افغان تراژېدی
[13.Mar.2025 - 10:46]د افغان تراژيدۍ علتونه، ثور انقلاب يا سړه جګړه؟
- زاهدالله -
د نړيوال جګړو وروسته يوه لامتناهي جګړه چې د انسانيت هر ډول تقدس پکښې پايمال شو، هغه سړه جګړه وه چې بدبختانه دغه په استخباراتي پيچ و خم پوښلې جګړه د افغانستان په خاوره پاى ته ورسېده چې د افغانانو دولت، ملي افتخارات ،قانون حاکمیت، کلتور ، عنعنات، تاريخ، اثار، ژوند او د ژوند سره تړلي هر څه يې متاثر او فلج کړه.
ياد جګړه يو تصادف نه و اما تر شا يې ډېر ژور د اقتصادي نظامونو ټکر، د طبقاتي ريښو تضاد او نور اساسي او ثانوي علتونه لرل خو زه د سړې جګړې ځينو ځانګړي ټکو ته فهم را اړوم.
په افغانستان کې د کميونيستي او امپرياليستي او ورسره ټول مذهبي برخه والو تر منځ جګړې په هکله دا ذهنیت جوړ دى چې کمونيستانو د جګړې پيل وکړو، د افغانستان استقلال ته يې صدمه ورسوله او تودو اوبو ته يې ځان رسول، د اسلام ريښه يې ايسته او داسې بلها نورې خبرې چې دا هر څه د امپرياليستي، مذهبي او پاکستاني پروپاګند برخه وو چې په رسنیو، فلمونو او چاپي رسنيو په وسيله يې تر سره کړه او پکې بريالي سول خو د ګوتو په شمېر په دې حقیقت پوه دي چې په نيمه وچه او منځنۍ آسیا او افغانستان کې د جګړې توخم دې امپرياليستي قوتونو وکرل او د دې لپاره يې ځانګړي تاکتیک څخه کار واخيست.
دې پس منظر ډېر اوږ دى، خبره اوږدېږي خو په لنډو ټکو کې به ووايو چې د هندوستان وېش، د پاکستان په نوم د يو "بفر سټېټ" جوړول، په پاکستان کې د مذهبي افراطیت، اسلاميزم او عربي کوکنارو ته وده ورکول او په هر حال افغانستان کې مداخله کول د دې جګړې د توخم کرلو پروسه وه.
د انګرېزانو د دوهمې نړیوالې جګړې د وخت صدراعظم ویستون چرچل په ۱۹۴۶ کال کې د امریکا د (مزوري) د ایالت په ويستمنستر کالج کي په یوې مشهورې وينا کې چې د وسپنيزې پردې په وینا شهرت لري، د نړۍ ټول هېوادونه د کمونیزم راتلونکو خطرونو ته متوجه کړل چي له دې وینا وروسته په نړۍ کې سړه جګړه، Cold-War پیل شوه.
د سړې جګړې څخه وړاندې د آسيا په جنوبي ختيځ سيمه پروت ويتنام هيواد د دويمې نړيوالې جګړې مخکي د فرانس مستعمره هيواد وو او د دويمې نړيوالې جګړې(١٩٣٩ﺀ=١٩٤٥ﺀ) وروسته د جاپان کالونۍ وګرځېده.
په دويمه نړيواله جګړه کې يوې خوا ته اتحادي ډله جرمني، اټلي ،جاپان او د دې مخالف لوري اتحادي ډله شوروي اتحاد، برطانيه، فرانس او امريکا وه. په دې جګړه کې جاپان د امریکا په وړاندې د ماتې خوړلو وروسته له ويتنام څخه ووتل نو ويتنام د خپلواکۍ اعلان وکړو. د خپلواکۍ اعلان سره سم ويتنام په دوو برخو ووېشل شو چې شمالي برخه کې کمونيستي انقلابيانو د هوچي من په مشري کې د هيواد واګې په خپل لاس کې واخیستې او جنوبي سيمه د امپرياليستي قوتونو ګوډاګیانو په لاس کې واخيسته چې د ويتنام شمالي انقلابي ډلې سره د دويمې نړيوالې جګړې اتحادي سرخېل شوروي اتحاد مرسته او ملاتړ کول او د جنوبي ويتنام سره امریکا مرسته پيل کړه.
په ١٩٦٥ﺀ کې امریکا په جنوبي ويتنام کې خپل پوځي نفوذ زيات کړ او باقاعده د شمالي انقلابي ويتنام سره په جګړه کې ښکېل سو بل خوا د شمالي ويتنام سره کمونيست چين او شوروي اتحاد ودرېدل او په دې ډول د دويمې نړيوالې جګړې اتحاديان د ويتنام په جګړه کې خپل په خپله سره مخامخ شو او سړه جګړه/Cold War خپل نهايي سټېج ته ورسېده. د ويتنام جګړه شا او خوا دوه لسيزې دوام وکړ او په پاى کې ١٩٧٥ﺀ کې امریکا ته ٥٨ اته پنځوس زره پوځي مرګ ژوبلې سره دغه جګړه په ماتې تمامه شوه.
د سړې جګړې په دويم پړاو کې امریکا او او ورسره ټول رجعتي پانګوال اتحاديان د شوروي اتحاد سوسياليستي نظام د مخنیوي لپاره هلې ځلې پيل کړې او په هره بيه يې د ويتنام بدله اخيستل غوښتل.
په دې جګړه کې د امریکا استخباراتي ادارې CIA اور او شوروي استخباراتي ادارې KJB تر منځ د پروپاګند جګړه هم دوام درلوده او سي آى اې په ډېر سياسي تاکتيک سره کې جې بي پورې غلطي ګنګوسې رسولې او په دې جګړه کې "کې جي بي" په دې غلط او مجبور شو چې "سي آى اې" له دې مخکې چې زما تر سرحداتو ځان راورسوي نو پکار ده دغه تشيال زه ونيسم او په دې ډول د هغو استخباراتي ګنګوسې افواهو ښکار شو او په افغانستان راننوت.
په افغانستان د شوروي اتحاد له يرغل څخه وروسته د امریکا د ملي امنیت سلاکار برژنسکي په دې هکله ځيني حقايق افشا کړي دي چي زیات سیاستوال يې په تعجب کې اچولي وو هغه وايي دا موږ وو چې شورویان مو د پاکستان په مرسته په افغانستان باندې نظامي يرغل ته مجبور کړه. ورپسې د کارتر د امنیتي چارو سلاکار لیکي موږ په عمدې توګه په روسانو باندې خپل فشار زیات کړ چي هغوۍ مستقیمې مداخلې ته مجبور شي.
مطلب شوروي اتحاد افغانستان ته نه راتلى اما راوستل شو.
په دې اړه د شوروي اتحاد له يوه جګپوړي افـسر تورن جنرال «لېف نيکولاېويچ ګورېلوف» سره د يوه خبریال له خوا شوې په يوه اوږده مرکه کې هم يادونه کړې. تورن جنرال «لېف نيکولاېويچ ګورېلوف» په ۱۹۷۵-۱۹۷۹ ز کلونو کې د افغانستان د وسلوالو ځواکونو لوی پوځي سلاکار و. ده د سردار محمد داوود خان پر دفاع وزير سربېره، د نورمحمد ترهکي او حفيظ الله امين د واکمنيو پر مهال يې دوی ته د پوځي چارو په برخه کې مشاور پاته سوى. له دوی سره یې نږدې اړيکې لرلې، له دوی سره يې پرله پسې ليدنې کتنې کړي او هغه مهال د افغانستان د سياسي او دولتي مشـرتابه له ډېرو پېښو او ځينو رازونو خبر و.
جنرال په خپله مرکه کې په دې ډول ځواب وايي،
" خبریال: په جـون کـې يې نه غوښتل چې افغانستان ته پوځونه ولېږي، په جولای کې يـې نه غوښتل، په اګست کې يې نه غوښتل، په سپتمبر کې يې نه غوښتل، خو دا مهال ناڅاپه په دې فکر کې شول چې افغانستان تـه بـایـد پوځونـه واسـتوي. دا څـه شـی وو، کومه پېښه وه او که په ټوله کې د حالاتو د ودې پایله داسې وه؟ څه شی د دې لامـل شـو چـې اوس يې د نـه اسـتـولـو خـبـره کـورټ ردولـه او په دې فکر کې شول چې اوس دې نو افغانستان تـه پوځونه واستول شي؟
ګورېلـوف: د امريکا متحدو ایالتونو درواغجنـو معلوماتو ښـه کـار ورکړ. هغوی خپـل کـار ښه ترسره کړ، داسې يو اغېز يې جوړ کړ چې افغانستان تـه بـه راشي او هغه تشـه، چې هلته شته، هغـه بـه ډکه کړي. د هغـوی دې درواغجنـو معلومـاتـو کـار وركـر زمـور مشرانو هم باور پرې وکړ او هغه وو چې پوځونـه يـې دغه هېواد تـه واستول."
همدا راز جنرال «ګورېلوف» پر افغانستان باندې د شوروي اتحاد د يرغل په اړه، د دغه يرغل د شوروي نوښتګرو او په شوروي پوځي مـشرتابه کې د هغو جګپوړو پوځيانو په اړه هم ويل کړي چې افغانستان ته د شوروي پوځونو له استولو سره مخالف وو او د مخالفت هم دا علت و چې جنرال يې له پوځي دندې ګوښه کړ.
١٩٥٤ﺀ کال سپتامبر کې له امریکا، بریتانیا، اسټرالیا، نيوزيلنډ او فلپین سره په سيټو سازمان کې شامل شو چې د کمونيزم د مخنیوي په خاطر جوړ شوى وو او کله چې په ١٩٥٥ﺀ کې پاکستان، ايران او ترکیه هم د سيټو سازمان برخه شوو. له دې وړاندې په ١٩٥٤ﺀ کې پاکستان له امریکا سره يو تړون هم لاسلیک کړى وو چې پاکستان به د سوسياليزم په وړاندې په سړه جګړه کې استخباراتي اسانتیاوې چمتو کوي.
د امریکا د بهرنیو چارو د وزیر فوستر ډالس په ۱۹۵٦ کال کې په یوګوسلاويا کې په يوه وينا کې وويل چې هر هغه هېواد چې د امریکا ملګری نه وي هغه هېواد د امریکا دښمن دی. د امریکا متحده ایالاتو غوښتل چې افغانستان د سيتو سازمان غړی شي، خو سردار داود خان په ډېر قاطعیت سره د ناپېیلوتوب غورځنګ غوره وګاڼه.
کله چې په افغانستان کي په ۶۰ لسيزه کې يو ستر مترقي د آزادۍ غورځنګ د خلق ډيموکراټيک ګوند/PDPA په نوم پيل سو او د شاهي کورنۍ ظاهرشاه د غير معمولي مخالفت وروسته د هغه وراره سردار داود په نوم جمهوري حکومت په ۲۷م اپرېل د کال ۱۹۷۸ء کي را نسکور کړ او د ياد ځانګړي پيښې په هکله نيويارک ټايمز ليکي چي زموږ د چا سره هم خبري اتري وسوې نو هغه به ډېړ خوشاله وو او بې ساري ولوله به يې درلوده چي شاوخوا يو نيم لک افغان ولس د نوي انقلابي دولت په ملاتړ لاريون ته راووتل او دا يې يه يو ستر انقلاب يعني"ثور انقلاب" وبلل.
د امریکا د هغه وخت ولسمشر جمي کارټر د دفاع سلاکار برزنسکي Brezezinski په وينا چي په ويتنام کي امريکا د کوم ذلت او رسوايي سره مخ سوه د هغې د بدلې او انتقام په موخه په ۱۳ جون کال ۱۹۷۹ء کې جمي کارټر د ۵۰۰مليارده ډالرو په وسيله د تاريخ تر ټولو ستر پټ جنګي عمليات د ” اپرېشن سايکلون ” په نوم پيل کړى وو.
ثور پرتمین انقلاب په داسې حال كې برياليتوب ته ورسېده چې په نړيواله کچه د سړې جګړې شدت خپلې لوړې کچې ته رسېدلی وو. د دوو زبرځواکونو د مبارزې شکل په استخباراتي فعاليتونو باندي ولاړ وو. د انقلاب د مشرتابه هیئت په ټولیزه توګه دې استخباراتي جګړې ته دومره پاملرنه ونه کړه په ګوند کې داسي سياستوال ډېر کم وو او يا حتى هيڅ نه وو چې په دې هکله يې څېړنې کړي واى.
برژنسکي د ۱۹۸۸ﺀ کال د جنوري په ۱۵ نېټه د فرانسې له نوول ابسر واتور نشريې سره په مصاحبه کي وايي: «افغانستان ته د سره پوځ د ځواکونو له ننوتلو څخه ٦ مياشتې مخکي موږ پراخ دام وغوړاوه تر څو دا پوځ افغانستان ته داخل شي او شوروي هم خپل ویتنام ولري.»
د ۱۹۷۹ کال د جولای په ٣ نېټه جيمي كارتر مذهبي تنظيمونو ته د مرستو پټ فرمان امضا کړ. برژنسکي په دې هکله جمهور رئيس ته ليکي زما په نظر دا کمک به د شوروي د دخالت سبب وګرځي هغه وايي موږ په شعوري توګه د روسانو د دخالت احتمال زیات کړ.
په پاکستان کې د افغانستان ثور انقلاب ١٩٧٨ﺀ څخه يو کال مخکې ١٩٧٧ﺀ کې جنرل ضياالحق مارشل لا/ پوځي دکتاتوري پيل کړه او د پاکستان استخباراتي ادارې آى ايس آى مشر اختر عبدالرحمن په پينډۍ کې د اتيا هيکټره مځکه د وسلې يو لوى کېمپ تيار کړو چې د جهان وسلې او جنګي تجهیزات به پکښې جمع کېدل او همدې ځاى څخه به پېښور او کوټې ته لېږدول کېدل او په کرايې پوځيانو يعني مذهبي افراطيانو به وېشل کېدې چې شمېر يې هغه وخت ٨٨اته اتيا زرو ته ورسېدل. د دې جګړې مالي لګښتونه ورځ په ورځ زياتېدل، د ١٩٨٠ﺀ په بهیر کې CIA ٣٠ ميليونه ډالره بودیجه ورته منظوره کړه او پردې سربېره د آل سعود خاندان عرب وهابیانو څخه يې ٤٥ ميليونه ډالره ترلاسه کړه چې د مذهبي افيون په ذریعه خپله ونډه په دې جګړه کې واخلي او په راروان کال د امريکا مالي مرسته ٥٠ ميليون ډالر ته پورته شوه.
د ويتنام جګړې وروسته په افغانستان کې د امريکا ورسره ټول نړیوال ارتجاع د اسلام په نامه د شوروي اتحاد سره لس کاله جګړه کولو سره شوروي اتحاد د ماتې سره مخ سو او شوروي اتحاد په ١٩٨٩ﺀ له افغانستانه ووت. په دې جګړه کې د شوروي اتحاد ١٣٣١٠ تنه پوځیان ووژل شول، ١٣لس زره ژوبل او شا او خوا ٣٠٠ تنه بې درکه شول. د پاکستان او امريکا د کرايې مذهبي جنګیالیو د سرونو زيان شمېر نه دى مالوم خو د دوه نيم لکه پورې تر لس لکه پورې د ورسره د عام افغان وګړو پورې بېلابېل اټکلونه شوي دي.
په دې جګړه کې امریکا خپل نړیوال مخالف مات کړو، خپله اقتصادي توګه ځواکمن او واکمن پاته شو، پاکستان ايټمي قوت جوړ شو او افغانستان په نړيواله کچه د ويتنام د جګړې قرباني شو، د مذهبي افراطيانو له لاسه کنډواله او د پاکستان ګوډاګى غير مستحکم هيواد پاته شو.
پورتني شواهد موږ ته دا راښيي چې د افغان تراژيدۍ علتونه سړه جګړه، نړيوال ارتجاع او د افغانستان جيو ستراتیژیک حيثيت وو. څوک چې د افغانستان د بدبختۍ علت د افغان ثور انقلاب په ګوته کوي دا په لاشعوري توګه د نړيوال لیبرال پروپاګند ښکار دي، په سياسي توګه د مصلحت پسندۍ په ټيټ ډګر کې د خپل وطن د تاريخي تحولاتو د تحلیل جوګه نه دي بلکې د هوا سمت چې په کومه خوا وي دوى په هغه خوا بې هدفه منډې وهي.
د ثور د ۷ نېټې پاڅون زموږ د ټولنې له تاریخي اړتیاوو سره سم، د هغې د عيني شرايطو له مخې او د يوه ملي او دموکراتیک غورځنګ په توګه د خلکو د پراخو پرګنو د لرغونو ارمانونو په بنا په بې ساري ډول سره بریالیتوب ته ورسېده او بي افغانستان ته د ورته شرایطو هېوادونو لپاره د انقلابي بدلون نوى تيزس وړاندي شو. دا پاڅون ماهیتا نه خونړۍ کودتا وه او نه هم د پرولتاري انقلاب نوی مودل وو، بلکه دا يو انقلابي پاڅون وو چي باید د ملي دموکراتيک انقلاب پراو ته يې وده کړي وای د ثور له انقلاب څخه وروسته زموږ په هېواد کې په سياسي اقتصادي او ټولنيزو برخو کې داسي ستر بدلونونه منځ ته راغلل چې ساری یې په هېواد کې نه وو تر سترګو شوی. دا بدلونونه چي د نوي حکومت د پلان له مخې د ٦ ګڼې فرمان په اساس ۱۱ ملیونه خواري کښ بزګران د سود خوړونکو له ظلم او ستم څخه خلاص شول. د ۷ ګڼې فرمان په اساس د ښځو او نارینه وو تر منځ په سیاسي اقتصادي، ټولنيزو او مدني برخو کې مساوي حقوق تامین او ولور له منځه ولاړ او د انقلابي شورا د ۸ ګڼې فرمان په اساس د ځمکو دموکراتیک اصلاحات په ډېر برياليتوب سره سر ته ورسېدل. دې کار د بزګرانو په واسطه او د هغو په فعال ګډون سره صورت ونیو او د ثور د انقلاب تر لومړۍ کاليزې پورې دا پروسه په کامله توګه پای ته ورسېدله او د دوو لکو څخه زياتې بېوزلې بزګرې کورنۍ د ځمکو خاوندانې شوې. د دې فرمانونو تطبيق د هغه وخت په وراسته فيودالي نظام باندي اساسي رېز مرېز کوونکی ګوزار وارد کړ. د نوي حکومت له خوا د بېسوادي او ناخواني پر ضد باندي جهاد اعلان شو او په ټول هېواد کې د کليو په کچه په زرګونو د ليک لوست کورسونه پرانستل شول او په سلګونو زره خلک د لیک او لوست له نعمت څخه برخمن شول. په ۱۱ میاشتو کي د ۱۰۰۰ په حدود کي نوي ښوونځي جوړ او پرانستل شول برسېره پر دې هر چا ته دا امکانات برابر شول چې پخپله مورنۍ ژبه زده کړې وکړي، ظلم او ستم، تفوق طلبي او تحقير له منځه ولاړ او د بډو او اختلاس خو چا نوم نه شو اخستلای، د کارګرانو د ژوند د ښه کېدو په خاطر د دولت د مامورينو په څېر ماکولات بیمه رخصتي او نور امتیازات ورته حواله شول، د کار د پیدا کولو لپاره د سترو ساختماني پروژو جوړونه پیل شوه، د خلکو لپاره وړيا درملنه په چټکي سره پراخېده او د افغانستان د ملي فرهنګ د بډای کولو او د هېواد د ټولو ژبو د ودې لپاره راديويي او تلويزيوني خپرونې پیل شوې او د هر مليت د کلتور د را ژوندي کولو او غوړېدو لپاره په پراخه کچه کار کېده له پورتنیو اجراتو څخه داسې نتيجه اخستله کېږي چې د دې انقلاب له برياليتوب سره د خلکو د پراخو پرګنو داسې هیلې را ژوندۍ شوې چي د دوی لرغوني ارمانونه به سر ته ورسېږي او په ګران هېواد افغانستان کې به يوه هوسا او بسيا ټولنه جوړه شي. خو له بده مرغه د دې اهدافو د سر ته رسولو په لار کې دومره ستونځې را پیدا شوې چې پورته ذکر شویو دندو ته نه يوازې د سر ته رسولو زمینه نه شوه برابره بلکه پر ضد یې په نړيواله کچه داسي څرګندې توطيې او دسیسې پيل شوې چي د انقلاب اهداف يې بالکل له خاورو سره خاورې کړل.
https://pashtojournal.com/17/03/2024/12222/
=== زاهد الله زاهد ===
𝑺𝒂𝒖𝒓𝑹𝒆𝒗𝒐𝒍𝒖𝒕𝒊𝒐𝒏27𝑨𝒇𝒓𝒊𝒍1978
Published: 13 March 2025