داکمل ليونی لیونتوب
ليک : ډاکټر اسرار
اکمل ليونی په ړومبي ځل ما د مردان په يوه مشاعره کې يو شل کالۀ به ېې کيږي چې ليدلی او اوريدلی و- د څو ټوقو ټقالو نه علاوه ېې چې دغلته کوم غزل په خپل مخصوص ترنم کې اورولی و ، دا يو شعر ېې ماته د هغه وخت نه ياد دی کم عقله خلکه تاسو غم او ښادي څه پيژنۍ تيارۀ بې وسو له پرده ده ډيوې مه بلوۍ ددغه شعر په وجه ورسره زما پيژندګلي پيدا شوه - دده اهميت او دده شعري استعداد راته معلوم شو - بيا چې په کومه مشاعره کې اکمل ليونی موجود ؤ ، نو خوشاله به ووم چې ځه که خير وي ، مشاعره به کاميابه او خوندناکه وي - او اوريدونکي به دا نه شي وئېلی چې دا موږ چاته راغونډ شوي يو اکمل ليونی زما نه ډير مخکې د مردان شاعرانو پيژندلی او خوښ کړی وؤ او يوازې د مردان ملګرو څۀ چې اکمل د ميډيا د مدد نه بغير خپل شعر د ترنم د خوږو سره د پښتونخوا ګوټ ګوټ ته رسولی دی - او د لکونو پښتنو نه ېې داد اخستی دی - اکمل وايي ما د حيا نه پوهـ ځان ناپوهـ کړی ورته داسې نور کم خلک پوهيږي څنګ چې زه پوهيږم ددې داخلي شهادت په رڼا کې موږ وئېلی شو چې دی ليونی نه دی - خپل کور کلی ، لاره کوڅه ، حجره جومات ، خپل پردی ، دوست دښمن او خپله ډله ټپله پيژني -دی وايي چې ؛ ما د حيا نه ؛ خو زه وايم چې ده له قصده په دې غرض دا تخلص خوښ کړی دی ، دی د ليونو په جامه کې ګرځي ، د خلکو او د چاپير چل تماشه کوي ، ګوري چې دا خلک دا د کلو ، ښاريو او بازارونو خلک ، دا سرمايه دار ، جاګيردار ، دوکانداران ، زمينداران ، عالمان ، ليډران او د حکومت واکداران او اهلکاران څه کوي؟ دوۍ په ظاهره څنګه دي او ددوې باطن څنګه دی ، دی چې څه ويني ګوري ، په لفظونو کې د هغې تصويرونه جوړوي - او دغه د شعر تصويري آئينه خلکو ته مخامخ نيسي چې دا تاسو ېئ او دا ستاسو کارونه او دا ستاسو نمونې دي او ورته وايي دې ژړا ويراو ماتؤنو ته دې خيال دی دې قتلونو دې مرګونو ته دې خيال دی انسانان لکه څاروي پکې خرڅيږي دې ميلو دې بازارونو ته دې خيال دی چې غل بري کړي کوټوال غريب پانسي کړي د انصاف عدالتونو ته دې خيال دی اسلام نه اسلام آباد ورپکې ستايي دې وعظونو تقريرونو ته دې خيال دی اکمل ليونی د خلکو شاعر دی - د اولس شاعر دی -او د اظهار لپاره ېې د اولس اسانه ژبه غوره کړيده - ځکه چې دده مخاطب عام اولس او ټول خلک دی - او هغوۍ ته هم د هغوۍ په روزمره او محاوره کې نيغه په نيغه خبره کوي - کله په سنجيده انداز ، خو زياتره په مزاحيه انداز کې خپل خيال وړاندې کوي - دده مزاح او طنز مقصدي او تعميري دی - ځکه چې دی د خلکو خيال او پام د هغوۍ غلطو ، کمزورو،ګمراهو او منافقتونو ته راګرځوي - دده د نظمونو او غزلونو هم دغه مرکزي موضوع ده - دۀ خپل غمونه هير کړي او د خلکو غمونه ېې خپل کړيدي - دا خبره دی په يو رنګ او کله په بل رنګ کې د خلکو مخې ته ږدي - ؛ ځمه ددې کلي نه ؛ نومې نظم کې ېې دغه غم څه په دې رنګ ژړلی دی : نور ورپکې نه اوسمه ځمه ددې کلي نه کډه په حيا کې چرته وړمه ددې کلي نه نور ورپکې نه اوسمه زړه مې ترې موړ شوی دی ننګ غيرت د خلکو د زړګو نه نچوړ شوی دی اوس د پښتنو تاريخ هير شوی دی زوړ شوی دی څه به وايم ښاری ناپرسان ترېنه جوړ شوی دی زه خو قدرتي له وېرې مرمه ددې کلي نه کډه په حيا کې چرته وړمه ددې کلي نه دا چې ختم شريفان شو بدمعاشان ېې مشري کوي وينم چې د امن قاتلان ېې مشري کوي نوره مې د خېر نه کيږي طمعه ددې کلي نه کډه په حيا کې چرته وړمه ددې کلي نه په نني وخت کې دا د پښتنو د هر کلي نقشه ده - چې اکمل په لفظونو کې راکښلې ده ؛ اوسه پکې مه؛ ، ؛غل؛ ، ؛انصاف؛ او ؛ حق او باطل؛ نومې نظمونو کې ېې هم دغه ژړا ده - اکمل ليونیيو نظرياتي او قام پرست شاعر دی - داسې شاعر چې تشې خبرې نه کوي قول ېې د عمل او عمل ېې د قول مطابق دی - د پښتنو د قامي تحريک سره پوخ تړون او کلکه وابستګي لري - ړوند تقليد نه کوي - په نورو د تنقيد کولو سره د خپلې ډلې د ليډرانو په کمزورو او غلطو هم تنقيد کوي - په ځينو نظمونو لکه انقلاب ، پښتو او پښتون ، چغه ، پښتونخوا او د مزدور حال ېې سياسي رنګ زيات غالب دی چې خپله قامي او طبقاتي وابستګي ېې پکې ښکاره کړيده ، په ؛ رښتيا ؛ نومې نظم کې پرې د پتولا د ډډې شوی دی زه په خپل کور کې د اوبو ډوډۍ حق دار يم کنه ما نه چا اونکړله پښتنه چې نهار يم کنه د دوزخي ګيډې له لاسه ګناهنګار يم کنه دومره څوک نه وايي چې روغ يم که بيمار يم کنه د وطن داسې مشرانو ته به څه اووايم دې پښتنو ته به په خپله ژبه مړه اووايم اکمل ليونی ډير ګرځيدلی او لوبيدلی شاعر دی، د ډيرو تماشو نه پس په دې نتيجه رسيدلی دی چې دروغ وايي رښتيا خبره کوم ده چې چا اوکړه ښه سپينه او صفا خبره کوم ده چې چا اوکړه جرګه کې د سپين روبو بزرګانو مشرانو د غلو هغه د غلا خبره کوم ده چې چا اوکړه هر خوا ته د مړې خيټې خبرې دي چې کيږي د وږو د مرضا خبره کوم ده چې چا اوکړه (ګلونو ماشومانو) او (سپرليه په خيرونو) کې اکمل د خپلې شاعرۍ يو بل رنګ هم ښودلی دی - په ړومبي نظم کې ېې چې د قام ماشومانو ته لکه د لقمان حکيم کومې د کار خبرې کړې دي ، هغه د نوټ کولو جوګه دي - په دوهم نظم کې ېې د سپرلي د راتلو ښکلې منظر کشي کړيده - دې للمو ته چې ګورم پکښې پولې که پټي دي قدرت پرې غوړولي څادرونه د شينکي دي راکاږي ځان ته زړونه ښکلاګانې د فصلونو --- سپرليه په خيرونو پېشتری که چيلو ، کورکمانی که تروپکی دی قدرت پرې دور راوستو که کندو کې شلخی دی اکمل ليوني په دې کتاب کې غزلونه هم شامل کړيدي - د غزل په شعرونو کې ېې هم پختګي شته - ژبه ېې اسانه او روانه ده - د سنجيدګۍ نه ور کې د مزاح او طنز چاشني زياته ده - وخت د رښتياؤ دی په زوره وايم ما له خبره په مزه نه راځي ښکليه ياره چې ېې څومره ترخوې ته عجيبه ده لا خوږيږي ستا خبرې ما درسره سم سپين ږيری ځان وړوکی کړيدی يه د ليوني اکمل جانانه مجبوري مې ده دې وخت د ملاقات کې خو څوک مه راولی خدايه د لاسه مې نيولی ، ودرولی دی جانان سرۀ سپين د چا نه ، نه وړم کليوالو تنګ نظرو د مينې ليونی د ديدن غلا ته اوړم راوړم داسې به په دې مجموعه کې لوستونکي د اکمل نور ډير ښه ښه شعرونه ولولي او پوره خوند به ترې واخلي - په دې مجموعه کې څو مرثېې او څو سهرې هم شاملې دي - غم او خوشحالي د انسان ژوند سره تړلي څيزونه دي - د ملګرو په وادۀ خوشحالۍ ، خوشحاله کيدل او په جداېې ېې غمجن کيدل قدرتي خبره هم ده - او د شاعر د خپلو دوستانو مشرانو او کشرانو سره مينه او علاقه مندي هم ښکاره کوي- او د ټولنيز ژوند سره دده کلک تړون هم څرګندوي - دا د اکمل د شعرونو دريمه مجموعه ده چې د پښتو ژبې مئينانو ته ېې ډالۍ کوي - اکمل پښتانۀ او پښتانۀ اکمل پيژني - چې يو رښتونی شاعر دی - مخلص دی - په دې غريبه غريبۍ کې او په داسې وخت کې چې د څنګ ډير ملګري ېې په يوه يا بله بهانه د قافلې نه بېل شوي دي ، دۀ د باچا خان د پښتو ، پښتونولۍ او د پښتون د وحدت او ورورولۍ بيرغ هسک نيولی دی - ځکه خو د پښتنو اکمل ليونی او دده شاعري خوښه ده - ددۀ شعرونه په ډير شوق اوري او ددۀ کتابونه اخلي او لولي ېې - محفل کې د خبرو د کؤلو خلک ډير وؤ اکمله بې له تا خبره کوم ده چې چا اوکړه ډاکټر اسرار هوتي مردان
