دغازي امان الله خان

دملي اتل غازي امان الله خان پیژندګلوي
اعلیحضرت ﻏﺎﺯﻱ ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ( ﺯﯦږﯦﺪﻧﻪ : ١ ﺩ ﺟﻮﻥ ، ١٨٩٢ – ﻣړﻳﻨﻪ : ٢٥ ﺩ ﺍﭘﺮﯦﻞ ، ١٩٦٠ ) ﻟﻪ ١٩١٩ ﺯﯦږﻳﺰ ﮐﺎﻝ ﻧﻪ ﺗﺮ ١٩٢٩ ﺯﯦږﻳﺰ ﮐﺎﻝ ﭘﻮﺭﯤ ﺩ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﭘﺎﭼﺎ ﻭﻭ . ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﺩ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﻫﻐﻪ ﭘﺎﭼﺎ ﺩﻯ ، ﭼﯥ ﭘﻪ ١٩١٩ ﺯﯦږﻳﺰ ﻛﺎﻝ ﻳﯥ ﺩ ﺧﭙﻞ ﻣﻠﺖ ﭘﻪ ﻣﻼﺗړ ﺍﻧﮕﺮﯦﺰﺍﻥ ﻟﻪ ﻫﯧﻮﺍﺩ څﺨﻪ ﻭﺷړﻝ ﺍﻭ ﻳﻮ ﺧﭙﻠﻮﺍﻙ ﺍﻭ ﺳﺮﻟﻮړﻯ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻳﯥ ﺟﻮړ ﻛړ ﺍﻭ ﭘﻪ ﻫﻤﺪﯤ ﺗﻮﮔﻪ ﺩ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺩ ﺧﭙﻠﻮﺍﮐۍ ﮔټﻴﺎﻟﯽ ﺑﻠﻞ ﮐﯧږﻱ . ﺩ ﻏﺎﺯﻱ ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﺩ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻭﺧﺘﻮﻧﻪ ﺩ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﭘﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﮐﯥ ﺩ ﻳﻮ ﺑﯥ ﺳﺎﺭﻱ ﻭﻟﺴﻮﺍﮐۍ ﺍﻭ ټﻮﻟﻨﻴﺰﻭ ﺑﺪﻟﻮﻧﻮﻧﻮ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻭﻭ . ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﭘﻪ ١٣٠٩ﻫـ . ﻕ ﻛﺎﻝ ﺩ
ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻪ ﭘﻐﻤﺎﻥ ﻛﯥ ﺯﯦږﯦﺪﻟﻰ، ﺩﯼ ﺩ ﺍﻣﻴﺮ ﺣﺒﻴﺐ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﺯﻭﯼ ، ﺩ ﺍﻣﻴﺮ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﺎﻥ ﻟﻤﺴﯽ ، ﺩ ﺍﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺍﻓﻀﻞ ﺧﺎﻥ ﻛړﻭﺳﻰ ﺍﻭ ﺩ ﺍﻣﻴﺮ ﺩﻭﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻛﻮﺩﻯ ﺩﻯ . ﺩ ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﻣﻮﺭ ﺳﺮﻭﺭ ﺳﻠﻄﺎﻧﻪ ﺑﯧﮕﻢ ﻧﻮﻣﯧﺪﻩ . غازي امان الله خان د محمود طرزي د لور سره په ۱۹۱۳ م کال کې واده وکړ.ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ٢٠ ﺩ ﻓﺒﺮﻭﺭﻱ، ١٩١٩ ﺯﯦږﻳﺰ ﮐﺎﻝ ﮐﯥ ﺩﺩﻩ ﭘﻼﺭ ﭘﻪ ﺩ ﻟﻐﻤﺎﻥ ﭘﻪ ﻛﻠﻪ ﮔﻮﺵ ﮐﯥ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﻮ ، ﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻭﺧﺖ ﮐﯥ ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﺩ ﮐﺎﺑﻞ ﻭﺍﻟﻲ ﻭﻭ ﺍﻭ ﺩ ﮐﺎﺑﻞ ﺩ ﭘﻮځ ﺍﻭ ﺧﺰﺍﻧﯥ ټﻮﻝ ﻭﺍﮎ ﺩﺩﻩ ﭘﻪ ﻻﺱ ﮐﯥ ﻭﻩ . ﭘﻪ ﺩﯤ ﻭﺧﺖ ﮐﯥ ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﭘﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻛﯥ ﭘﺎﭼﺎ ﺷﻮ ﺍﻭ ﺩ ﺧﭙﻠﯥ ﭘﺎﭼﺎﻫۍ ﻟﻪ ﺍﻋﻼﻥ ﺳﺮﻩ ﺳﻢ ﻳﯥ ﻟﻪ ﺍﻧﮕﺮﯦﺰﺍﻧﻮ څﺨﻪ ﺩ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺧﭙﻠﻮﺍﻛﻲ ﺍﻋﻼﻥ ﻛړﻩ ﺍﻭ ﺩ ﺍﻧﮕﺮﯦﺰﺍﻧﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ ﻳﯥ ﭘﻪ ټﻮﻝ ﻫﯧﻮﺍﺩ ﻛﯥ ﺩ ﺧﭙﻠﻮﺍﻛۍ ﺩ ﻏﺰﺍ ډﻭﻝ ﻭﻏږﺍﻭﻩ . ﻧﻮﻣﻮړﻱ ډﯦﺮ ﮊﺭ ﺩ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺩ ﺧﻠﮑﻮ ﺍﻭ ﻗﺒﺎﻳﻠﻮ ﻣﻼﺗړ ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐړ ﺍﻭ ﭘﻪ ﻫﻤﺪﯤ ﺗﻮﮔﻪ ﻟﺲ ﮐﺎﻟﻪ ﺩ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﭘﺎﭼﺎ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮ . ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﺩﯤ ﺗﻪ ډﯦﺮ ﻟﯧﻮﺍﻟﻪ ﻭ ، ﭼﯥ ﻫﯧﻮﺍﺩ ﻳﯥ ﭘﺮﻣﺨﺘﮓ ﻭﻛړﻱ ﺍﻭ ﺩ ﻧړۍ ﻟﻪ ﭘﺮﻣﺨﺘﻠﻠﻴﻮ ﻫﯧﻮﺍﺩﻭﻧﻮ ﺳﺮﻩ ﺳﻴﺎﻝ ﺷﻲ، ﺩﻩ ﭘﻪ ﻫﻤﺪﯤ ﻣﻮﺧﻪ ﺩ ﻫﯧﻮﺍﺩ ﭘﻪ ﺑﯧﻼ ﺑﯧﻠﻮ ځﺎﻳﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﺩ ﻧﺠﻮﻧﻮ ﺍﻭ ﻫﻠﻜﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎﺭﻩ ښﻮﻭﻧځﻲ ﺟﻮړ ﻛړﻝ .
ﺯﺩﻩ ﮐړﯤ
ﻟﻮﻣړﻧۍ ﺯﺩﻩ ﻛړﯤ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺷﺎﻫﻲ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺍﻭ ﺑﻴﺎ ﻳﯥ ﻧﻮﺭﯤ ﺯﺩﻩ ﻛړﯤ ﭘﻪ ﺣﺮﺑﻴﻪ ﻣﺪﺭﺳﻪ ( ﺣﺮﺑﻴﻪ ښﻮﻭﻧځﻲ ) ﻛﯥ ﺗﺮ ﺳﺮﻩ ﻛړﻱ . ﭘﻪ ﭘﻮځﻲ ﺯﺩﻩ ﻛړﻩ ﻛﯥ ﻳﯥ ځﺎﻧﮕړﻯ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻫﻢ ﺩﺭﻟﻮﺩ ﭼﯥ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺳﺎﻣﻲ ﭘﺎﺷﺎﻩ ﻧﻮﻣﯧﺪ . ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﺩ ﺧﭙﻞ ﭘﻼﺭ ﭘﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻛﯥ ﺯﻳﺎﺕ ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ ﺍﻭ ﻣﻴﻨﻪ ﻭﺍﻝ ﻟﺮﻝ . ﻛﻠﻪ ﺑﻪ ﭼﯥ ﺍﻣﻴﺮ ﭼﯧﺮﺗﻪ ﭘﻪ ﺳﻔﺮ ﻭﻻړ ، ﻧﻮ ﺩ ﺧﭙﻞ ﻋﺎﺩﺕ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﺑﻪ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﻣﺸﺮﺍﻥ ﺯﺍﻣﻦ ﭘﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺳﺮﻩ ځﺎﻳﻨﺎﺳﺘﻲ ﮔﺮځﻮﻝ ﺍﻭ ﻛﻠﻪ ﺑﻪ ﭼﯥ ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﺗﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﻭﺭﺳﯧﺪ، ﻧﻮ ﻟﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻳﺎﻧﻮ ﺳﺮﻩ ﺑﻪ ﻳﯥ ﺧﻮﺭﺍ ﻏﻮﺭﻩ ﭼﻠﻨﺪ ﻛﺎﻭﻩ ، ﻟﻪ ﺑﻨﺪﻳﺎﻧﻮ ﺳﺮﻩ ﺑﻪ ﻳﯥ ډﯦﺮﻩ ﻧﺮﻣﻲ ﻛﻮﻟﻪ ، ﺍﻭ ﺍﻥ ﻛﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﭘټ ﻟﻴﺪﻩ ﻛﺎﺗﻪ ﻫﻢ ﻭﺭﺳﺮﻩ ﻛﻮﻝ ﺍﻭ ﭘﺮ ﭘﻮځﻴﺎﻧﻮ ﺑﻪ ﻳﯥ ځﺎﻧﮕړﻯ ﭘﺎﻡ ﻭ . ﻫﻤﺪﺍ ﻻﻣﻞ ﻭ ﭼﯥ ﻛﻠﻪ ﻳﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﭘﺎﭼﺎﻫﻲ ﺍﻋﻼﻥ ﻛړﻩ ، ﻧﻮ ﭘﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻛﯥ ﻟﻪ ﻛﻮﻣﯥ ځﺎﻧﮕړﯤ ﺳﺘﻮﻧﺰﯤ ﺳﺮﻩ ﻣﺦ ﻧﻪ ﺷﻮ . ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ډﯦﺮ ﺯﻏﻢ ﺩﺭﻟﻮﺩ ، ﻫﻮښﻴﺎﺭ ﺍﻭ ﻣﺪﺑﺮ ﺳړﻯ ﻭ ، ﭘﻪ ډﯦﺮﻩ ﺻﺮﻳﺤﻪ ﺍﻭ څﺮﮔﻨﺪﻩ ﻟﻬﺠﻪ ﻳﯥ ﺧﺒﺮﯤ ﻛﻮﻟﯥ ﺍﻭ ﻛﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﭼﯥ ﻭﻳﻨﺎ ﻛﻮﻟﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻟﻮﺭﻯ ﺑﻪ ﻳﯥ ډﯦﺮ ﺯﻳﺎﺕ ﺗﺮ ﺧﭙﻞ ﺍﻏﯧﺰ ﻻﻧﺪﯤ ﺭﺍﻭﻭﺳﺖ . ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﺩ ﺍﻣﻴﺮ ﺣﺒﻴﺐ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﺩ ﭘﺎﭼﺎﻫۍ ﭘﻪ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻛﯥ ﺭﻭڼ ﺍﻧﺪﻭ ﺩ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﻏﻮﺭځﻨﮓ ﺟﻮړ ﻛړ ، ﻧﻮ ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﺩ ﻫﻤﺪﯤ ﻏﻮﺭځﻨﮓ ﭘﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻫﻢ ﺑﺸﭙړﻩ ﻭﻧډﻩ ﻭﺍﺧﻴﺴﺘﻪ . ﺩ ځﻴﻨﻮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﺍﻣﻠﻪ ﺍﻣﻴﺮ ﺣﺒﻴﺐ ﺍﻟﻠﻪ ﺩ ﻫﻤﺪﯤ ﻏﻮﺭځﻨﮓ ﻏړﻱ ﺑﻨﺪﻳﺎﻥ ﻛړﻝ ، ﻧﻮ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺩ ﺧﭙﻠﯥ ﭘﺎﭼﺎﻫۍ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړﻳﻮ ﻭﺭځﻮ ﻛﯥ ﻟﻪ ﺯﻧﺪﺍﻥ څﺨﻪ ﺭﺍ ﺧﻼﺹ ﻛړﻝ ﺍﻭ ﭘﻪ ﺩﯤ ﺗﻮﮔﻪ ﻳﯥ ﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ ﺩ ﻫﻤﺪﻏﻮ ﺭﻭڼ ﺍﻧﺪﺍﻧﻮ ﻟﻪ ﭘﻮﻫﯥ څﺨﻪ ﺩ ﻫﯧﻮﺍﺩ ﭘﻪ ﭘﺮﻣﺨﺘﻴﺎ ﻛﯥ ﻛﺎﺭ ﻭﺍﺧﻠﻲ .

ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﻳﻮ ځﻮﺍﻥ ﻫﯧﻮﺍﺩﭘﺎﻝ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻭ ، ﭼﯥ ﺩ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺩ ﺳﻤﺴﻮﺭﺗﻴﺎ ﺍﻭ ﭘﺮﻣﺨﺘﻴﺎ ﻟﭙﺎﺭﻩ ﻳﯥ ډﯦﺮﯤ ﻫﻠﯥ ځﻠﯥ ﻭﻛړﯤ ، ﺧﻮ ﻟﻪ ﺑﺪﻩ ﻣﺮﻏﻪ ﭼﯥ ﺩ ﭘﺮﻣﺨﺘﻴﺎ ﺍﻭ ﺳﻤﺴﻮﺭﺗﻴﺎ ﭘﻪ ﻻﺭ ﻛﯥ ﻭﺭﺗﻪ ﻳﻮﻩ ﻣﻜﺎﺭ ﺩښﻤﻦ ﻛﻤﻴﻦ ﻧﻴﻮﻟﻰ ﻭ ﺍﻭ ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺩﻏﻪ ﻻﺭ ﻭړﺍﻧﺪﯤ ﺗﮓ ﺗﻪ ﭘﺮﯦﻨښﻮﺩ . ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﺩ ﺧﭙﻞ ﭘﻼﺭ ﺩ ﻣﺮﮒ ﭘﺮ ﺍﻭﻭﻣﻪ ﻭﺭځ ﻣﻠﺖ ﺗﻪ ﭘﻪ ﻭﻳﻨﺎ ﻛﯥ ﺩﺍﺳﯥ ﻭﻭﻳﻞ : “ ﺍﻯ ﺩ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﻣﻌﻈﻢ ﻣﻠﺘﻪ ! ﻣﺎ ﺩ ﭘﻼﺭ ﺩ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﭘﺮ ﻭﺧﺖ ﺩ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻭﻛﺎﻟﺖ ﭘﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻛﯥ ﭘﺮ ﻏږړﻩ ﺩﺭﻟﻮﺩ ﺍﻭ ﺍﻭﺱ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﺩ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺩﺭﻭﻧﺪ ﺑﺎﺭ ﻣﺘﻮﻛﻼً ﺍﻭ ﻣﺘﻌﺼﻤﺎً ﭘﺮ ﻏږړﻩ ﺍﺧﻠﻢ . ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﺳﺘﺮ ﻣﻠﺖ ﺯﻣﺎ ﭘﺮ ﺳﺮ ﺩ ﭘﺎﭼﺎﻫۍ ﺟﻮﻏﻪ ﻛﯧښﻮﺩﻟﻪ، ﻣﺎ ﻋﻬﺪ ﻭﻛړ ﭼﯥ ﺩ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻪ ﻟﻜﻪ ﺩ ﻧړۍ ﻧﻮﺭﻭ ﻣﺴﺘﻘﻠﻮ ﻗﺪﺭﺗﻮﻧﻮ ﺩ ﻫﯧﻮﺍﺩ ﭘﻪ ﺩﺍﺧﻞ ﺍﻭ ﺧﺎﺭﺝ ﻛﯥ ﺍﺯﺍﺩ ﺍﻭ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻭﻱ ، ﺩ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺧﻠﻚ ﺑﻪ ﺩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺗﺎﺑﻊ ﻭﻱ ، ﺑﯧﮕﺎﺭ ﺍﻭ ﻧﻮﺭ ﺟﺒﺮﻱ ﻛﺎﺭﻭﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻭﻱ . ﺩﻟﺘﻪ ﺑﻪ ډﯦﺮ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺭﺍځﻲ، ﭼﯥ ﻫﯧﻮﺍﺩ ﭘﻪ ﻧړۍ ﻛﯥ ﺧﭙﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ځﺎﻯ ﻭﻣﻮﻣﻲ، ﺯﻩ ﺑﻪ ﺩ “ ﺷﺎﻭﺭﻫﻢ ﻓﻰ ﺍﻻﻣﺮ ” ﭘﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺩ ﻫﯧﻮﺍﺩ ﭼﺎﺭﯤ ﺍﺟﺮﺍ ﻛﻮﻡ، ﺗﺎﺳﯥ ﺑﻪ ﺩ ﺧﭙﻞ ﺩﻳﻦ ﺍﻭ ﻫﯧﻮﺍﺩ ﭘﻪ ﭼﺎﺭﻭ ﻛﯥ ډﯦﺮ ﻫﻮښﻴﺎﺭ ﺍﻭﺳﺊ ﺍﻭ ﭘﻪ ﺑﻴﺪﺍﺭۍ ﺑﻪ ﻭﻃﻦ ﺳﺎﺗﺊ . ﺯﻩ ﺗﺎﺳﻮ، ټﻮﻝ ﺍﻫﻞ ﺍﺳﻼﻡ ﺍﻭ ټﻮﻝ ﺑﻨﻲ ﻧﻮﻉ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺗﻪ ﺧﻴﺮ ﺍﻭ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﻏﻮﺍړﻡ ”. ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﺍﻧﮕﺮﯦﺰﺍﻧﻮ ﺗﻪ ﺩ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺧﭙﻠﻮﺍﻛﻲ ﺍﻋﻼﻥ ﻛړﻩ، ﺍﻧﮕﺮﯦﺰﺍﻧﻮ ﻫﯧڅ ﻏﻮږ ﭘﺮﯤ ﻭﻧﻪ ﮔﺮﺍﻭﻩ، ﻧﻮ ځﻜﻪ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺍړ ﺷﻮ ﭼﯥ ﺩ ﺍﻧﮕﺮﯦﺰﺍﻧﻮ ﭘﻪ ﻭړﺍﻧﺪﯤ ﺩ ﻏﺰﺍ ﺍﻭ ﺟﻬﺎﺩ ﺍﻋﻼﻥ ﻭﻛړﻱ . ﺍﻓﻐﺎﻥ ﻣﻠﺖ ﭘﻪ ډﯦﺮ ﻹ ﻭﺧﺖ ﻛﯥ ﺍﻧﮕﺮﯦﺰﺍﻧﻮ ﺗﻪ ﻣﺎﺗﻪ ﻭﺭﻛړﻩ . ﺍﻧﮕﺮﯦﺰﺍﻧﻮ ﭼﺎﻻﻛﻲ ﻭﻛړﻩ، ﺩ ﺧﭙﻠﯥ ﺷﺮﻣﯧﺪﻭﻧﻜﯥ ﻣﺎﺗﯥ ﺩ ﭘﺮﺩﯤ ﻛﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎﺭﻩ ﻳﯥ ﺩ ﺳﻮﻟﯥ ﺧﺒﺮﯤ ﭘﻴﻞ ﻛړﯤ ﺍﻭ ﺩ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﻏږﺯﻳﺎﻧﻮ ﺩ ﻻ ﻧﻮﺭﯤ ﭘﺮﻣﺨﺘﻴﺎ ﻣﺨﻨﻴﻮﻯ ﻳﯥ ﻭﻛړ . ﺩ ﻫﯧﻮﺍﺩ ﺩ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩ ﻏﻮړﯦﺪﺍ ﭘﻪ ﻟړ ﻛﯥ ﺩ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﻟﻮﻣړﻯ ﮔﺎﻡ ﺩ ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﺧﭙﺮﻭﻝ ﻭﻭ، ﭼﯥ ﻟﻮﻣړۍ ﮔڼﻪ ﻳﯥ ﺩ ١٩١٩ ﺯﯦږﻳﺰ ﻛﺎﻝ ﺩ ﺍﭘﺮﯦﻞ ﭘﺮ ١٢ﻣﻪ ﺩ ﻋﺒﺪﺍﻟﻬﺎﺩﻱ ﺩﺍﻭﻱ ﭘﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﭙﺮﻩ ﺷﻮﻩ . ﺩﻏﯥ ﺧﭙﺮﻭﻧﯥ ﺩ ﺧﻠﻜﻮ ﺩ ﺫﻫﻨﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺭﻭښﺎﻧﻮﻟﻮ ﻛﯥ ﭘﻮﺭﻩ ﻭﻧډﻩ ﻭﺍﺧﻴﺴﺘﻪ ﺍﻭ ﻫﯧﻮﺍﺩﻭﺍﻟﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ ﺩ ﻫﯧﻮﺍﺩ ﺩ ﭘﺮﻣﺨﺘﻴﺎ ﻟﻮﺭﻯ ﭘﻪ ﮔﻮﺗﻪ ﻛړ . ﺩ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛﯥ ﺑﻴﺎ ﻭﺭﻭﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﻟﺴﮕﻮﻧﻮ ﻧﻮﺭﯤ ﺟﺮﻳﺪﯤ ﺍﻭ ﻣﺠﻠﯥ ﺧﭙﺮﯤ ﺷﻮﯤ ﺍﻭ ﭘﻪ ﻫﺮ ﻭﻻﻳﺖ ﻛﯥ ﻳﻮﯤ ﺟﺮﻳﺪﯤ ﺧﭙﺮﻭﻧﯥ ﻛﻮﻟﯥ . ﻫﻤﺪﺍ ﻭﺧﺖ ﺩ ﺍﺭﺷﺎﺩ ﺍﻟﻨﺴﻮﺍﻥ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺩ ښځﻮ ﻳﻮﻩ ﺧﭙﺮﻭﻧﻪ ﻫﻢ ﻭﻩ . ﺩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺟﻮړﻟﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛﯥ ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﺩ ١٩٢٢ ﺯﯦږﯾﺰ ﻛﺎﻝ ﺩ ﻓﺒﺮﻭﺭﻱ ﭘﺮ ٢٩ﻣﻪ ﭘﻪ ﺟﻼﻝ ﺍّﺑﺎﺩ ﻛﯥ ﺩ ﻣﻠﺖ ﺩ٨٧٢ ﺍﺳﺘﺎﺯﻳﻮ ﭘﻪ ﮔﺄﻭﻥ ﻟﻮﻳﻪ ﺟﺮﮔﻪ ﺟﻮړﻩ ﻛړﻩ، ﺍﻭ ﭘﻪ 1923 ﮐﯽ ﺩ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﻟﻮﻣړﻧﻰ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻳﯥ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻛړ . ﭘﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺑﺮﺧﻪ ﻛﯥ ﻳﯥ ﺩ ﺻﻨﺎﻳﻌﻮ ﺍﻧﻜﺸﺎﻑ ﺗﻪ ﭘﻮﺭﻩ ﭘﺎﻡ ﻭﻛړ ﺍﻭ ﭘﻪ ﺑﺎﻧﺪﻳﻨﻲ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﻛﯥ ﺍﻓﻐﺎﻧﻲ ﭘﻴﺪﺍﻭﺍﺭﻭ ﺩ ﻧړۍ ﻣﺎﺭﻛﯧټﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﻻﺭﻩ ﻭﻣﻮﻧﺪﻩ . ﭘﻪ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ ﺑﺮﺧﻪ ﻛﯥ ﻧﻮﻱ ښﺎﺭﻭﻧﻪ ﺟﻮړ ﺷﻮﻝ ﺍﻭ ﺩ ﻛﺎﺑﻞ ښﺎﺭ ﻟﻪ ﭘﺨﻮﺍ څﺨﻪ څﻮ ﭼﻨﺪﻩ ﭘﺮﺍﺥ ﺷﻮ . ﺩ ﻭﻻﻳﺘﻮﻧﻮ ﺗﺮ ﻣﻨځ ﻻﺭﯤ ﺍﻭ ﺳړﻛﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﺳﺮﻩ ﺟﻮړ ﺷﻮﻝ ﺍﻭ ﭘﻪ ﻻﺭﻭ ﻛﯥ ﺩ ﻣﺴﺎﭘﺮﻭ ﺩ ﻫﻮﺳﺎﻳۍ ﻟﭙﺎﺭﻩ ﻫﻮټﻠﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻛﺎﺭ ﻭﻟﻮﯦﺪﻝ . ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﺯﺩﻩ ﻛﻮﻭﻧﻜﻲ ﺩ ﻟﻮړﻭ ﺯﺩﻩ ﻛړﻭ ﻟﭙﺎﺭﻩ ﺑﻬﺮﻧﻴﻮ ﻫﯧﻮﺍﺩﻭﻧﻮ ﺗﻪ ﭘﻪ ﺩﯤ ﻣﻮﺧﻪ ﻭﺍﺳﺘﻮﻝ ﭼﯥ ﺩ ﻫﯧﻮﺍﺩ ﭘﻪ ﺑﺸﭙړﻩ ﺍّﺑﺎﺩۍ ﺍﻭ ﺳﻤﺴﻮﺭۍ ﻛﯥ ﺑﺮﺧﻪ ﻭﺍﺧﻠﻲ . ﺧﻮ ﻟﻪ ﺑﺪﻩ ﻣﺮﻏﻪ ځﻴﻨﻮ ﺷﺮ ﻏﻮښﺘﻮﻧﻜﻴﻮ ﺩ ﭘﺎﭼﺎ ﺩﻏﻮ ټﻮﻟﻮ ښﻮ ﻛﺎﺭﻭﻧﻮ ﺗﻪ ﺑﻞ ﻧﻮﻡ ﺍﻭ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻭﺭﻛړ، ﭘﺎﭼﺎ ﺗﻪ ﻳﯥ ﺳﺮﺩﺭﺩ ﺍﻭ ﺩ ﭘﺮﻣﺨﺘﻴﺎ ﺩ ﻛﺎﺭﻭﻧﻮ ﭘﻪ ﻭړﺍﻧﺪﯤ ﻳﯥ ﺧﻨډﻭﻧﻪ ﺟﻮړ ﻛړﻝ . ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﺩ ﻫﯧﻮﺍﺩ ﺩ ﻻ ﭘﺮﻣﺨﺘﻴﺎ ﭘﻪ ﻫﻴﻠﻪ ﺩ ١٩٢٧ ﺯﯦږﻳﺰ ﻛﺎﻝ ﭘﻪ ﻭﺭﻭﺳﺘﻴﻮ ﻛﯥ ﺩ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﭘﻪ ﺳﻔﺮ ﻭﻭﺕ ﺍﻭ ﭼﯥ ﺑﯧﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﺳﻔﺮﻩ ﺭﺍﺳﺘﻮﻥ ﺷﻮ ، ﺩ ﭘﺎﭼﺎ ﺩ ﺍﺻﻼﺣﻲ ﻛﺎﺭﻭﻧﻮ ﭘﻪ ﻭړﺍﻧﺪﯤ ﺧﻨډﻭﻧﻪ ﻻ ﻧﻮﺭ ﻫﻢ ﺯﻳﺎﺕ ﻛړﻝ ﺷﻮﻝ . ﺍﻭ ﺑﻴﺎ ﺩ ﺳﻘﺎﻭ ﺯﻭﻯ ﺍړﻯ ﮔړﻯ ﺟﻮړ ﻛړ .

ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﻭ ﻧﻪ ﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﯧﻮﺍﺩ ﻛﯥ ﻳﯥ ﻭﻳﻨﻪ ﺗﻮﻳﻪ ﺷﻲ ﺍﻭ ﺩ ١٩٢٩ ﺯﯦږﻳﺰ ﻛﺎﻝ ﺩ ﺟﻨﻮﺭﻱ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړۍ ﺍﻭﻭﻧۍ ﻛﯥ ﻳﯥ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎﺀ ﻭﺭﻛړﻩ ﺍﻭ ﭘﺮ ځﺎﻯ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﻭﺭﻭﺭ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺍﻟﻠﻪ ﭘﻪ ﭘﺎﭼﺎﻫۍ ﻭټﺎﻛﻪ . ﺧﻮ ﺩ ﺳﻘﺎﻭ ﺩ ﺯﻭﻯ ﺣﺒﻴﺐ ﺍﻟﻠﻪ ﮐﻠﮑﺎﻧﻲ ﭘﻪ ﺳﺮ ﻛﯥ ﺩ ﭘﺎﭼﺎﻫۍ ﻧﺸﻪ ﻭﻩ، ﺍﺭﮒ ﻳﯥ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻛړ ﺍﻭ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺍﻟﻠﻪ ﻫﻢ ﻟﻪ ﭘﺎﭼﺎﻫۍ ﻻﺱ ﭘﻪ ﺳﺮ ﺷﻮ . ﻫﻤﺪﺍ ﻣﻬﺎﻝ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺍﻣﺎﻥ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﺩ ﻛﻨﺪﻫﺎﺭ ، ﻟﻪ ﻻﺭﯤ ﻫﻨﺪ ته او په هند کې یوه لور هم وزیږیده، چې نوموړي د هندي ښځینه ډاکټرانو په غوښتنه د هندیا نوم پرې کېښودل شو او تر اوسه ژوندی ده، ﺍﻭ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ځﺎﻳﻪ ﺑﻴﺎ ﺍﻳټﺎﻟﻴﺎ ﺗﻪ ﻻړ، ﻫﻤﻠﺘﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ ﻫﯧﻮﺍﺩﻩ ﻟﺮﯤ ﮊﻭﻧﺪ ﻏﻮﺭﻩ ﻛړ ﺍﻭ ﺩ ١٩٦٠ ﻛﺎﻝ ﺩ ﺍﭘﺮﯦﻞ ﭘﺮ ٢٦ﻣﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ ﺩﯤ ﻧړۍ ﺳﺘﺮﮔﯥ ﭘټﯥ ﻛړﯤ . ﺍﺭﻭﺍ ﻳﯥ ښﺎﺩﻩ . ﺩ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺩ ﻭﺻﻴﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﺩ ﻫﻐﻪ ﺟﻨﺎﺯﻩ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺗﻪ ﺭﺍﻭړﻝ ﺷﻮﻩ ﺍﻭ ﭘﻪ ﺟﻼﻝ ﺍّﺑﺎﺩ ﻛﯥ ﺩ ﺧﭙﻞ ﭘﻼﺭ ﺩ ﻣﺮﻗﺪ ﺗﺮ څﻨﮓ ﺧﺎﻭﺭﻭ ﺗﻪ ﻭﺳﭙﺎﺭﻝ ﺷﻮ.

بېرته شاته