سلېمان غر
[18.Jun.2022 - 12:01]دسلیمان غر
لېک: صفیه حلیم
د هندوکش غرونو جنوبي لړۍ زابل، کندهار، پکتيا، وزيرستان، ډيره اسمعيل خان، شمالي بلوچستان او د پنجاب جنوب لويديځ پورې غځيدلې دي.
دا جنوبي غرونه د پکتيا شمال نه د ګرديز شمال ختيځ کې د سپين غر سره يو ځاې شي. د غرونو دغه لړۍ “کوه سلیمان” نومېږي چې هره څوکه يې خپل نوم لري. په پښتنو کې مشهور د “کسي غر” دی. د دې ۶۰۰۰ ميټر تر ټولو لوړه څوکه “تخت سليمان” نومېږي چې په شمال کې يې د پامير وچ غرونه دي.
د سلیمان د لړۍ يوه بل غر ۳۴۷۲ ميټر لوړه څوکه، “لوی سر” نومېږي. دا د کوټې ضلع دويمه او د بلوچستان درېمه لوړه څوکه ده. په کوټه کې يوه څوکه يې د تکتو (کوه تکاتو) په نوم مشهوره ده. یو بل غر د کوټې ښار سره نږدې، “زرغون غر” ۳۵۷۸ ميټر لوړ دی. په زيارت کې “خلافت غونډۍ” هم د سلیمان سره نښتې ده چې ۳۴۷۵ ميتر لوړ او د “اوبښتې” (جونیپر) د ونو لپاره شهرت لري.
په شمال لوېديځ کې د سلیمان غرونه د کوه بابا سره يو ځای شي. په ختيځ کې دا غر ډيره اسمعيل خان او بيا ډيره غازي خان ته غځيدلې دی چې په مټهن کوټ کې دا غر ډېر ژور د اباسین په اوبو کې غورځي. بل خوا په لوېديځ کې د سلیمان غرونه تر کندهار، هلمند او د سيستان دښتو پورې ورغځيدلې دی. د کسي غر نه د ګومل سيند ختيځ خوا ته بهېږي چې اباسين سره يو ځای شي. بل سيند “ډورۍ” نومېږي او درېم د “ارغنداو” سيند وړې څانګې دي چې جنوب لوېديځ کې هلمند سره يو ځای کېږي.
د سلیمان غر جنوبي څنډې سپیرې دي، خو په مرکزي لوړو يې زيتون کېږي. کوم ځاې چې اوبه وي هلته هر ډول بوټې لکه پسته، بادام، سوما، مڼې او د ګيلاس (چېري) وده کوي.
د سليمان غرونو لرۍ لکه د ديوال د افغانستان د مرکزي سيمو مخه د هغو هندې مرطوب هوا (مونسون) په مخ نيولې ده چې بارانونه وروي.
د یادونې وړه ده چې د “تخت سلیمان” په نوم یو غر په ایران کې او بل په کشمیر کې هم شته.
د پښتنو د ولسي کيسو تر مخه د دې غر د پاسه د حضرت سليمان (ع) تخت جوړ و يا د هغه تخت دلته و. يو بل داستان کې وايي چې د حضرت نوح(ع) کشتۍ د دې غر په څوکه ايساره شوې وه. د پښتنو د مشر قيس عبد الرشيد په اړه روایت دی چې د دې غر په یوه څوکه يې قبر جوړ دی.
(صفیه حلیم)
............
دسلیمان غره ته !
----------------------------
دسلیمان غره مغروره
د نړۍ د غرو تربوره
شوردې ګونګ دی په دروکې
اور دې مړ دی په رګو کې
در واري شم چې داولې
قیامتونه درته راغلو
د نړۍ له هره کونجه
تاړاکونه درته راغلو
په ښکلا دې لمبې توشوې
پرښتې دې دوزخي شوې
پردي اور دې غېږ لبمه کړه
افسانې پکې سټي شوې
د مرګي درته پام شوي
ژوند دې وواته له کوره
د زمرو غوښې دې یو وړې
ګیدړانو تر لاهوره
نه محراب لرې په غېږکې
نه درپاته میکده شوه
له ځیګر څخه دې غوڅه
د سرکښو ترانه شوه
په زامنو دې څه وشو
له پردي سره پخلاشوو
له ژوندونه بغاوت کړي
له مرګي سره پخلاشوو
د سلیمان غره مغروره
ستا په حال مې زړه دردیږي
لاتر څو به ستا په غېږکې
د زخمونو فصل کېږي
لاتر څو به ستا په کاڼو
وي د سرو وینو خاپونه
لاتر څو به ستا ګلمخي
په وجود وړي پرهرونه
لاترڅو به دویر ساندې
د مورکۍ له خولې راخیږي
لاترڅو به ستا په غېږکې
په جونګړو اور بلېږي
لاتر څو به په تا اوري
دادوینو بارانونه
لاتر څو به په اور سوځي
ستا د حسن ګلکڅونه
دسلیمان غره مغروره
راځه دواړه په دعا شو
مرسته وغواړو له ربه
ګوندې خلاص له دې وباشو
ګوندې بیا دې په دروکې
د شپيلۍ نغمه توده شي
د کوچۍ له خولې راپورته
د شپونکي جانان ټپه شي
ګوندې بیا دې ورشو ګانې
چیرته ډکې له رمو شي
ګوندې بیا دې مړه رګونه
ژوندي بیرته په نارو شي
ګوندې بیا دې نغروکې
د خوښۍ اورونه بل شي
ګوندې پوهه ستا وګړي
یو ځل بیا دژوند په چل شي
د سلیمان غره مغروره
قیامتونه به خدای تیرکړي
دا له وخته زیږیدلي
توپانونه به خدای تیرکړي
لري نه دی چې را ویښ شي
خوبونه وړي قیسمتونه
بیا به ناڅي ستا په څوکو
د بوډۍ د ټال رنګونه
مرور به در پخلاشي
له جنګونو به پردي شي
په ژوندون بې خدای مین کړي
زړه بې تور له تور مرګي شي
دسلیمانه غره مغروره
دنړۍ د غرو تربوره
ته ډاډه اوسه جانانه
ستا ښکلا به بیرته ستاشي
په لمن به دې راټوله
بیرته ټوله پښتونخوا شي
(((غضري)))