پېښور ادبي میله
[23.Mar.2023 - 07:12]پېښور ادبي مېله
لیک: ډاکټر سهیل خان
د پېښور پوهنتون د تعليم او څېړنو په انستيتوت کې نن د پنځو ورځو لپاره ادبي مېله پيل شوه. دا جشن د پېښور او پښتونخوا لپاره د تازه هوا تنفس دی. په لومړۍ ورځ غونډه جوړه شوه. په مشاعره کې د پښتو ادب په اړه ډاکټر سميع الدين ارمان، د پښتو ادب په اړه ډاکټر امجد حسېن، د پېښور سره تعلق لرونکی د اردو ادب نامتو ليکوال ناصر علي سيد، په داسې حال کې چې د هندوکو ادب په اړه نامتو ليکوال مشتاق شباب، ژورنالېست او براډکاسټر مشتاق شباب ګډون کړی و. .
ښاغلي مشتاق شباب د خبرو د پيل په ترڅ کې وويل چې د پښتو ژبې تاريخ په خروشتي کې موندل شويو کتابونو ته رسېږي. د هندکو ادبياتو مشهورو ليکوالانو فراغ بخاري او رضا همداني په خپلو کتابونو کې ليکلي دي چې اردو پنجابي سرائيکي له هندکو ژبې څخه اخيستل شوې ده. خاطري غزنوي هم لیکلي دي چې د اردو سرچینه هندکو ده.
د هندکو په اړه بله نظریه دا ده چې دا ژبه د سکهانو له فتحې وروسته له پنجابي څخه اخیستل شوې ده. ځکه چې د پېښور اوسېدونکو په فارسي خبرې کولې او سيکانو پنجابي مسلط کړل او ځايي خلکو پنجابي د هندي ژبه کړه.
همدا لامل دی چې دې ته د خالصه ژبه ویل کیږي. په پېښور ښار کې د هندوکو شاعرانو په چوک واده پير کې راټول شوي وو او مشاعره يې کوله. په پېښور پوهنتون کې د هندکو ډیپارټمنټ د پرانیستلو خبره شوې وه، خو د پوهنتون ډین وویل چې دوی د هندکو لس کتابونه راوړي او حقیقت دا دی چې هندکو لس کتابونه نه لري.
د پښتو ژبې ته د هندکو په راوستلو کې د پېښور راډیو لوی رول لوبولی دی. مظهر ګیلاني په هندکو ژبه کې لومړنی نثر لیکونکی شو چې د راډیو پاکستان په مرسته ممکن شو.
د 1960 څخه وړاندې، موږ د هندي ادبياتو هیڅ اثار نه وینو. حسام هار له ۱۹۷۰ لسیزې راهیسې د هندي ادب لپاره ډېر کار کړی دی. لومړی افسانوي ناول، ژباړه، خاکه او ورځپاڼه د حسام حار له خوا چاپ شوه. په اج هندکو ژبه کې په سلګونو کتابونه موجود دي او د هندکو آرټس کونسل هم په وجود کې راغلی دی.
ناصر علي سید لومړنۍ هندي ډرامه لیکلې وه. لومړۍ مشاعره په کال 1904 کې په قصه خواني بازار کې وشوه.
د پېښور د انګلیسي ادبیاتو په اړه په خبرو کې ډاکټر امجد حسین وویل چې د پېښور پوهنتون له جوړېدو سره د انګلیسي څانګه جوړه شوه. ډاکټر مظهر علي، پروفیسر بشیرالدین، داوود کمال، کامله شمسي او قیصر بټ د پښتو ادب په جوړولو کې مخکښ دي. داوود کمال د انګلیسي ناول په لیکلو د برتانیې د ملکې جایزه هم ترلاسه کړې ده.د فرنټیر پوسټ ادبي پاڼه او اډوارډز کالج د انګلیسي ادب په وده کې مهم رول لوبولی دی.
ډاکټر سميع الدين ارمان د پښتو ادبياتو د تاريخ په اړه وويل، چې له لومړۍ دورې يا کلاسيکې دورې وروسته عبدالمجيد افغاني د دويمې دورې لومړى نقاد و. په دې لنډ وخت کې له فضل محمود څخه تر غني خان او له غني خان څخه تر امین داوودزي پورې د رومان، مقاومت، نوښت او جمالیات د اوږده لست پوښل ممکن نه دي.
د خدايي خدمتګار تحريک پښتو ادب ته يوه بې ارزښته خزانه ورکړې ده. دې دور پښتو ادب ته خپله لومړنۍ مشاعره افسانه ډرامه ورکړه چې پښتو ادب یې له غزل څخه شعر ته واړوه او نوي رجحانات یې هم معرفي کړل.
د پښتو ادب دریمه دوره په ۱۹۵۳ کې د صنوبر حسین کاکاجي اولسي ادبي جرګې سره پیل شوه. دې موسسې د لسو کلونو لپاره پښتو ادب ته په بېلابېلو ژانرونو کې تنوع ورکړه، چې پر همدې بنسټ د قلندر مومند صاحب مرکا جوړه شوه، چې تر ننه پورې خپل ادبي خدمتونه دوام لري. او تر اوسه یې لسګونه کتابونه چاپ کړي دي.
د باچاخان ټرسټ څېړنیز مرکز له ۲۰۰۶ کال راهیسې تر اوسه له سلو ډېر تاریخي، ادبي او ټولنیز کتابونه چاپ کړي دي.
د پښتو ادب په همدې دوره کې پښتو اکاډمي جوړه شوه چې تر اوسه پورې يې ۱۴۸۲ ثبت شوي نسخې خوندي کړي دي. تر ۸۰۰ ډېر کتابونه يې چاپ شوي، چې له پښتو سربېره په ارمي خاور او ګردابي ژبو کې هم کتابونه شته.
پښتو اکاډمۍ او ډیپارټمنټ تر اوسه پورې 155 پی ایچ ډي او 283 ایم فلز بشپړ کړي دي.
دا مهال په زرګونو ادبي موسسې د پښتو ادب د خدمت لپاره هلې ځلې کوي او تېر کال د پښتو ادب ۳۲۰۰ کتابونه چاپ شوي دي.
Pakhto Adabi Mila
By: Dr. Sohail Khan - Peshawar, Pakhtunkhwa
23.03.2023