا ز و کی د و مر ه ډ یر
و ا لی ر ا غلی چی لا څو ک خپلو شخصي کا ر و نو ته هم نه و ز ګا ر يږي ۰
کلي ا و کو ر و نه
د کلیو ا و کو ر و نو د جو ړ و لو غو ر ځنګ لا ډ یر ه مو د ه پخو ا پیل شو ی وو ، خو د غو تیر و څلو ر و لسیز و جګړ و ا و
نا ر ا میو ، نه یو ا ځي د ا چی په ټپه و د ر ا و ه چی په کی خپل سر ي هم و د و د و له ۰ یعنی : د ټو ل ا فغا نستا ن په کچه ز و ر
و ا کو هر چیر ته ا و په هر ه تو ګه ئی چی ز ړ ه و غو ښته د و د ا نو لو سر ه جو خت و ر ا نی ئی هم ر ا مینځته کړ ۰ د ا سی
چی : چیر ته چی شنی ز ر غو نی سیمی ا و پا ر کو نه وو ، په هغو ټو لو کی کو ر و نه و د ا ن کړ ل ، ا و په د ې تو ګه ئی طبیعت
ته چی په ژ و ند ا نه کی د چا پیر یا ل غو ر ه ا ړ خ ګڼل کیږ ي غټ مر ګا نی ګذ ا ر و ر کړ ۰
ښا ر و نه ا و و ا ټو نه
د ښا ر و نو ا و و ا ټو نو د و د ا نو لو چا ر ې هم د کلیو ا و کو ر و نو په څیر د نا ر و ا وو ز و ر و ا کو د نا و ړ و چا ل چلند ښکار و ګر
ځيد ، لکه چی د مثا ل په تو ګه د کا بل ښا ر و ر ته نو مو لی شو ۰
سا ند ې ا و سند ر ې
پخو ا به سا ند ې د و یر و نو په مها ل ا و سند ر ې د ښا د ۍ په مها ل ا و ر و ل کيد لی ، خو ا و س د غه د و ا ړ ې بر خې هم په و یر ا
ا و هم په ښا د ۍ کی په هم مها له تو ګه ا و ر و ل کیږ ي ۰ یعنی : ز مو ږ و لس نن د کیڼ لا سو ا و ښي لا سو د سما سمو لا س
و هنو له لا مله په هم مها له تو ګه هم ښا د ي لما نځي ا و هم و یر ۰
میلمه ا و کو ر به
میلمه ا و کو به هغه د و ه تو ر ي د ي چی ز مو ږ د و لس د غو ر ه ا و سپیڅلي کلتور یو مهم ا ړ خ تمثيلوي ۰ خو ا و س ا و س د غو د و ه وو تو ر و څه غو ند ې خپل شتو ا لی له لا سه و ر کړ ی د ی ۰ یعنی : میلمه پا لنی د خپل ا نسا ني ښیګڼو ر نګ با یللی
ا و د ا سیا سي ګټی و ټی د ي چی د هغه ځا ی ئی ډ ک کړی د ی ۰
د ا و ه د کلتور په هکله یو ه لنډ ه کتنه ۰ په کلتور کی د بد لو ن کو مو بر خو ده چی په پو ر ته کر ښو کی و ر ته ګو ته
و نیو له شو ه ، ز ما په ا ند لا مل ئی د ا د ی : د خد ا ی بښلي محمد د ا وو د خا ن د جمهو ر یت د ر ا منځته کيد لو سر ه جو خت ، ښي ا ړ خو ا و کیڼ ا ړ خو ډ لو ټپلو
خپلو ر و ا وو ، ا و نا ر و ا وو تبلیغا تو ته ز و ر و ر کړ ۰ د غږ و نو ، نا ر و، چیغو ا و ر مبا ړ و په منځ منځ کی د د ا وو د خا ن
جمهو ر یت و نړ ید ه، ا و د کیڼ لا سو د مو کر ا ته و ا کمني ر ا مینځته شو ه ۰ غږ و نو، نا ر و، چیغو ا و ر مبا ړ و د جګړ و سر ه
جو خت لا پسی خپل شته و ا لی و سا ته ۰ د و لس غو ږ و نه، سو چو نه ا و فکر و نه د د غو جګړ ه ا یز و غږ و نو، نا ر و، چیغو ا و
ر مبا ړ و له لا مله کو ڼ ا و کڼد کپ شو ل چی ا و س و لس هیڅ نه ا و ر ي ا و د نه ا و ر ید لو سر ه جو خت هیڅ هم نه و یني
هر څه چی کړ ي هغه ټو ل په بی ا ر ا د ې تو ګه پیښیږي ، چی په د ې کا ر کی د جها د د ډ لو د مشر ا نو ر حما ني و ينا وو
سر ه یو ځا ی د هغو ی د شیطا ني کړ نو ا غيز هم ډیر غټ لا مل ګڼل کيد لی شي ۰
د ا ځکه چی په خپل و ا ر د ټو ل و لس غو ږ و نه کا ڼه، ستر ګی ړ ند ی ا و سو چو نن و تر و ړ ل چی هیڅ و نه و یني ا و و نه
پو هيږي له کو مه ر ا غلي څه کو ي ا و چیر ته ځي؟ نو له د ی کبله و یلی شو چی ز مو ږ په کلتور ر کی ا نتحا ر یا ځا ن و ژ نه ځا ی
نیو لی د ی ۰ د ا نتحار یا ځا نو ژ نی د و د ید ل کو لی شو د ا سی په ګو ته کړ و :
په کلیو ا و با نډ و کی ز و ر د پا سه ز و ز و ا کمن د ی ۰ هر څو ک چی ټو پک لر ي د ر نګا ر نګه ما فیا وو ډ لګه ګیو
سر ه د تړ ا وو نو خا و ند ا ن د ي، چی هغو ی د همغو خپلو کلیو ا و با نډ و د هر کا ر ه ا و هر ځو ا که کسا نو په څیر ر و ل
لو بو ي ۰
په ښا ر و نو کی بیا په بله تو ګه لو به ر و ا نه د ه ۰ هلته ر نګا ر نګه ما فیا ئی ډ لو ا و همد ا ر نګه مختلفو جا سو سي شبکو
و ا ک په خپلو لا سو نو کی ا خیستي ۰ و لس که نر د ی که ښځه، که ا و ړ د ی او که ز و ړ ۰ ها غه کا نی کا ند ي چی د د غو ما فیا ئی
ډ لو ا و جا سو سي شبکو له خو ا ه لا له پخو ا ه نه د یکتی شو ي و ي ۰ و ګو ر ئ په و ا ټو نو کی ز مو ږ تر ا فيک چی په کی هر یو بر خه لر و نکي په خپله په عملي تو ګه یو ا نتحا ر ي یا ځا ن و ژ و نکي د ی ۰ هغه که دمو ټر چلوونکی د ی، که پلی تلو نکي د ی، که
با یسکیل و ا لا د ی ا و که د بلی و ا سطی خا و ند دی، په و ا ټ یا په څلو ر لا ر و کی د ا سی چلند کو ي چی ګنې د ی په خپله
غو ا ړ ي په د ې کا ر سر ه ځا ن و و ژ ني ۰
ځا ن و ژ نه یو ا ځی د ا نه د ه چی په ځا ن پو ر ې بم و تړ ي ا و د هغه په چوو لو سر ه هم ځا ن وو ژ ني ا و هم یو څو تنه نو ر
بی ګنا ه و ګړ ي ۰ بلکې د ا هم په ځا ن و ژ نه کی شمیر ل کیږ ي چی د د ښمن پر مو ر چل با ند ې و خیږ ې یا د بلچا پر هیو ا د
د ا شغا ل په مو خه و ر و بلو سی ۰
زموږ په هيوا د کی د ا و سني و ا کمن کلتور له مخی هيڅوک د د ې ا ند یښنه نه لر ي چی په کو م لو ر ې ر و ا ن د ی ،
هغی لو ر ې ته د د ه له پا ر ه د تللو حق شته ا و که نه ؟ په هر و څلو ر لا ر و کی که څو ک ځير شي و به ګو ر ي چی یو له ښي
لو ر ې نه ر ا ځي، بل د کیڼ لو ر ې نه ر ا ځي ا و په هم مها له تو ګه بل له پا سه ر ا ځي ا و بل له ښکته ر ا ځي ۰ د غو څلو ر لا ر و ته
د ا سې ګډ و ډ ننو تل چی لا د هر یو بر خه ا خیستو نکي په لا سو نو ا و غو ږ و نو کی تلیفو ن هم و ي، په څر ګند ه تو ګه د ا نتحا ر
یا ځا ن و ژ نی ښو د نه کو ي ۰ یعنی:
سر ه د د ې چی په څلو ر لا ر و کی بی لا سه ا و بی حقه و ر ننو ځي، لا ځا نو نه په تلیفوني خبر و هم مشغو ل سا تي ۰
د ا سی کړ نې ما په خپله لید لي د ي، ا و ډ یر ځلي می لید لي د ي چی هيڅوک د هیچا په پر و ا کی نه د ی ا و هر څو ک ځا ن مستحق
ګڼي چی په و ا ټو نو کی هر ه خو ا ته لا ړ شي ا و ر ا شي، ا و لا هم پر مو ټر چلوونکیو تو ر لګو ي ا و و ا ئی چی و لی په و ا ټ کی ما نه شئ لید لی؟
له د ې کبله د غسي چا ل چلند و ا لا ته ا نتحا ر ي یا ځا ن و ژ و نکي نو م و ر کو لی شو چی په کی هر کله ا و هر چیر ته
مر ګ ا و ژ و بله پېښه شو ې خو چا عبر ت هم نه دی ا نيستي ۰
په ځنګله کی هم همد ا سی د و د ا و د ستو ر شته ۰ هر ژ و ی که هغه ا لو تو نکي د ی که څر ید و نکي، چی هر ه خو ا ه ته
و غو ا ړ ي، هما غه خو ا ه ته ځي ۰ خو د ا نسا نا نو په خلا ف چی کله هم خطر ا حسا س کړ ي ځا ی پر ځا ی و د ر يږي یا په بیر ته
تښتي ۰ مګر ز مو ږ د ښا ر و نو ا و سید و نکي د ا سی نه کو ي ۰ د مثا ل په تو ګه د تر ا فیکو نه د ډ کو و ا ټو نو ا و څلو ر لا ر و
ته چی د ژ و ند خطر په څر ګند ه تو ګه هم لید ل کیږ ي و ر ننو ځي، خو بیر ته نه ګر ځي ۰
همد ا ر نګه د چا پیر با ل د څا ر نی ا و سا تنی چا ر ې چی ر عا یت ئی ژ و ند ته پا يښت بښي، ز مو ږ د هیو ا د و ا لو له خو ا ه
نه یو ا ځی چی مر ا عت نه کیږ ي، چی د ښمني هم و ر سر ه کیږ ي ۰ څو ک چی د خطر ا حسا س نه کو ي ا و د ژ و ند چا پیر یا ل
سر ه د ښمني کا ند ي ، هغه به څه و نو ميږي؟
ر وښا نه خبر ه د ه چی ځا ن و ژ و نکي نو ميږي چی د ا کا ر ا و س ا و س ز مو ږ د ټو ل و لس د کلتور یو ه بر خه ګر ځيد لی د ه
که جمهو ر ر ئس د ی، که و ز یر د ی، که و کيل د ی، که و ا لي د ی، که قو مند ا ن د ی ا و که هر څو ک د ی په عملي ا ړ خ کی هر
یو ئی په خپل ذ ا ت کی یو ا نتحا ر ي یا ځا ن و ژ و نکي د ی ۰
د ا په د ا چی: هغو ی هر ه ګړ ۍ ا و هر ه شیبه په خپلو ستر ګو و یني چی و لس په بی لا ر و ر و ا ن د ی ا و ځا ن و ژ نه کو ي،
خو د و ی خپل ځا نو نه نا ګا ر ه ا چو ي ۰
سر بیر ه پر د ې، بله ستر ه بی حیا ئی د ا د ه چی: د هر و کيل ، هر و ز یر ا و د د و لت د هر مشر د مو ټر و نو د تیر ید لو په
مها ل کی ټو ل و ا ټو نه ا و څلو ر لا ر ې و تړ ل شي، څو د غه کسا ن په خو ند ي تو ګه خپلو مو خو ته و ر سيږي ۰
د ا سی بر يښي چی د ښا ر مشر ا ن ا و و ا کمنا ن کو لی شي د ځا نو نو له پا ر ه لا ر ې ا و و ا ټو نه خو ند ي کړ ي ۰ څو
ر و غ ر مټ ا و ژ و ند ي پر ې لا ړ شي ا و ر ا شي ۰ مګر همد غه لا ر ې ا و و ا ټو نو کی بیا د ښا ر عا د ي ا و سید و نکیو ا و مسا فر و
ته د ا سی تر ا فیک ر ا مینځته کیږ ي چی هر یو بر خه ا خیستو نکي ئی په عملي تو ګه یو ا نتحا ر ي و ګڼل شي ۰
د ځا ن و ژ و نکیو د غه ر نګه ا جبا ر ي کلتور د ر ا مینځته کيد نی په لا ر ه کی ر ا د یو ګا نو، تلو یز یو نو نو ا و چا پي ر سنيو
هم پو ر ه تو ګه بر خه ا خيستي د ه ۰ یعنی: هغو ی هم په خپلو پر و پا ګند و سر ه د و لس غو ږ و نه کا ڼه کړ ي، ستر ګې ړ ند ې کړ ي ا و سو چو نه تر و ړلي ا و په د ې لیا ر ه کی ئی د بهر نیو جا سو سي شبکو د ګټو په لا ر ه کی یو په بل پسی ځا نو نه ر سو لي د ي ۰
ا و س به ر ا شو د ې ټکي ته چی و لې ز مو ږ و لس د خپلو ټو لو کلتور ي ښیګڼو څخه ا و ښتی ا و د یو ه ا نتحا ر ي یا
ځا ن و ژ و نکي په څیر نړ ۍ و ا لو ته پيژ ند ل کیږ ي ؟
مو ږ د د ی لیک په سر کی و لو ستل چی و لس د کيڼ ا ړ خو ا و ښي ا ړ خو ډ لو ټپلو غږ و نو ، چیغو ، نا ر و ا و ر مبا ړ و ا و
همد ا ر نګه د ر و سيي، ا مر يکې ا و با لخا صه د ګا و نډ یو هیو ا د و نود د ښمنا نه چا ل چلند له لا مله کو ڼ شو ی، ړ و ند شو ی ا
ا و په د ې تو ګه له سد نه هم و تلی د ی ۰ ر ښتیا هم پیښه همد ا سې د ه، ګنی ز مو ږ و لس د ښي ا ړ خو ا و کیڼ ا ړ خو د نا ر و
چیغو ا و ر مبا ړ و نه پخو ا، یو بينا، شنو ا ا و پر لا ر ه بر ا بر و لس وو ۰ یو د بل په مقا بل کی به ئی په خو ر ا د ر نا و ې چا ل چلند
لا ر ه ۰ چا د چا پر بر خه به لا س نه ا چا و ه ۰ ا منیت خو ند ي وو ۰ قا نو ن ته ټو لو ا طا عت کا و ه ۰ یو تن سپا هي به د یو ې لښتی سر ه د څو کلي ا و سید و نکي حکو مت ته ر ا و ستل ۰ خو کله نه د کیڼ لا سو د کله شینکو ف و ا ر ر ا غی ، بیا نو چا له کو م
کلي نه یو تن هم حکو مت نه و نه شو ا ی ر ا و ستلا ی ۰
خبر ه د د ې نه هم لا ز یا ته د ا ند يښنی و ړ و ګر ځيد ه چی هر څو ک د خپل هیو ا د پر سیا سي و ا کمنا نو بد ګما نه ا و بی
با و ر ه شو ل ۰ هر چا ټو پک په لا س و ا خیست ا و په د ې تو ګه د تبا هی نه ډ ک و ژ و نکي تو پا ن پر هیو ا د ا و هیو ا د و ا لو
و ا کمن و ګر ځيد ه ۰ په د ې تو پا ني حا لت کی جګړ ه ما ر ه و ګړ یو ، هغه که طا لب د ی که ا لقا عد ه ا و که د ا عش د ی ، د دولت
ا و حکو مت کا ر کو و نکیو ته د د ښمن په ستر ګه ګور ي ا و د هغو ی د و ژ لو ا و تبا ه کو لو په لیا ر ه کی د ځا ن و ژ لو نه هم
غا ړ ه نه غړ و ي ، چه په مقا بل کی د د و لت ا و حکو مت عسکر ، پو لیس ا و ا منیتي چا ر و ا کي هم د طا لب، ا لقا عد ه ا و د ا عش
د و ژ لو په مو خه له هر ر نګه و سلو ا و و سيلو هم کا ر ا ځلي ۰
یو و لس که هغه د د و لت ا و حکو مت په چو کا ټ کی د ی، که د ط ا لب، ا لقا عد ه یا د د ا عش یا په نو ر و ډ لو کی شمیر ل
کیږ ي، یو ا ځی په د ې کا ر بو خت د ی چی څنګه ا و په کو مه کچه کو لا ی شي خپل مقا بل لو ر ی و و ژ ني؟ لکه چی د د و ا ړ و خو ا وو د جګړ و په ر پو ټو نو کی هم په خو ر ا و یا ړ سر ه په د ې هکله و ينا و ې خپر يږي ۰
له د ې کبله د خپل و لس ا و سنی کلتور ته چی په جګړ و کی ر ا پنځید لی یو ځا ن و ژ و نکي کلتور و یلی شو ۰ د ا ځکه چی
مو ږ هر ه و ر ځ و ينو: هغه کسا ن چی په جګړ و کی بو خت د ي ا و په تا و د و و سلو سر ه یو ا و بل و ژ ني، ا و همد ا ر نګه هغو ی
چی په کلیو ا و ښا ر و نو کی ا و سيږي ا و و لسي و ګړ و کی شمیر ل کیږ ي په لیا ر و ا و و ا ټو نو کي د قا نو ن په خلا ف د ا سی
سر بد ا له ښکته پو ر ته ګر ځي چی ته به و ا یی همد ا ا و س غو ا ړ ي وو ژ ل شي ۰
د د غو ټو لو نا خو ا لو د له مینځه و ړ لو په مو خه پر هغو ټو لو و ا کمنو کړ یو که هغه د ر و سيي پلو ی و ي که د ا مر يکې یا د بلچا و ي، غږ کیږ ي چی خپلو تخر یبي عو ا ملو ته د ند ه و سپا ر ي چی نو ر د خپلو هغو غږ و نو ، نا ر و، چیغو ا و ر مبا ړ و ته د
پا ی ټکی کیږ د ي چی ا فغا نستا ن سر ه په د ښمنۍ کی خپلو غږ یز ه، چا پي ا و تصو یر ي ر سنیو کی هم خپر و ي ۰
همد ا ر نګه له د و لت ا و حکو مت نه هم غو ښتنه کیږ ي چی : لکه څر نګه چی د ځا نو نو له پا ر ه په و ا ټو نو کی ا منیت
خو ند ي کو ي، په هما غه تو ګه و لسي و ګړ و ته هم په و ا ټو نو ا و څلو ر لا ر و کی قا نو ني ا منیت خو ند ي کړ ي ۰
په پا ی کی د جګړ ه ما ر و ډ لو نه هم غو ښتنه کیږي چی د یو ا و بل پر و ژ لو لا نجه لا پسی ا و ږ د يږي ا و د ځا ن و ژ نی د و
د ید لی کلتور هم د پا يښت په لو ر ې ځي ۰ نو غو ر ه به د ا و ي چی د و ا ړ ه ا ړ خو نه پر بر ا بر ا متیا ز خبر و ته سر ه کښیني،