[1] -  ليکوال، مسکرينهاس، ته د دې ليکنې په وخت کې دا څرګنده نه وې چې پاکستان پرنګي وزيږاوه. نړۍ ته يې داسې ښودل چې ګواکې هندو- مسلمان له يوه بل سره ګډ ژوند کول نه غوښتل، خو په واقعيت کې د پردې شاته ټوله لوبه پرنګي روانه کړې وه. د پاکستان اصلي زيږوونکي لارد لينليتګو، مونټباټن او اولف کيرو وو. پرنګى چې پدې پوه شو چې ټول هندوستان نه شي خوړلى، نو په منځني ختيځ کې د خپلو اينده موخو او پر تيلو د کنترول لپاره يې اډو ته ضرورت لاره. نو يو پر بل پسې يې دوه اډې وزيږولې: پاکستان اواسرائيل. د پاکستان نْطفه يې د محمد على جناح په خيټه کې زرغونه کړه. نو پاکستان په اصل کې د برتانيا "پوځي اډه" وه او ده چې په سيمه کې د پرنګي او ورپسې بيا د امريکا ګټې خوندي وساتي. له همدې کبله دا اوس په يوويشتمه پېړۍ کې چې "مسلمان پاک پوځ" د پرنګيانو په بولۍ خپل ولس وژني او يا يې په شلمه پېړۍ کې د بنګال په ګډون مسلمانان وژل، دا ټول د پرنګيانولپاره او د پرنګيانو په بولۍ وژل. پدې اړه کولاى شئ چې د ناريندرا سريلا کتاب وګورئ.

[2]-  د پاکستان د ټولنې بُليټين، ٣١ لمبر، ٤٣ مخ، لندن ١٠ سپتامبر ١٩٧٠

(٤١برخه)

(شپږ فقرئيز پلان)

پاکستان بايد يوفدراسيون وي چد د شپږ فقرئيز فورمول په اساس بايد هر واحد مساوي حقوق ولري.

(١) -   د حکومت ډول به فدرالي پارلماني وي. د فدرالي واحدونوتقنيني قوا به د خلکوله خوا په رايو ورکولو ټاکل کيږي.

(٢) -   فدرالي حکومت به يواځې د ملي دفاع او باندنيو چارو په هکله مسئوليت ولري. شرط به يې دا وي چې په دريمه مادهکې څرګند شوى.

(٣) -   د لويديځ-ختيځ دواړو لپاره به بيل اسعار او ځان ځانته سيکې ولري. که چېرې يو ډول اسعار په دواړو سيمو کې په کار اچول کيږي شرط به يې دا ويي چې يوفدرالي سپمايي سيستم جړ کړل شي چې د هغه په توګه به داسې امکان پيدا شي چې د يوې خوا  د اسعارو او طبعي منابعو بهير له بلې خوا وتړل شي.

(٤) -   بودجوي پاليسي به د فدرالي واحدونو مسئوليت وي. فدرالي حکومت به د ملي دفاع او باندنيو چارو د لګښتونولپاره منابع او بودجه ورښودل کيږي اودفدرالي حکومت له خوا به د اساسي قانون له کړنلارې سره مطابق د هغه په اجرا باندې بيله درنګه پيل کوي. د اساسي قانون لارښوونې اوکړنلاره به پخپل وار د فدرالي واحدونو د کړو وړو د کنترول اغيزناکه لار وي.

(٥) -   په اساسيي قانونکې بايد داسې څه څرګند شوي وي چې د فدرالي واحدونو هر ييو حکومت وکولاى شي چې پخپله د خارجي اسعارو توريد کنترول کړي او د واحدونو بيلې بيلې ونډې مالومې وي. د فدرالي حکومت د خارجي تبادلاتو ضرورتونه به د فدرالي واحدونو له خوا چې تناسب به يې په اساسي قانون کې وښودلى شي، برابر کړي. ايالتي حکومتونه بايد وکولاى شي چې د فدرالي حکومت د خارجي پاليسي په چوکاټ کې د ننه له باندنيو هيوادونو سره د خارجي تجارت د مرستې تړون وکړاى شي.

(٦) -   د فدرالي واحدونو حکومتونو ته بايد واک ورکړل شي چې د نشنل سيکيوريټي (عامه امنيت) د ساتلو لپاره پوځي اومليشه افراد ولري.

 

 

 

 

 

 

مونږ هم د ژوند کولوحق لرو

ډاکه فبروري ١٩٦٦

 

 د شپږ فقرئيز پلان له تفسير څخه وروسته د شيخ مجيب پيام:

زما د لويديز پاکستان وروڼو

غغواړمچې څوټکي خپلو پاکستاني وروڼو ته وړاندې کړم:

تر ټولو لومړى غواړم چې دوى ته داسې فکر پيدا نشي چې هغه څه چې ما په شپږ فقرئيز پلان کې ويلي دي د ختيځ بنګال د ګټولپاره دي. داسې نه ده. زما د شپږ فقرئيز پلان په هره فقره او ټکي کې زما د پاکستاني وروڼو حقونه پراته او ساتل شوي دي. دوى پدې باور لري چې له دې خخه به مساوي برخه واخلي. دويم کله چې زه داسې وايم چې د ختيځ حقونه  لويديز ته لږدول کيږي اوهلته يوځاى کيږي، نو زما منظور دلته بيا له سکتوري يوځاى کيدلو څخه دى. زما د خبرې مانا داسې نه ده چې ګوندې دا ثروت (شتمنۍ) د پاکستان ولسونو او تودو ته رسيږي. نه! زه دا نه وايم او نه ويلى شم! پدې پوهيږم چې په پاکستان کې هم په مليونونو وګړي لکه د موږ په شان ته دي چې د اقتصادي استثمار سره مخامخ دي. دا هم راته څرګنده ده چې د هيواد ټوله شتمنۍ د څوکورنيو په لاس کې ده. او دا چالچلن به تر هغه وختهپورې ادامه وکړي ترڅو چې زموږد ټولنې کاپيټالستي بڼه بدله نه شي. مګر مخکې له دې چې بڼه بدله شي، زه د دې اقتصادي استثمار پړه په پاکستاني ولسونو نه اچوم.

دريم دا چې جغرافيايي موقعيت اوغير طبعي سيستم د ټولو بدمرغيو په منځ ته راوړلو کې خورا غوره رول لوبوي. يو څه به د مثال پپه توګه وڅيړو: که چيرې د پاکستان پايتخت په ختيځ بنګال کې واى نو اوضاع به سر تر سره ټوله سرچپه واى. زموږد عايداتو په سلو کې دوه شپيته (٦٢%) د پوځ او په سلو کې دوه ديرش (٣٢%) د مرکزي ادارې لګښتونه به په ختيځ بنګال کې عملي شوي واى. زموږ د عايداتو په سلو کې څلور نوي برخه (٩٤%) چې هر کال په پاکستان کې مصرفيږي هغه به په ختيځ بنګال کې لګيده اوخلک به هرومرو شتمن واى. حکومت په پاکستان کې دى.نو له دې کبله د پوځي قواو درۍ سره مرکزونه او د خارجي ميسيونونو مرکزي ادارې هم هلته دي. په نتيجه کې د هغوى ټولو لګښتونه هم پههغهځاى کې دي. که چيرې حکومت په ختيځ بنګال کې واى نو هرو مرو به هغه ټول لګښتونه هم هلته کيدل نوختيځبه شتمن او لويديځ به غريب پاتې شوى واى.

که چېرې داسې څه پيښه واى نو هرومرو تاسو پاکستانيو به د ايالتي برابري غوښتنه کړې وه کومه چې اوس د داسې غوښتنې په هکله موږته بد رد ويل کيږي. هغه وخت به تاسو ته څرګنده شوې وه چې بيله خپلو حقوقو څخه بل هيڅ کوميو شى د اهميت وړنه وو.  هغه وخت مو که چيرې له ختيځ بنګال د حق عوښتنه کړې وى نو پوهيږئ چې موږ به څه کړي وو؟ موږ به  بيله شک اوترديد څخه ستاسو حق ته غاړه ايښودلې واى او ويلي به مو واى چې دا ستاسو وظيفه ده چې د خپل حق غوښتنه وکړئ.

نه موږ  به لږ څه نور هم په مخ تللي وو. موږ به خبره دې ته نه وه پريښودلې چې تاسو غوښتنه کړې واى. موږ به د دې په ځاى چې تاسې غوښتنه کړې واى مخکې له مخې به مو حق درکړى واى. موږرښتيا د وروڼو په منځ کې د عدالت، برابري او مساوات عقيده لرو.  يو هيواد اوولس د لويې کورنۍ په شان دى. په يوه کورنۍ کې که چيرې يوتن ډوډۍ وخوري نو د نورو ګيډې خو مړيدلاى نه شي. نو دا په څه دليل کله چې موږ خپله ونډه وغواړو راته خودخوا واياست؟بل څوک به په تاسو باندې چې يواځې دا نه چې خپله برخه مو اخستې ده بلکې د خپلو وروڼو په برخه مو هم ګيډه اچولې، څه نوم کېدي؟  موږ د تاسو د برخې دعوا نه لرو بلکې يواځې د خپلې ونډې غوښتنه کوو. موږ غواړو چې له تاسو سره مساوي ژوند وکړو، نه د استثمار ګري ژوند.

څلورم: که چيرې داسې پيښه شي چې موږ له ضرورت څخه زيات شتمن يو نو ضرور به موږ له خپلې برخې څخه يو څه له تاسو څخه قربان کړو.موږ په تيرو وختو کې هم داسې کړي دي. ايا د تاسو پخپله په زړه نه دي؟ هيله کوم چې په ياد مو وي:

١ -   په لومړۍ اسامبله کې موږ څلور څلويښت څوکۍ لرلې او اته څلويښت ستاسو وې. که موږ غوښتلى نو په ډيره اسانۍ به مو په ديموکراتيک ډول د دريو پوځي قواو پانګه اومرکزونه ختيځ بنګال ته راوړي واى.

٢ -   د ورور ګلوۍ او برابرۍ په هکله موږ نوموړې اسامبلۍ ته شپږ تنه پاکستاني نمايندګان چې د بنګالي ولس له خوا رايې ورکړل شوې وې، وټاکل.

٣ -   د اکثريت په هکله موږ دا کولى شوى چې بنګالي ژبه يواځنۍ رسمي ژبه واى. موږ غوښتنه وکړه او دواړو ژبو (بنګالي او اردو) ته حق ورکړل شو.

٤ -   د رايو په اکثريت سره موږ کولاى شول چې يو اساسي قانون چې د بنګال ګټې پکې خوندي وي جوړ کړى واى.

٥ -   د دې لپاره چې تاسو داسې خيال ونکړئ چې موږ مسلط ياستو نو پخپل اکثريت مو سترګې پټې کړې او د مشابهت (پاريټي) فورمول مو له تاسوسره ومانه. دا يواځې او يواځې ستاسو د باور او اطمنان لپاره.

پينځم: دا چې له پورتنيوحقايقو څخه زما پاکستاني وروڼه بايد پدې پوهيدلي واى چې موږ د ختيځ بنګال ولسونه د ورورګلوي او برابري احساس لرو اوپدې توګه غواړو چې پتمن ژوند وکړو. موږ کولاى شو لکه څنګه چې مو پخوا کړي دي چې د ستاسو لپاره د ضرورت په وخت کې ښندنه وکړو. که چيرې پانګه زموږ په لاس کې واى نو هڅه به مو کړې واى چې په پاکستان کې هم رښتينى دويمه پانګه واچوو نه دا چې د دروغو او غولولو لپاره. موږ به له ګټور موقعيت څخه ناروا ګټه نه واى اخستې او ټول مهم پوستونه اووظيفې به مو نه وې غلا کړې. د لويو شرکتونو رياستونه لکه د پنبې، پي اې سي، د ريلوې د کرښو، ډبليو اې پي او نور-نور پخپله نه واى نيولي.

موږ به ستاسو د ګورنر د ونډې د نيولو هڅه نه واى کړې. موږ به ټولې څوکۍ اولوړ مقامونه په عدالت او برابرۍ سره ويشلي واى. موږ به د هيواد د عايداتو او پانګې د اغيزناکو تياري نيولو په ترځ کې د دواړو خواو ترمنځ ويشلې واى. موږته د دې په ځاى چې ايالتي برابري موتر پښو لاندې کړې واى، پياوړې کړې به مو واى. موږ به هيڅ دا موکه نه وه ورکړې چې د دوه خواو تر منځ سياسي، اجتماعي او اقتصادي خنډ پيدا شي. موږ به هڅه کړې واى چې په هيڅ ډول داسې احساس پيدا نه شي چې څنګه موږ د ختيځ بنګال ولس د دې لپاره چې اکثريت يو او يا حکومت دلته دى، نو موږ د پاکستان باداران يو. بلکې موږ به هرومرو داسې هڅه کړې واى چې تاسو ته داسې احساس پيدا شي چې په نظر اوعمل کې دواړه د يوه هيواد يو. موږ به د دولت قدرت له تاسو سره ګډ کړى واى. موږ باور لرو چې د برابرۍ مطلق حس، د دوو خواوتر منځ  عدالت او نه توپير د پاکستان د پاترياتيزم اساس ګڼل کيږي. يواځې هغه څوک حق لري د پاکستان مشر وي چې ياد کړل شوي خويونه ولري. يو مشر چې رښتيا داسې عقيده ولري چې د پاکستان دوه وزرونه لکه دوه سترګې، دوه سپوږمې، دوه غوږونه، دوه لړه غاښونه، دوهلاس، دوې پښې ذ پاکستان د سياسي کالبوت غړي وي. يو مشر چې پدې باندې پوهيږي چې د دې لپاره چې روع رمټ او پياوړى پاکستان وساتي بايد د تن ټول غړي يې پياوړي وي. يو مشر چې دا درک ورسره وي چې که چيرې د وجود يو غړى ضعيف او ناتوان شي نو ټول وجود ناتوانوي. يو مشرچې داسې عقيده ورسره وي چې هر هغه څوک چې له دې غړيو نه يوناتوانول غواړي د پاکستان دښمن دى. نو داسې هغه څوک چې د داسې دښمنو مخنيوى اوپر ضد يې مبارزه کوي، حق لري چې د پاکستان د مشرتوب دعوا وکړي. پاکستان اوږده خاوره او غير معمولي اوږد افق لري که څوک وغواړي چې د دې خاورې مشرتوب وکړي، بايد ډير لوى زړه اواوږد نظر ولري.

شپږم:زما ګرانو خويندو وروڼو! اجازه راکړئ چې در په زړه مو کړم چې هغه وخت چې موږ غوښتل بنګالي ژبه دې رسمي شي، نو موږ يې پدې خبره وغندلو او د پاکستان د تجزيه غوښتنې تور مو راباندې ولګاوه. کله چې مو د مشابهت (پاريټي) د نمايندګۍ په رڼا کې د ګډوانتخاباتو غوښتنه وکړه نو له سرحدي کرښې د باندې مو په موږد لمسون تور ولګاوه. اوس هغه دواړه  غوښتنې منل شوې دي مګر يوه يې هم د پاکستان د تجزيې سبب نشوه. ايا دا د تاسو لپاره د خجالت او شرمندګۍ وړ نده چې هره يوه حقه غوښتنه چې يې ختيځ پاکستان له تاسو څخه وکړي نود هغې د په لاس ته اوړلو لپاره بايد درنه بيه  پريکړي او ترخه مبارزه وکړي. او داسې څرګنديږي چې لکه موږ خپل حق له خارجي دښمن څخه غواړو. ايا د دې کار پاى به ستاسو په ګټه وي؟ مهرباني وکړئ له داسې چالچلن څخه لاس واخلئ! مهرباني وکړئ زموږوروڼه واوسئ نه باداران!

په پاى کې زه له خپلو هيوادوالو څخه کلکه هيله کوم چې که د هغې لارې اوفورمول ملاتړ وکړي چې ما جوړ کړى دى. دوى ته به په خپله څرګنده شي چې زما په شپږ فقرئيز پلان کې د هيواد تاوان هيڅ نشته اوکوم غير عادلانه او ناعملي ټکى نه لري. هيله کوم چې د دې اعلاميې په لنډ تفصيل کې چې مې تاسو ته څرګند کړى دى چې د دې پلان مننه يواځې دا نه چې پاکستان ته به تاواني نه وي، بلکې پاکستان به پياوړى کړي.

مګر دا څرګندې ګټې د څرګندودليلونو په هکله د منلو وړ نه دي. ځکه چې دوى ځان ته په خپلهد حقايقو بل ډول قضاوت کوي. د دوى لپاره د استبداد او استثمار ادامه د ټولنې اوهيواد د پياوړتوب لپاره سيخه ليار ښکاري. دوى هر څوک چې دا جابرانه چالچلن درول غواړي او يا يې د مخنيوي هڅه کوي، خاين بولي. دا خبره نه نوې او نه د تعجب وړ ده. زموږلوى مشران لکه فضل الحق او سهراوردي د داسې هڅواوکوششونو قرباني شوي دي. نور هر څوک چې د ولسونو او خلکو ملاتړ او د استثمارګرانو په ضد مبارزه کوي، ضروري ګڼل کيږي چې د مړينې، ژوبلې، ترټنې او بيرحمۍ لپاره يې تيارى نيولى او ملا يې ټينګه تړلې وي.  ما پخپله داسې پيښې لکه محاکمې، جيلونه او ترټنې ډيرې ليدلې دي. مګر د نيکونو له برکته، د ملګرو په ملاتړ او زما د هيوادوالو په مخلصانه مرسته لوى خداى توفيق راکړ چې مقاومت وکړم. اوس زما د هيوادوالو د دې ملاتړ په مخامخ حاضر يم چې د دوى په خدمت کې ځان قربان کړم. د يوه تن ژوند لکه زما په شان د هيواد او ولس د نيکمرغۍ په لار کې هيڅ نه دى.

زما لپاره د مليونونو استثما شويو د حقوقو د لاس ته راوړلو لپاره مبارزې څخه بله زياته مقدسه او سپيڅلې مبارزه نشته. دا هغه سبق دى چې ما له خپل سياسي ښوونکي سهراوردي خخه زده کړى دى. هغه اوس نشته چې لارښوونه راته وکړي. مګر زما کلک عزم دا دى چې د هغه سبق نوى کړم او جنډه يې لوړه وساتم. هيواد د خپل ژوند په خورا توره ګړۍ کې ژوند کوي. پداسې مرحله کې د عوامي ليګ کونسل (شورا) د جمهوري رياست لوى مسئوليت زما په اوږو کړى دى. مګر د خداى په هيله زه بې زړه نه يم. زه له کار کولو او زحمت کښلو نه ويريږم. نو په ډير ويياړ مې دا مسئوليت منلى دى. زه په خپل ولس ډير باور لرم. په دې هم باور لرم چې ډيره تياره شي نو سپيده چاود ته لږ وخت پاتې وي. هيله لرم چې زما ګران هيوادوال ما ته داسې دعا وکړي چې لوى خداى فزيکي او دماغي قدرت راکړي ترڅو راتلونکى ژوند د دوى د حقوقو د لاس ته راوړلو په لار کې چې په زور او جبر ورڅخه غصب شوى دى، وقف کړم.

(ختم)    ١٨ جولاى ٢٠١١    د ماښام ٧ بچې  ريډينګ

 

دا دويم ځل و چې د بنګله دېش بې ستري سفر له پينځه ديرش کاله ځنډ څخه وروسته بيا د نوې زمانې له دوستانو سره يوځاى پاى ته ورسول شو. په واقعيت کې دا دويم سفر له هغه لومړي څخه له دې کبله غوره او په زړه پورې و چې په نړۍ کې د نوې تيکنولوژي او نويو مالوماتو له کبله داسې لاسوندونه لاس ته راغلي چې د بنګله ديش د جينوسايډ او د پنجابي مستبدې پوځي بيروکراسۍ کاذبه څيره په خورا رسوايي بربنډه وي او په جوته توګه ښکاره کوي چې د اسلام له مقدس دين څخه يې د خپل ولس، سيمې او نړۍ پرضد څومره او څنګه ناروا ګټه پورته کړي -  او دا نن-نن هم د پرنګيانو په چوپړ کې د "ترهګري پرضد" کمپاين لاندې زموږ د ولسونو پر ضد هماغې سيناريو ته دوام ورکوي.

 

بنګله ديش ژوندى دى اوخپل پتمن ازاد ژوند ته دوام ورکوي.

 

 

د دې هيواد او ملت قربانۍ د هغو ملتونو لپاره چې لا اوس هم د پرديو تر اشغال لاندې دي ستر درس دى اوهغه دا چې د ځان ازادولو لپاره اړينه ده چې يونسل قرباني ورکړي ترڅو د راتلونکو نسلونو لپاره په ازادي او سرلوړۍ کې د خپلواک ژوند لامل وګرځي. پدې کېې شک نشته چې له سرښندنو پرته ازاد، خپلواک، پتمن او سوکاله ژوند کول ناشوني دي.

 

تر ټولود مخه د بنګله دېش بې ستري د دې دويم سفر وياړ د استاد توتاخيل برخه دى چې د دې کتاب يوټوک يې د اور په لمبوکې د اور له لمبو څخه خوندي ساتلى او تر دې زمانې پورې يې رارسولى و.

 

د افغان بيلابيلې ويبپاڼې او خپرونې، چې په خورا  مينه او امانت يې دا سفر د لوستونکيو نوي نسل ته ورغزولى، د دې وياړ خاوندان دي. الله (ج) دې همداسې تاند او بيدار لري.

 

يا ربه توفيق!

غلام محمد زرملوال

پاى