ز مونږدهېوادملۍ ناورېن دکوم وخت نه او په څه ډول پېل شو ؟

اوپایلۍ ئی کومې دۍ ؟ تحلېلۍ لېکنه دا دبحث هغه ګرمه موضوع ده چۍد هغی په اساس دادۍ درۍ لسېزۍ مخالف سیاسی کړی او ګوندونه ېو ا و بل داوسنی ملی ناورین مسول ګڼی او یوه یا بله خوا په هغی متهم کوۍ . او کو شش کوۍ چۍ خبل څان د مسولېتنه خلا ص کړۍ او مقابل طرف ته مسولیت متوجه کړی. کچیری تیر تاریخ ته لږ دقت وشی. او سالم قضا وت د احسا ساتی درامو چی او س دمدیا لخوا د هغی خپریدل عام شوی ځای ونیسی.دا وضح خیره ده چی شوروی اشغال ځموږ دملی ناورین پیل دی .دنن ورځۍ حا کم نظام چۍ دهېواد د ملۍ ناو رېن دټولو دورو نماېنده ګان به هغۍ کۍ دخارجۍ ملا تړ به اساس واک چلوۍ او ټول تبلېغا تۍ وساېل او لېکوالان یۍ په واک کې دۍ . مسو لېت نه منۍ . او د ملا متې ټول بار د حفېظ اله. امېن ،په ملې واکمنې باروۍ. ځکه هغه د ېو ملې مستقل افغان دولت مشر وه. چی دخارجی لښکرو په وسیله ووژل شواو دولت یې محوه کړای شو. دادولت په افغانې مټو اداره کېده .نو ځکه دټولو مداخله کونکو هېوادونو . مېد ېا، دهغه پر ضد په یوه آواز تبلېغات کوۍ. دا ېو ثابت شوې حقېقت دۍ چې زمونږ په هېواد باندې شوروۍ ېلغر د نن ورځۍ د روان کړکېچ او ټولو بد بختېو او ملې ناورېن . اصلې عامل .دلېل او آغاز دۍ چې په 27-12-1979 کۍبېل شو او دادۍ تر او سه دوام لرۍ . کارملېان. ستمېان. اودشوروۍ .کا جې بې . سېا سې مذهبې .استخبا را تې ډلی چې ظا هرا یۍ دهېواد د ترقې شعا رونه ور کول اما په عمل کې یۍ د افغا نستان دتبا هې لپا ره کار کاوه . او دمسکو اوامر ۍ سر ته رسول .دشوروې تجا وز په نتېجه کې قدرت ته ورسېدل . اودادې تر اوسه هره ورڅ د بازار په نر خ خپل نقاب بد لوې.او دنو رو هېوادو دجا سوسې شبکو سره په معامله کې. دمختلفو نقابونو په استعمال سره په خلکو حکومت کوې .دهېواد په ورونو قومونو کې کرکه اونفرت خپروې .دخراسان دنا مه لاندې . دهېواد دتجزې لپاره کار کوۍ . په هېواد کې دوېنو سېلاب جا رې ساتې .اوملې ناورېن ته دوام ورکوې .پدوې او خا رجې جا سوسې شبکو بورې تړلې لېکوا لان او ژورنا لستان .دهغوې پر مخ .ددموکراسې .اسلام. ترقې غوختونکو. زحمتکشانو. ستمدېده ګانو. بشر دوستانو. پرده اچوې . اودموجود .حالت ددوام په خا‌طرد تولو مدرنو تبلېغا تې وسا ېلو نه ګټه اخلې. دېادونې وړده. چې ددغو عوام فرېبانو لخوا. دشوروی په دفاع اودافغا نستان ملی دولت او دهغه دمشر حفېظ اله امېن پرضد چې دشوروی یرغل ګرولخوامحوه کړای شو.جعلې داستا نونه .عوامفرېبا نه تحلېلونه د ارشېفی اسنادو د نامه لا ندی درو سی شبکو له خوادډرامو خپرېدل. دومره زېات شوی .چې دهغه وخت په وا قعې جر ېا نا تو ی پرده اچو لې او هغه ي تحرېف کړېدی .دبلی خوا د کار ملېا نو ،ستمېا نو .او نورو جا سوسې شبکو په لېکنو کې حتا درې لسېزی وروسته چې دکېنې نفرت او جعلېاتو بېان دی کمې ندی را غلې..په افغانستان باندې دشوروی یر غل دېوی ورځې کار نه و .شوروېا نو د کا رمل دشړل کېدو وروسته.زمونږ په هېواد دیر غل تېاری نېوه او کله چې دهغوټولې پټې دسېسی اوکو دتا ګانې نا کامې شوی .هغوی دخپل ګوډاګی دراوستلو او دهېواد داشغال لپاره یر غل پېل کړ . دشوروی یرغل مقدمات. شوروېانو په افغانستان د یرغل لپاره کوم قا نع کونکې ېا قا نونې دلېل نه درلود .هغوې صرف دځنګل دقانون په اساس چې هر قوی کولای شې هر ضعېف له منځه ېوسې .عمل وکړ،خو افغا نې مړی ددوی ستونې څېری کړاو په پای کې شوروی په خپله محوه شو.تر اوسه دخپروشو ېو اسنادو په اساس، شوروی په دغو دلا ېلو زمونږ په هېواد یر غل وکړ او هغه ي اشغال کړ: 1—شوروی دولت ته دجنو بې سر حداتو نه خطر.هغه دلېل دی چې دوی یی همېشه ېا دوی. ددی لپا ره چې جرېانات په مستند ډول بیان شې ، دشوروی جنرال الکساندر لېا خوفسکی کتاب ؛دافغان غمېږه اومړانه؛ ته مرا جعه کوم ، هغه چی داشغال په وخت کې یی لوړ مقامونه درلودل .دشوروی کمو نست ګوند دسېاسی دفتر د پرېکړی په ارتباط چی به افغانستان باندی دیرغل اود حفېظ اله امېن دوژلو په اړه وشو داسې لېکی : [ ددسامبر په 8 نېټه د ل .ای. برېزنف په دفتر کې دشوروی کمونست ګوند دسېاسې بېرو ېو شمېر غړو. اند رو پف،ګرومېکو، سوسلف او اوستېنف ګډون کړېوه، هغوی تر دېره پوری په افغانستان کې را منځ ته شوی او ضاع ارزونه وکړه اوافغا نستان ته ی د شوروی پوځونو دلېږ لو منفې او مثبت اړخونه ارزیا بې کړل.اندروپوف افغانستان ته دپوڅ داستولو په هکله دا سې دلا ېل وړاندی کړل: دامرېکا د مر کزی استخباراتو اداره چې په انکا را کې واقع ده دفعا لیتونو زېات والې .چې غوا ړی د ،توران، دلوی امپرا تو ری د جو ړېدو په اساس چې دشوروی جنو بې جمهورېتونه به په کې شا مل وی.او په جنوب کی دهوای دفاع دډاډه سېستم نشتوا لې .چی په افغانستان کې به دامرېکا دپر شنګ ډوله توغندېو دځای پځای کېدو به صورت کې . ډېر مهم اهداف دهغی جملی نه د کا زا خستان په بای کا نور کی د نړېوالې تو غندېو د توغولو مر کز د تهدېد لاندی راولې .دافغانستان دېو را نېمو له زېر مو څخه داستفادی کولو امکا نات چې د عراق او پا کستان په وسېله داتو مې جنګې وسلو دجو ړولو لپا ره ترېنه کار وا خستل شی دافغانستان په شمالې سېمو کې داپو زېسېون حکومت جوړېدل اود پا کستان سره دافغانستان الحاق اوداسې نور ... په پاې کی فېصله وشوه. چې په مقدما تې ډول د ی دوه امکانه برابرشی....... --- دڅانګړو دستګاو په زرېعه امېن لری او ختم کړای شې او په څایدی کار مل وګو ما رل شې. ----- ېا ېو شمېر پوڅېان ددغه هدفد پلې کولو لپا ره افغانستان ته ولېږل شې . د 1979 کال ددسامبر په لسمه نېټه دشوروی اتحاد ددفاع وزېر مار شال اوستېنوف دوسلوالوقواو لوی درستېز مار شال ن.و.اګارکوف راوغوخت او خبری یی ورکړ چې سېاسې دفتر عاجل تصمېم نېولې دی .چې دېو څه وخت لپاره شوروی عسکر افغانستان ته واستول شې .او دنده یی وسپارله چې 75 نه تر 80 زروپوری پوځونه چمتو کړای شې . مار شال اګارکوف پداسې تصمېم نېولو حېران شو.وی وېل چې 75 زره سر تېری نشې کولای به وضع کې ثبات راولې ځه افغانستان ته دځواکونو دلېږلوسره مخالف ېم ځکه دا ېو بې سنجشه عمل دی. وزېر هغه ته ووېل: تاسو څه واېاست .غواړی سېاسی دفتر ته درس ورکړی .؟ ته مکلف ی ېوازی اوامر پر ځای کړی.په همدی ورځ. مارشال اګارکوف په عاجل ډول د ل. ای. برېزنف دکار دفتر ته چې په هغې کې کوچنې سېاسې بېرو ېعنې اندروپف،ګرومېکو، او اوستېنف راغونډ شوی وه وروغوخت.]پا ی کچېری د شوروی د کمونست ګوند د سېاسې بېرو دغه خېالی تحلېل ته دقت وشی .لېدل چې شوروی سېاسې بېرو څومره دحا لا تو دارزونې نه عا جزه وه .دهغوی دغه دلا ېل .1 ...په افغانستان کې امرېکی پر شنګ راکټونو نصب کېدل .2. دتوران امپرا‌طوری جوړېدل.3.دپاکستان سره دافغانستان الحاق...داټول په هغه وخت کی واقعې نه وه.حتې تصور یی نا ممکن وه .خو ددغو ټولو نا خوالو لپاره شوروی تجا وز شراېط برابر کړل .په ېقېن سره وېلای شو ، چې ددغو ټولو ضد ملې جنا ېا تو لپاره ، کار ملېان، ستمیان او دشو روی نور جوا سېس د تجاوز دعا ملېنو په حېث تارېخ ته تثبېت شوی مجرمېن دی . 2—دثورانقلا ب دبری نه وروسته ،شوروېانو غوښتل چې دهغوی جوا سېس ،کارملېان،ستمېان، اونور به خلقې حا کمېت کې ا سا سې او عمده مقامونه ولری .خو د مستندو د لا ېلو په اساس خلقې حاکمېت هغوی ته درد جواب ورکاوه . ځکه هغوی په هر ځای کی،دخلقې حا کمېت پر ضد په پټه دخلکو تحرېکولو ته دوام ور کاوه .دبلوا ګانو جوړول ،دناکامو کو دتا ګانو کول، دخلکو دتحرېک په خا طر د هغوی د عنعناتو پر ضد داعمالو سر ته رسول. ټول د کار ملېانو، اودشوروی نورو جواسېسو لخوا کېدل . په مقابل کی کچېری خلقی دولت دهغی مخه نېوله .نودغو سېاسی مدارېانو به وېل.چی دولت دقدرت انحصار کوی ، دکتا توری کوی ،ددموکراتېکو قوتونو جبه نه جو ړوی ،سېاسی ګوندونو ته دفعالېت حق نه ورکوی .خو کله به چی هغوی ته ېو مقام ورکړ شو،نودهماغه مقام نه په استفا دی سره د حکو مت د بد نا مولو او سقوط په خا طر کار کاوه . د مثال په ډول :کله چی طا هر بدخشی د پوهنی په وزارت کی درېس په حېث مقرر شو.د هغه دستم ملی ډلی په بدخشان کی بلوا جوړه کړه.همدا رنګه د کشتمند . رفېع. اونورو کودتا ګانی چی ددولت بر حال وزېران وه.او دمسکو په امر ې د افغان حاکمیت پر ضد د کودتا اقدام وکړ .او بیا ونیول شول .ددی حقېقت ښکاره ثبوت دی. نن ورځ کارملېا ن ستمېان.او دهغوی متحدېن د پردو په مرسته په قدرت کې دی .او د تلویزیونونو، جرا ېدو را دېو ګانو نه علاوه په لسهاو انتر نتې سا ېتونه په واک کی لری . د هغوې په نشرا توکی، ېو ټکی مشترک دی.او هغه دهېواد په وررونو قومونو کی د ملی کرکې خپره ول ،او دخرا سان دنا مه لاندی د هېواد دتجزی لپا ره کار کول دی . چې دا دواړه ملی خېا نت دی .د نړی په مستقلو هېوادونو کې دداسی ملی خېا نت جزا اعدام دی .خو زموږ په هیواد کی هغوی په لوړومقامونو نازول کیږی.ځکه اوسنی سیاسی سیستم ته د افغانانو په نسبت د پردو ګټی ډیری مهمی دی. همدااوس د پردو ګوډاګیان د افغان او افغانستان په نوم تاریخی شخصیتونو .او ملی افتخاراتوپه خپلو رادیو ګانو اونورو نشراتو کی ملنډی وهی او هیڅوک دافغان دولت په نامه نشته چی پو ښتنه ې وکړی .او مخه ې ونیسی چی مثا لونه یې ډیر دی .ددی نه علاوه هغوی د امېن. دملې شخصېت پر ضد ، عوام فرېبا نه تبلېغات کوی.او جعلې داستا نونه خپروی پدی نېت چی شوروی تجاوز ته برات ور کړی.ځکه امین یو مستقل افغان شخصیت وه.او دنړی په هیڅ خارجی قدرت پوری تړلی نه وه.هغه دافغانانو ملی قهرمان وه چی په وطن یی سر ورکړ. 3—کله چی ح.امېن. قدرت ته ورسېد هغه په خپل دری مېا شتنی حکو مت په دوران کی. ،په دولتی سېستم کی درېفورم راوستلو لپا ره عملی کار پېل کړ . سره لدی چی دغه دوره ډیره لنده وه.خو هغه ستر کارونه وکړل دمثال په ډول. هغه وخت دافغانستان دنوی اساسی قانون په مسوده باندی.کار د تکمیلیدو په حال کی وه. . د قا نو نېت، عدالت، مصونېت، دشعار لاندی دقانون حاکمېت ، اجتماعې عدالت، دموکراسی لپاره کار روان وه. دبندېانو خوشی کېدل پیل شول . دانقلاب نه ددفاع شورا جوړه ، چې په هغی کی غېر ګوندېانو ته زېاته ونډه ور کړې شوېوه. په خا رجی سېا ست کې اساسی بدلون را غی .دولت د نړی دټولو هېوادوند نه علا وه هغه هېوادونو سره هم روابط ټېنګ کړل چی دشوروی مخا لف وه. هغه پدی کار دا وښودله چی افغانستان ددشمنانو دادعا په خلاف یو مستقل هیواددی چی دنړی دټولو هیوادونو سره مساوی مناسبات غواړی. افغان دولت په دی هدف.چی په هیواد کی جګړه ختمه او سوله راشی.مهم کارونه سرته ورسول. ح.امېن. هڅې پېل کړی چی په شوروی باندی نظا می اتکا چی جګړه د هغی عامل وه پای ته ورسېږی.ددی هدف لپاره .ح.امېن.د پا کستان سره دمنا سباتو دعا دی کولو .او په دا خل کی دسېاسې حلقو سره د تما سونو د نېولو په ار تباط ېو سلسله کا رونه وکړل .چې دی کا ر مثبت نتا ېج دځان سره درلودل. چې په دغو کارونو کی وطن ته د مها جرېنو بېر ته را تګ .اود جګړ ی ختمېدل .او په افغا نی اقتصادی پروژو باندی دکار تمر کز شامل وه .شوروی چی دهېواد تباهی ته کار کاوه .ددی تحمل یی نه درلودچی افغان ملی دولت په خپلو پخو ودریږی .او دیوه مستقل او قوی هیواد په حیث رشد وکړی .دا مو ضوع په افغانستان باندی دشوروی تجاوز اصلی دلیل وه. ځکه کچېری په افغانستان کی جګړه ختمه او سوله را غلی وای نو بیا دشوروی وسلو او نظامی مشاورېنو ته ضرورت نه وه. شوروېانو خپل نفوذ اوپه افغانی سېا ستونو باندی اثر دلا سه ورکاوه . کله چی دافغانستان او پاکستان رسمی مذاکرات پېل او بېا نتېجې ته ورسېدل.د۱۳۵۸ کال دجدې په۸ نېټه د پاکستان خارجه وزېر کابل ته راته چی نهای اسنادو باندی امضا وکړی. شوروی یرغل ګرو په ډېری عجلی سره د ۱۳۵۸ کال د جدی په ۶ زمونږ په هېواد حمله وکړه ح. امېن. یی قتل او هېواد ی اشغال کړ. په مسکو کی جوړ شوی او د هغو په ټاکونو راوړل شوی ګوډاګی حکومت ،دپاکستان سره دمنا سباتو د ښه کولودهڅو په باب ډېر پروپاګند وکړ چی ګوېا .ح.امین. د اشرارو سره کودتا کوله .او شوروی نجات بښونکو دهغی مخه ونېوله.چی ددغه جوړ شوی پرو پاګند چاب شوی اسناد اوس هم موجود دی. .هېڅ ېو سالم عقل به داونه منی چی بر حال جمهورریس دځان پر ضد کودتا وکړی. خو کار ملې سېاسی مدارېانو څو کاله دی تبلېغاتو ته دوام ورکړ.اووېل ی چې .امېن. د اشرارو سره اتلا فې حکومت جوړاوه .او دا ی دشوروی یرغل ددلایلو په جمله کې راوړل.حال داچی د تارېخ په بله صحنه کی، همدی شوروی ګوډاګیا نو د هماغه اشرارو سره داتلافې حکو مت دجوړولو لپاره مخفی اوبیا علنی هڅی پیل کړی .چی اسناد ی موجوددی. د شوروی یرغل پیل اودوام شوروی مشران چی د دایمالخمر کېدو زړښت، او فساد په وجه ی خپل عقلانی قوت دلاسه ورکړېوه ، خپل سېاستو نه یی زموږ دهېواد په هکله دخپلو هغو جاسوسانو په راپورونو عېارول چې ځان ته یی سیاسی شخصیتونه ویل. کارمل به شوروېانوته وېل چې خلک د.امین. نه ملا تړ نه کوی،ستاسې لښکری به خلک په ګلانو استقبال کړی. خو بر عکس په خپله د شورویانو داعترا فا تو په اساس شوروی لښکری افغانستان ته په داخلیدو سره په بمونو، ډذو، اودخلکو بی پایه قیامونو او جګړو سره مقابل شول. شوروېانو زموږ په هېواد دیر غل لپاره خپل استخباراتی ، تبلیغاتی کار دنظامی کار سره یو ځای کړ .هغوی دېوی خوا ی د کا. جی. بی . په لاس ددولت داغفا لولو او داردو د فلج کولو کار سر ته رساوه. او دبلې خوا یی نظامی عملېات د بګرام دهوای ډګر نه پیل کړل او دمقا ومتونو دماتولو وروسته تاج بیګ قصر ته ځان ورساوه اود وروستی مقاومت دماتولو وروسته عملیات ختم کړل. دیادونی وړ ده چی ددغو ټولودپېل دمخه ،ح.امین.دجلسی لپاره دګوند سېا سی دفتر دتاج بیګ قصر ته دعوت کوی هلته دکا.جی .بی.ددسېسې يه اساس دجلسی په پای کی ټولو ته مسمو میت بیدا کیږی .او روغتون ته اکثر انتقا لیږی او یا هلته د تداوی لاندی واقع کیږی .په داسی حا لت کې چی ګوند اودولت عملا خبله رهبری دلاسه ور کوی .دزمکی او هوا دلاری شوروی یلغر پیل کیږی. ښه به وی چی ددغه یلغر ټول مراحل په مختصر ډول بیان شی. -- لمړی حمله دبګرام په هوای دګر پیل کیږی. دبګرام هوای ډګر محافظ کنډ ک او دافع هوا قطعه قهرما نی سره مقاومت کوی.دقطعی قومندان ملی قهرمان جګړن عبد الستار، او دارکان ریس ملی قهرمان جګړن عبدالرحمان د مقاومت او دفاع قومانده به لاس کی اخلی او جګړی ته دوام ورکوی ددشمن د نورو قواو په رسېدو سره ، د جګړی توازن ،له منځه ځې افغانې قواوی ټول د جګړې په ډګر کې په وطن سر ورکوې .او بګرام دشوروی یرغل ګرو په لاس سقوط کوې. -- شوروې یر غل ګر کابل ته په داخلېدو سره د مقاومت بل سنګر دکابل رادېو تلوېزېون ، ساتونکې قطعه ده. دغه ملې قهرمانان ددشمن سره په نا برابره جګړه کی شهېدان کېږی .او ددشمن درا کټې حملو په وسېله په خپلو ټا نکونو کې ژوندې سوځول کېږی. -- دمقا ومت بل سنګر د کور نېو چارو وزارت دی . هلته ملې قهرمان علېشا پېمان، د څارندوی عمومی قومندان دفاع او مقا ومت کوی. هغه تر پاېه جنګېږی . خو ددغه اتل سنګر د دشمن لخوا په را کتې حملو له منځه ځې. او تو ل افسران او سرتېری شهېدان کېږی .خو دی ژوندی نېول کېږی.دبلچرخی په زندان کی ځه هم دهغه سره یو ځای داول بلاک په کوټه قلفی کی بندی وم. هغه دکورنیو چارو دوزارت داتلو مدا فعینو دقربانی جریانات ما ته په تفصیل سره بیان کړل ما دهغی خلاصه دلته ذکر کړه .کله چی هغه اعدام ته بیول کیده هغه دخپل کمیس دجیب نه دخبل ما شوم ځوی عکس راوایست. هغی ته ې په ځیر وکتل .او ما ته ې وویل. ګوری هغه څومره په غمجن حالت کی دی ځه همدی عکس سره اعدام ته ځم هغه ې بیرته په خپل جیب کی کیخود .بیا ې وویل دا جیب زما دزړه دپا سه جوړ شویدی ګوره دی څومره خفه ښکاری .ما ته دا مهمه نده چی ځه وژل کیږم ځه پدی خفه یم چی ځوی به می دکومو نا خوالو سره سترشی. دا ماته واقعا دیره احساساتی او غمجنه لحظه وه ځکه دیوی خوا یو خوږ ملګری ځمانه جدا کیده .اود بلی خوا ځه یواځی دیوه نامعلوم سر نوشت په خاطر یه خپلو افکا روکی غرق پاتی شوم .کارملی قصابانو هغه د کوټی نه د اعدام دحکم داجرا لپاره بهر کړ . هغه د ۱۳۵۹ کال دجوزا په۱۸ د نو رو ملې اتلا نو سره ېو ځای اعدا م شو . --- دمقا ومت بل سنګر ددفاع وزارت مقر دی . هلته ملې اتل ېعقوب دافغانستان ددفاع وزارت لوی درستیز او سر پرست د مسمو مېت نه وروسته دشدیدی ناروغی په حالت کی ځان خپل دفتر ته رسوې .او ټو لو قطعاتو ته د خطر ناک حا لت نه خبر ورکوی .او هداېت ورکوی. چې دسېسه روانه ده.هر څه امکان لری .هره قطعه دی په خپل ابتکار عمل وکړی . بل هدا ېت ته ضرورت نشته .هغه وخت.ېعقوب دد فاع وزارت کفېل دنده لری. څو شېبی وروسته .شوروېان .ددفاع پّه وزارت حمله کوی ملی قهرمان یعقوب او نور اتل افسران شهېدان او اسېران کېږی د ا یر غل دا مېن دقصر په لور ادامه پېدا کوی. . دلومړی برخی پای . - بېرته شاته